Do Rzecznika Praw Obywatelskich trafia coraz więcej skarg dotyczących długiego okresu oczekiwania na nowe orzeczenie o niepełnosprawności. Osoby piszące skargi boją się, iż mogą utracić prawo do świadczeń z tytułu niepełnosprawności bądź stracić pracę.
Po zakończeniu pandemii zostały wprowadzone zmiany dotyczące orzekania o niepełnosprawności. 6 sierpnia 2023 r. uchylono zapisy ustawy “kowidowej” (art. 15h), które przedłużały ważność orzeczeń o niepełnosprawności, orzeczeń o stopniu niepełnosprawności oraz kart parkingowych dla osób z niepełnosprawnościami, a także przedłużały okres, na jaki przyznano świadczenia pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności.
W wyniku uchylenia art. 15h, orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, którego okres ważności:
1) upłynąłby do 31 grudnia 2020 r. – zachowuje ważność do 31 grudnia 2023 r.2) upłynąłby w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. – zachowuje ważność do 31 marca 2024 r.,3) upłynąłby w okresie od 1 stycznia 2022 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie niniejszego przepisu – zachowuje ważność do 30 września 2024 r., ale nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia.
W związku z zachowaniem ważności orzeczeń, karty parkingowe dla osób z niepełnosprawnościami mającymi znacznie ograniczone możliwości poruszania się zachowują ważność, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Z kolei karty parkingowe dla placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób z niepełnosprawnościami mających znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się zachowują ważność do 31 marca 2024 r.
W tym kontekście Rzecznik Praw Obywatelskich jest zaniepokojony znacznie wydłużonym, oczekiwaniem na wydanie nowego orzeczenia o niepełnosprawności, które sięga choćby 8 miesięcy. Wydłużenie wynika to nie tylko ze wzrostu liczby wniosków wpływających do zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności, ale także z braku lekarzy do obsadzania komisji oraz pieniędzy na dodatkowe etaty.
Osoba, której wygasa orzeczenie o stopniu niepełnosprawności traci zasiłek pielęgnacyjny czy świadczenia pielęgnacyjne. Nie ma też prawa do ulgi rehabilitacyjnej (co pozwala odliczyć wydatki na leki), nie może już np. korzystać z parkowania „na kopercie” i zniżek komunikacyjnych. o ile orzeczenie traci ważność, w zakładzie pracy taka osoba ma już status osoby pełnosprawnej. Nie przysługuje jej ani skrócona norma czasu pracy, ani dodatkowa przerwa w pracy, ani zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i porze nocnej. Nie przysługuje jej także zwolnienie z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym lub w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających.
Jak podkreśla RPO, konieczne jest podjęcie pilnych działań mających na celu przyspieszenie wydawania orzeczeń, tak aby osoby niepełnosprawne nie traciły swoich przywilejów w wyniku opóźnień.
