Większość nowotworów łagodnych to zmiany, które nie zagrażają naszemu zdrowiu i życiu, co nie oznacza, iż nie wymagają leczenia. Niektóre nowotwory łagodne mogą znacząco utrudniać normalne funkcjonowanie, a także przeobrazić się w zmianę o charakterze złośliwym. Chrzęstniak śródkostny jest łagodnym nowotworem, który nie jest zaliczany do grupy często diagnozowanych schorzeń. Chrzęstniak może utworzyć się np. w kościach długich ręki. Najczęściej diagnozowane są chrzęstniaki w drobnych kościach dłoni i stóp – w około 30% przypadków są to mnogie chrzęstniaki w postaci niewielkich guzków.
Czym jest chrzęstniak?
Chrzęstniak to łagodna zmiana o podłożu nowotworowym. Wyróżniamy kilka rodzajów chrzęstniaków, które powodują powstawanie w organizmie pojedynczych lub mnogich guzów. Tkanką, z której powstają chrzęstniaki, jest dojrzała tkanka chrzęstna szklista, która znajduje się na powierzchni stawów, a także w okolicy żeber i mostka oraz jest jedną z tkanek, które budują m.in. oskrzela. Chrzęstniaki żeber oraz chrzęstniaki kości długich są zaliczane do grupy rzadko diagnozowanych nowotworów łagodnych tkanki chrzęstnej. Do grupy rzadkich chrzęstniaków zaliczany jest także m.in. chrzęstniak krtani – stanowi on około 1% wszystkich guzów krtani. Wszystkie rodzaje chrzęstniaków muszą zostać zbadane w celu zróżnicowania z nowotworami złośliwymi.
Utworzenie się chrzęstniaka powoduje wapnienie oraz kostnienie chrząstki, niszcząc strukturę kości. Chrzęstniaki najczęściej są wykrywane podczas badań diagnostycznych prowadzonych w celu wykrycia innych schorzeń np. badania RTG.
Chrzęstniak – podstawowe rodzaje
Kryterium podziału chrzęstniaków jest ich lokalizacja. Wyróżniamy:
zmiany zlokalizowane poza szkieletem – chrzestniak tkanek miękkich (chrzęstniak pozaszkieletowy),
zmiany zlokalizowane po zewnętrznej stronie kości – chrzęstniak przykostny,
·zmiany zlokalizowane wewnątrz kości – chrzęstniak śródkostny.
Chrzęstniaki pozaszkieletowe najczęściej rozwijają się w obrębie struktur zlokalizowanych w pobliżu stawów np. wiązadeł i ścięgien. Chrzęstniak przykostny to zmiana tworząca się na powierzchni kości. Chrzęstniak przykostny nie jest często diagnozowanym rodzajem chrzęstniaków; najczęściej tworzy się w obrębie kości kończyn. Chrzęstniak śródkostny powstaje wewnątrz kości. Najczęściej diagnozowane chrzęstniaki śródkostny to m.in. chrzęstniak śródkostny kości udowej, chrzęstniak śródkostny dłoni i chrzęstniak śródkostny kości ramiennej.
Objawy chrzęstniaka
Objawy chrzęstniaka nie są specyficzne. Ten nowotwór tkanki chrzęstnej rozwija się bezobjawowo lub skąpoobjawowo, nie wywołując uciążliwych dolegliwości. Chrzęstniaki mogą mieć od 1 do choćby 10 cm średnicy. U niektórych pacjentów na rozwój chrzęstniaka może wskazywać np. nagłe pogorszenie się sprawności dłoni. Nie należy mylić chrzęstniaka z chrzęstniakomięsakiem, który jest nowotworem złośliwym.
Niektóre chrzęstniaki mogą utworzyć się również w tkankach miękkich. W tym przypadku mamy do czynienia z chrzęstniakiem pozaszkieletowym. Chrzęstniak pozaszkieletowy również zaliczany jest do grupy nowotworów niezłośliwych. Występuje najczęściej w obrębie nadgarstków, stawów skokowych, a także w tkankach miękkich, które znajdują się w obrębie stóp i dłoni i jest wyczuwany pod powierzchnią skóry jako niewielki guzek.
Chrzęstniaki zwykle nie powodują dolegliwości bólowych. Warto pamiętać, iż każda zmiana w postaci guza, choćby o ile nie wywołuje niepokojących objawów, powinna zostać zbadana przez lekarza. Dokładne rozpoznanie rodzaju zmiany jest możliwe po wykonaniu badań diagnostycznych np. badania histopatologicznego, które pozwala stwierdzić, z jakim rodzajem zmienionych komórek mamy do czynienia.
W przypadku chrzęstniaka komórki guza nie naciekają okolicznych tkanek, co jest związane z łagodnym charakterem zmiany nowotworowej.
Wraz ze wzrostem guza mogą pojawić się objawy, które wskazują na stan zapalny w obrębie kości oraz sąsiadujących z nimi struktur. To m.in. ból, obrzęk, zaczerwienienie i ocieplenie skóry, ograniczenie motoryczności stawów, pogorszenie sprawności dłoni, widoczna narośl pod skórą, która może utworzyć się np. w okolicy żeber, deformacje kości, a także wysięki stawowe.
Spektrum objawów chrzestniaka zależne jest m.in. od wielkości guza oraz jego lokalizacji.
Przyczyny powstawania chrzęstniaków
Najczęściej chrzęstniaki są diagnozowane u nastolatków i młodych dorosłych – szczyt zachorowania przypada na trzecią dekadę życia. Chrzęstniaki równie często wykrywane są u mężczyzn oraz kobiet, co potwierdza, iż nie mają związku z płcią.
Większość chrzęstniaków powstaje z nieznanych przyczyn – prowadzone badania nie pozwoliły określić przyczyn powstawania zmian w obrębie tkanki chrzęstnej. Czynniki ryzyka, które mogą spowodować, iż w tkance chrzęstnej zaczną tworzyć się pojedyncze lub liczne guzy to m.in. choroba Olliera i zespół Maffucci.
W przypadku choroby Olliera mamy do czynienia z niedziedzicznym zaburzeniem rozwojowym, które powoduje, iż w kościach długich i kościach płaskich tworzą się chrzęstniaki. Guzy w obrębie tkanki chrzęstnej mogą zanikać wraz z wiekiem. Choroba Olliera zwiększa również ryzyko rozwoju złośliwego chrzęstniakomięsaka.
Zespół Maffucci to wrodzona choroba niedziedziczona, która zwiększa ryzyko rozwoju mnogich chrzęstniaków tkanek miękkich, a także naczyniaków. Osoby, u których zdiagnozowano to schorzenie, są obarczone wysokim ryzykiem zachorowania na złośliwego chrzęstniakomięsaka, a także inne nowotwory m.in. glejaka, raka wątroby i raka jajnika.
Diagnostyka i leczenie chrzęstniaków
W celu diagnostyki chrzęstniaków wykorzystywane są badania obrazowe, do których zaliczamy badanie RTG, rezonans magnetyczny i tomografię komputerową. Ostateczne rozpoznanie wymaga wykonania badania histopatologicznego, które pozwala ze 100% pewnością stwierdzić, iż guz ma charakter łagodny.
Leczenie chrzęstniaków nie zawsze związane jest z koniecznością przeprowadzenia operacji. W przypadku niedużych, bezobjawowych zmian wystarczy regularna obserwacja, jednak guzy o większej średnicy, które wywołują ból, ograniczają sprawność, a także mogą prowadzić do złamań kości, wymagają wykonania zabiegu chirurgicznego. Operacyjne usuniecie chrzęstniaka lub chrzęstniaków nie zabezpiecza przed nawrotem choroby, bo chrzęstniaki, choć są zmianami łagodnymi, mogą nawracać.
