Autor: Mateusz Kobryn
Zjawiskiem związanym z coraz powszechniejszych praktyką wyszukiwania informacji zdrowotnych w sieci w celu samodiagnozy jest cyberchondria, definiowana jako: „nieuzasadnione, wzmożone martwienie się normalnymi objawami spowodowane przeglądaniem wyników wyszukiwania lub piśmiennictwa w Internecie”. Mimo, iż zjawisko cyberchondrii opisano ponad 20 lat temu, nie wiadomo jak często występuje ona w populacji ogólnej. Ponadto, jej wpływ na stan zdrowia użytkowników Internetu oraz korzystanie z usług zdrowotnych był rzadko analizowany, i to najczęściej w grupach o ograniczonej liczebności. Wcześniejsze badania wydają się wskazywać na możliwe szkodliwe skutki powtarzanych wyszukiwań informacji zdrowotnych online, w tym narastający lęku o zdrowie, czy próby uzyskania dostępu do nieuzasadnionych procedur diagnostycznych. Niektórzy autorzy sugerowali także, iż cyberchondria może odpowiadać za niepotrzebne obciążenia dla systemu ochrony zdrowia.
Ważnym aspektem cyberchomdrii jest brak zaufania wobec informacji przekazywanych przez lekarza w konfrontacji z dokonaną wcześniej diagnozą on-line. Wnioskiem ze wstępnych badań na temat cyberchondrii jest problem błędnego koła objawów- mechanizmu wywoływania/ potęgowania niepokoju po wyszukiwaniu informacji zdrowotnych on-line oraz braku redukcji tego niepokoju po kolejnych sesjach wyszukiwań. Można przypuszczać, iż sprowokowane sugestiami online wizyty lekarskie i badania nie prowadzącą u osób podatnych na cyberchondrię do obniżenia napięcia i zaniechania dalszej nieuzasadnionej diagnostyki. Uchwycenie tego typu tendencji może ukonstytuować działania prewencyjne (mające przerwać błędne koło cyberchondrii) kierowane do pacjentów, lekarzy, terapeutów i innych przedstawicieli systemu ochrony zdrowia.
Wyniki niektórych badań wskazują, iż nietolerancja niepewności może być czynnikiem ryzyka, lub pośredniczyć w powstawaniu cyberchondrii. Trudności w znoszeniu niepewnej sytuacji rozumiemy jako potrzebę uzyskania jednoznacznej w ocenie jednostki wiedzy na dany temat. Zależy to jednak od zdolności zainteresowanego do uzyskania dostępu, oceny i interpretacji źródeł. Nierzadko chęć uzyskania pewności wiąże się z ryzykiem zaakceptowania przypadkowej, nie potwierdzonej informacji – ryzyko to rośnie w dobie dezinformacji podczas pandemii. Poczucie przytłoczenia ogromem (często sprzecznych) informacji może powodować większą niepewność i blokować możliwości podjęcia działań, co zwiększa lęk przed chorobą . Potrzeba redukcji niepewności może tłumaczyć determinację jednostek w przeglądaniu dużej liczby różnorodnych źródeł informacji i obawę przed pominięciem tych istotnych. Dezinformacja może skutkować blokowaniem redukujących lęk działań prewencyjnych.
Uzasadnione wydaje się zatem wspieranie osób przejawiających objawy cyberchondrii i nietolerancji niepewności poprzez szybkie, wyprzedzające zalew informacjami instrukcje na temat wymaganych konkretnych działań prewencyjnych. Konieczne jest także dostarczenie pracownikom ochrony zdrowia z sektora publicznego oraz NGO strategii zdrowotnej w przypadkach nasilenia cyberchondrii oraz edukacji na temat potencjalnych konsekwencji zdrowotnych oraz profilaktyki tego zjawiska.
Źródła:
R. W., White, E. Horvitz , Experiences with web search on medical concerns and self diagnosis, AMIA Annual Symposium Proceedings., 2009, pp. 696–700. PMCID: PMC2815378
Z. Zangoulechi, Z. Yousefi, N. Keshavarz, The Role of Anxiety Sensitivity, Intolerance of Uncertainty, and Obsessive-Compulsive Symptoms in the Prediction of Cyberchondria, “Advances in Bioscience and Clinical Medicine”, 2018, Vol. 6, No. 4, s. 1. https://doi.org/10.7575/aiac.abcmed.v.6n.4p.1.
X. Wu, N. Nazari, M. D. Griffiths, Using Fear and Anxiety Related to COVID-19 to Predict Cyberchondria: Cross-Sectional Survey Study, “Journal of Medical Internet Research”, 2021, Vol. 23, No. 6, s. 26285. https://doi.org/10.2196/26285.
Więcej informacji na temat cyberchondrii znajdziesz w:
1) Mateusz Kobryn, Mariusz Duplaga, Cyberchondria as a by-product of extensive use of health-related information on the Internet., Zeszyt Naukowy WSZB w Krakowie., 2021(58), pp.| 26-39.
2) Mateusz Kobryn, Mariusz Duplaga, Cyberchondria i lęk o zdrowie w dobie dezinformacji w monografii: „Dezinformacja – Inspiracja – Społeczeństwa, Social CyberSecurity”, Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, ISBN 978-83-7431-639-2.
