Case study: Uzależnienie od leków na kaszel – jak je rozpoznać i jak rozmawiać z pacjentem?

Do apteki wchodzi zamaszystym krokiem pacjent, rozglądając się nerwowo. Prosi o dwa opakowania leku przeciwkaszlowego z kodeiną, który kupił kilka dni wcześniej. Na pytania farmaceutki dotyczące dolegliwości reaguje irytacją i domaga się wydania sprawdzonego wcześniej preparatu.

Metryczka pacjenta

Rozmowa z pacjentem – jakie pytania warto zadać?

Zaniepokojona farmaceutka przypomina pacjentowi, iż kilka dni temu kupował ten sam lek. Nie ma dostępu do historii sprzedaży preparatów bez recepty, ale pamięta wcześniejszą sytuację. Wyjaśnia ograniczenia prawne i informuje, iż może wydać tylko jedno opakowanie, ponieważ lek zawiera kodeinę [1]. Robi to spokojnie, bez oskarżeń, co pozwala uzasadnić dalsze pytania i wzbudzić zaufanie.

Farmaceutka dopytuje o rodzaj i czas trwania kaszlu. Na nerwową reakcję pacjenta odpowiada zapewnieniem, iż chce jedynie zadbać o jego bezpieczeństwo. Zbiera istotne informacje:

• czy kaszel jest uporczywy,
• jak długo się utrzymuje,
• czy ma charakter suchy, czy mokry [2]

Pacjent informuje, iż kaszel jest suchy i trwa już kilka tygodni. Często budzi go w nocy i tylko kodeina pozwala mu zasnąć. Na pytanie o częstość stosowania przyznaje, iż zażywa lek zarówno na noc, jak i w ciągu dnia, niekiedy po kilka tabletek jednocześnie.

Rekomendacja

Przyjmowanie dużych dawek tego samego leku, także w ciągu dnia sugeruje farmaceutce wysokie prawdopodobieństwo rozwoju tolerancji na kodeinę. Informuje pacjenta, iż substancja ta działa przeciwkaszlowo, ale jednocześnie oddziałuje na receptory opioidowe w mózgu [2]. Tłumaczy, czym jest tolerancja – przy dłuższym stosowaniu organizm może się przyzwyczaić i potrzebować coraz większych dawek, by uzyskać ten sam efekt terapeutyczny. [3]

Zamiast stawiać diagnozę, farmaceutka proponuje alternatywę terapeutyczną: dekstrometorfan. Chce zmniejszyć ryzyko działań niepożądanych związanych z kodeiną i jednocześnie zapewnić pacjentowi skuteczne leczenie. Podkreśla, iż dekstrometorfan nie działa na receptory opioidowe, a mimo to wykazuje silne działanie przeciwkaszlowe [2]. Unika piętnowania pacjenta, skupiając się na edukacji.

Farmaceutka podejmuje etyczną decyzję o niewydaniu leku z kodeiną. Wyjaśnia to bez oceniania, proponując realną i dostępną alternatywę. Podkreśla, iż najważniejszym celem jest ustąpienie kaszlu i poczucie bezpieczeństwa pacjenta [2]. Atmosfera wzajemnego szacunku zwiększa szansę, iż pacjent zaakceptuje zmianę terapii i ułatwi dalsze interwencje, jeżeli będą potrzebne.

O czym pamiętać w rozmowie z pacjentem zagrożonym uzależnieniem?

W trakcie rozmowy z pacjentem, który może być zagrożony uzależnieniem od leków, warto:

• zachować spokój i unikać oskarżeń, by wzbudzić zaufanie,
• wyjaśnić, iż zbieranie informacji ma na celu jego bezpieczeństwo i prawidłowe stosowanie leku,
• proponować alternatywne terapie i tłumaczyć ich działanie, aby pacjent mógł świadomie podjąć decyzję,
• skupić się na edukacji, bez piętnowania i oceniania,
• tworzyć atmosferę wzajemnego szacunku, w której pacjent czuje się wysłuchany,
• podkreślać, iż najważniejsze jest rozwiązanie problemu zdrowotnego, a nie sama kontrola przyjmowanych leków.

Przestrzeganie tych zasad zwiększa szansę, iż pacjent zaakceptuje zmiany w terapii, a rozmowa przebiegnie w atmosferze zaufania [3].

Rozpoznanie uzależnienia od leków nie zawsze jest proste, ale odpowiednie pytania i empatyczna postawa pomagają wychwycić niepokojące sygnały. Proponując alternatywne rozwiązania bez oceniania, farmaceuta daje pacjentowi szansę na skuteczną terapię i odzyskanie kontroli nad własnym zdrowiem.

Oglądaj animację:

Bibliografia:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych
2. Krenke, R., Chorostowska-Wynimko, J., Dąbrowska, M., Bieńkowski, P., Arcimowicz, M., Grabczak, E. M., & Mastalerz-Migas, A. (2018). Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ, 6, 425–452.
3. Jabłoński, P., Bukowska, B., & Czabała, J. C. (Red.). (2012). Uzależnienie od narkotyków: Podręcznik dla terapeutów. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. ISBN 978-83-934334-8-3

ACO/25/08/00297