Co to jest diagnoza gotowości szkolnej?

Osoby pracujące z dziećmi wiedzą, iż każde z nich rozwija się we własnym tempie. W codziennym towarzyszeniu swoim podopiecznym wiedza ta ujawnia się w obserwowaniu rożnego tempa nabywania przez nich poszczególnych umiejętności. Niektóre z nich są osiągane przez dane dziecko szybciej, inne w trochę późniejszym czasie; są takie, których przyswojenie konkretnemu wychowankowi nie sprawia kłopotu, i te, które wymagają większej ilości czasu i powtórzeń do ich opanowania.

Świadomość tego ważnego prawidła rozwoju psychoruchowego dziecka jest bardzo ważna dla wspierania i kształtowania osobowości młodego człowieka. Na poszczególnych etapach życia istnieją jednak zestawy kompetencji, uznane przez ekspertów z zakresu psychologii rozwojowej za pomocne w podejmowaniu kolejnych wyzwań. Jednym z takich „pakietów” umiejętności, który jako pierwszy pojawia się na drodze edukacji formalnej, jest gotowość szkolna. Termin ten odnosi się do spełnienia przez dziecko wymagań określonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego na moment zakończenia tego etapu edukacyjnego. Na gotowość szkolną składają się wszystkie działania środowisk, w których dziecko przebywa: przedszkolnego i rodzinnego, które mają wspomóc przedszkolaka w osiągnięciu umiejętności potrzebnych do rozpoczęcia nauki w szkole. Ocena poziomu rozwoju tych kompetencji odbywa się na drodze diagnozy gotowości szkolnej.

Jak wygląda diagnoza gotowości szkolnej?

Terminy diagnoza, wymagania, ocena – brzmią poważnie, nie mają jednak nic wspólnego z egzaminowaniem i testowaniem, jakie znamy z późniejszych lat edukacji. Nauczyciel ma ocenić poziom rozwoju wspomnianych wyżej umiejętności, nie musi jednak urządzać w tym celu sprawdzianu. Cennych informacji dotyczących poszczególnych kompetencji dostarczy obserwacja dziecka w toku codziennych czynności i zajęć w przedszkolu oraz zaaranżowanie sytuacji, w których uczestnictwo pozwoli wykazać, czy dziecko prezentuje umiejętności wyszczególnione we wspomnianej podstawie programowej. Nauczyciele nie muszą układać takich zadań samodzielnie – częstą praktyką jest korzystanie z gotowych arkuszy do badania gotowości szkolnej. Pamiętajmy, iż nie ma takiego obowiązku – przepisy prawa nie określają, dzięki jakiego narzędzia ma zostać przeprowadzona diagnoza. Precyzują za to, jakie informacje powinny zostać zebrane w toku jej przeprowadzenia, a następnie przekazane opiekunom dziecka.

Co jest przedmiotem diagnozy gotowości szkolnej?

Jak wyżej wspomniano, podczas diagnozy gotowości szkolnej nauczyciele oceniają poziom rozwoju umiejętności potrzebnych do rozpoczęcia nauki w szkole poprzez działanie i obserwacje funkcjonowania swoich podopiecznych. Wszystkie te czynności prowadzą do sporządzenia informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 7 czerwca 2023 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków w Załączniku nr 3 określa, jak taki dokument powinien wyglądać.

Poza imieniem i nazwiskiem dziecka oraz oznaczeniem roku szkolnego i formy wychowania przedszkolnego, składa się z czterech głównych obszarów:

• opanowanie wymagań określonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego w obszarze: fizycznym, emocjonalnym, społecznym, poznawczym; w każdym z obszarów określone są mocne strony dziecka, zauważone trudności, podjęte lub potrzebne działania wspierające potrzeby dziecka oraz wskazówki dla rodziców;
• samodzielność, w tym umiejętności i wykonywanie czynności samoobsługowe; tak samo jak przy opisie opanowania wymagań, wyszczególnione są tutaj mocne strony, zauważone trudności, podjęte lub potrzebne działania wspierające potrzeby dziecka oraz wskazówki dla rodziców;
• potrzeby rozwojowe dziecka, w tym zauważone predyspozycje, uzdolnienia i zainteresowania dziecka z wyszczególnieniem ich opisu, podjętych lub potrzebnych działania służących ich rozwijaniu oraz wskazówki dla rodziców;
• dodatkowe spostrzeżenia o dziecku.

Kto, kiedy i po co przeprowadza diagnozę?

Diagnoza gotowości szkolnej jest przeprowadzana przez nauczycieli wychowania przedszkolnego prowadzących oddział rocznego przygotowania przedszkolnego. Odbywa się ona w dwóch turach:

• jesiennej – po wstępnej ocenie formułowane są wskazówki, jak wykorzystywać mocne strony dziecka i pracować z nim w obszarach, w których potrzebuje wsparcia,

• wiosennej – informacja o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej przekazywana jest rodzicom do końca kwietnia.

W przypadku, gdy poziom gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole zostanie oceniony jako niewystarczający, warto skorzystać z pogłębionych badań w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Rodzic może, ale nie musi zgodzić się z sugestią nauczyciela i kierować się formułowanymi przez niego zalecaniami – ma pełne prawo dysponować otrzymanym dokumentem wedle własnej woli i uznania. Z pewnością jednak kooperacja nauczycieli i opiekunów, wdrażanie opracowanych wskazówek w obu środowiskach dziecka zwiększa szansę na łatwiejszy start w nową przygodą, jaką jest uczenie się w szkole.

Bibliografia:

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 7 czerwca 2023 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków, Dz. U. 2023 poz.1120

https://portal.librus.pl/szkola/artykuly/czym-jest-gotowosc-szkolna, dostęp z dnia 04.04.2025

Autorka: Urszula Wesół – pedagog, nauczyciel wychowania przedszkolnego

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli