Glikokortykosteroidy, określane skrótem GS, to hormony steroidowe, które są odpowiedzialne za regulowanie różnych reakcji fizjologicznych niezbędnych do życia, np. wzrostu czy reprodukcji. Syntetyczna forma GS, czyli powszechnie stosowane leki przeciwzapalne i immunosupresyjne, są stosowane w leczeniu różnych chorób. Chociaż steroidoterapia jest skuteczna, to niestety może powodować szereg działań niepożądanych. Jednym z nich jest wystąpienie u chorego cukrzycy posterydowej.
Cukrzyca posterydowa a inne choroby
Glikokortykosteroidy to leki wykorzystywane w leczeniu różnych chorób, w tym astmy oskrzelowej, zapalenia wielomięśniowego, alergii, czy atopowego zapalenia skóry. W związku z tym osoby, które chorują na cukrzycę posterydową, mają już inne zaburzenia, przez co kontrola choroby i jej leczenie jest utrudnione. Cukrzyca może rozwinąć się u każdego pacjenta, stosującego GS. W jej leczeniu kluczowa jest dieta, ruch oraz leki przeciwcukrzycowe. Terapia powinna uwzględniać dawki oraz schemat stosowania glikokortykosteroidów.
Rozwój cukrzycy posterydowej
Stosowanie GS ma wpływ na metabolizm organizmu. Poprzez bezpośrednie oddziaływanie na gospodarkę węglowodanową leki tego typu mogą wywoływać hiperglikemię, która z kolei może prowadzić do insulinooporności, nieprawidłowej tolerancji glukozy oraz ostatecznie choćby cukrzycy. Chociaż po zakończeniu terapii GS większość pacjentów wraca do zdrowia, niektórzy z nich mogą cierpieć na cukrzycę posterydową.
Prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy po glikokortykosteroidach
Cukrzyca posterydowa może pojawić się u każdego pacjenta, który leczył się GS, bez względu na to, czy cierpi na choroby przewlekłe. Istnieje kilka czynników ryzyka, znacznie zwiększających możliwość zachorowania na chorobę.
Jednym z najważniejszych jest czas terapii GS oraz wielkość przyjmowanej dawki. Do pozostały zaliczyć możemy wysokie BMI, wcześniejsze występowanie nieprawidłowej glikemii na czczo czy nieprawidłowa tolerancja glukozy. Czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy posterydowej jest również palenie papierosów.
Cukrzyca posterydowa a cukrzyca typu 2
Za cukrzycę posterydową uważamy podwyższone stężenie glukozy we krwi, które jest związane z zażywaniem glikokortykosteroidów. Choroba może dotyczyć zarówno osób, które nigdy nie chorowały na cukrzycę, jak również tych, które są na nią chore od dawna, ale ich stan uległ pogorszeniu w wyniku terapii lekami. Nie istnieją oficjalne kryteria rozpoznawania tego typu cukrzycy. Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne oraz Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zalecają, by przy rozpoznaniu choroby kierować się kryteriami obejmującymi rozpoznawanie cukrzycy typu 2.
Działanie glikokortykosteroidów
GS mają wpływ na metabolizm oraz gospodarkę węglowodanową organizmu. Są odpowiedzialne za szereg mechanizmów, które mogą powodować podwyższenie poziomu cukru we krwi.
- Glikokortykosteroidy to hormony, które działają antagonistycznie do insuliny, co ujawnia się w szczególności w warunkach stresogennych lub wtedy gdy pacjent jest głodny.
- Glikokortykosteroidy powodują wzrost insulinooporności. Ich przyjmowanie powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi.
- Oprócz insulinooporności, glikokortykosteroidy mogą prowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu komórek wysp trzustkowych, czego konsekwencją jest hiperglikemia.
- Glikokortykosteroidy osłabiają efekt inkretynowy, czyli powodują mniejsze poposiłkowe wydzielanie insuliny z trzustki.
- Glikokortykosteroidy powodują nagromadzenie się tłuszczu trzewnego. Dodatkowo regulują również ekspresję genów dojrzałych komórek tłuszczowych, co powoduje ich przerost.
Leczenie cukrzycy posterydowej
Póki co odrębne wytyczne dotyczące leczenia cukrzycy posterydowej nie zostały opracowane. Ze względu na niewielką ilość badań klinicznych dotyczących tego problemu zasady postępowania w przypadku choroby opierają się głównie na opiniach ekspertów oraz doświadczeniach. Wciąż nie wiadomo również, które leki są najbardziej skuteczne w terapii.
Zalecenia dla pacjentów są zwykle podobne jak w przypadku innych rodzajów cukrzycy i obejmują zmianę diety na bardziej zbilansowaną oraz stylu życia na bardziej aktywny, a także kontrolowanie poziomu glukozy we krwi.
W przypadku łagodnej postaci cukrzycy poserydowej u osób, które wcześniej nie cierpiały na tę chorobę, najczęstszym sposobem terapii jest zmiana stylu życia oraz wprowadzenie doustnych leków przeciwcukrzycowych. W przypadku pacjentów o bardziej zaawansowanej formie cukrzycy, którzy są leczeni małymi dawkami GS, możliwe jest zastosowanie metforminy. o ile natomiast u pacjenta często występuje glikemia > 200 mg/dL, dopuszcza się terapia insuliną. Inne sposoby leczenia mogą obejmować zażywanie leków inkretynowych, pochodnych sulfonylomocznika oraz tiazolidynedionów.
Cukrzyca może być powikłaniem po stosowaniu glikokortykosteroidów, a poziom jej rozwoju może zależeć od dawki oraz częstotliwości przyjmowanych leków. Cukrzyca u osób cierpiących na inne schorzenia jest szczególnie niebezpieczna, dlatego osoby stosujące GS powinny regularnie kontrolować stan zdrowia i reagować, gdy mają podejrzenie wystąpienia cukrzycy.
