Do najczęstszych objawów infekcji górnych dróg oddechowych zalicza się obrzęk i przekrwienie błony śluzowej nosa, odczuwane przez pacjentów jako tzw. „zatkany nos”. Dochodzi do niego w wyniku przekrwienia naczyń żylnych wyścielających błonę śluzową nosa. Często pacjenci nie są w stanie wskazać przyczyny występowania tych objawów. Najczęściej są to: infekcyjne zapalenie błony śluzowej nosa i zatok oraz alergiczny nieżyt nosa. Niezależnie od przyczyny „zatkanego nosa”, do najczęściej stosowanych leków należą substancje miejscowo zwężające obwodowe naczynia krwionośne, m.in. ksylometazolina [1].
Ksylometazolina – mechanizm działania
Ksylometazolina dostępna jest w postaci kropli lub aerozolu, przeznaczonych do bezpośredniej aplikacji na błonę śluzową nosa. Jej mechanizm działania opiera się na aktywacji receptorów α-adrenergicznych zlokalizowanych w błonie śluzowej. Efektem jest obkurczenie naczyń krwionośnych, zmniejszenie obrzęku i ograniczenie nadmiernego wysięku, co prowadzi do udrożnienia przepływu powietrza przez nos [1,2]. Mimo iż ksylometazolina, stosowana zgodnie z zaleceniami, jest lekiem skutecznym i dobrze tolerowanym [1], część pacjentów niechętnie ją stosuje. Wynika to z faktu, iż podawanie jej przy pomocy najczęściej dostępnych aerozoli bywa dla nich niekomfortowe. Pacjenci skarżą się przede wszystkim na uczucie podrażnienia błony śluzowej nosa, spływanie preparatu do gardła czy zbyt długą końcówkę dozownika [3,4]. W efekcie częściej rezygnują ze stosowania leku zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty, co prowadzi do obniżenia skuteczności terapii i gorszej kontroli objawów zapalenia błony śluzowej nosa [5,6].
Przypadek z apteki
Pan Marek, 42-letni pracownik biurowy, od lat walczy z nawracającymi infekcjami górnych dróg oddechowych. Po wizycie u lekarza otrzymał zalecenie stosowania preparatu z ksylometazoliną, aby złagodzić objawy zatkanego nosa. Po kilku dniach wrócił do apteki, prosząc o zmianę formy leku, ponieważ po aplikacji odczuwał pieczenie w nosie, a część preparatu spływała mu do gardła, co było bardzo nieprzyjemne. Dodatkowo uważał, iż końcówka dozownika jest zbyt długa, co powodowało wrażenie podawania zbyt dużej ilości leku, który zamiast pozostawać w nosie, spływał dalej. Mimo iż lek był skuteczny i przynosił ulgę w oddychaniu, Pan Marek ze względu na te niekomfortowe doznania stosował go nieregularnie, co skutkowało powracaniem objawów i obniżeniem efektywności leczenia.
Innowacyjne rozwiązanie — aerozol z ksylometaozliną z pompką Khone
Słuchając obaw pana Marka, farmaceuta proponuje mu preparat z ksylometazoliną w aerozolu wyposażony w unikalną na rynku, innowacyjną pompkę. Wyjaśnia, iż jej mechanizm znacząco różni się od tradycyjnych rozwiązań. Zamiast mocnego strumienia, lek uwalniany jest w postaci delikatnej, drobnej mgiełki, która łagodnie pokrywa błonę śluzową nosa i dociera do miejsc objętych stanem zapalnym. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko spływania preparatu do gardła, a pacjent unika nieprzyjemnego posmaku i podrażnienia. Farmaceuta zwraca też uwagę na dwukrotnie krótszą końcówkę dozownika. Jest ona znacznie mniej inwazyjna dla nosa, co przekłada się na większy komfort stosowania. Dodatkowo boczny przycisk ułatwia aplikację w różnych pozycjach, a łatwa w obsłudze, higieniczna zatyczka chroni lek pomiędzy użyciami [7,8]. Co więcej, preparat zaproponowany Panu Markowi zawiera składniki łagodzące — hypromelozę i sorbitol. Zapobiegają one suchości i podrażnieniom śluzówki nosa. Tym samym podnosząc komfort terapii [9].
ChPL Otrivin
Dlaczego preparat z ksylometazoliną?
Ksylometazolina to substancja o szybkim i skutecznym działaniu, powszechnie stosowana w leczeniu zatkanego nosa. Jej mechanizm polega na zwężaniu naczyń błony śluzowej nosa, co zmniejsza obrzęk i ułatwia oddychanie [1]. Dodatkowo zmniejsza aktywność zakaźną rhinowirusów związanych z przeziębieniem, pomagając w szybszym złagodzeniu objawów infekcji [10]. Efekt działania preparatu z ksylometazoliną, zaproponowanego przez farmaceutę pojawia się już po około 2 minutach od aplikacji i utrzymuje się aż do 12 godzin. Dzięki temu zapewnia szybką i długotrwałą ulgę, co znacząco poprawia komfort pacjenta. [10].
Farmaceuta podkreśla dodatkowo, dlaczego proponuje wybór preparatu z ksylometaozliną, a nie oksymetazolina – inną często stosowanej substancji z tej grupy. Ksylometazolina nie powoduje nieodwracalnych uszkodzeń rzęsek błony śluzowej nosa. Dzięki temu ryzyko przewlekłych stanów zapalnych jest znacznie mniejsze. Działanie ksylometazoliny jest nie tylko skuteczne, ale również bezpieczniejsze dla delikatnej błony śluzowej – powoduje jedynie odwracalny lub częściowo odwracalny spadek ruchu rzęsek, co pozwala błonie śluzowej utrzymać swoje naturalne funkcje oczyszczające [11,12].
Dzięki temu pan Marek może liczyć na skuteczną i bezpieczną ulgę w objawach zatkanego nosa, bez obaw o podrażnienia i przewlekłe problemy z błoną śluzową.
Bibliografia:
- Zielińska A. Ksylometazolina – adekwatności i zastowanie. Lek w Polsce 02/2024, 34: 35-38.
- Załęski A, Wzorek K, Szwejkowska M. Porównanie najczęściej stosowanych alfa-mimetyków w leczeniu ostrego zapalenia błony śluzowej nosa: ksyometaozliny i oksymetazoliny. Forum Pediatrii 2024, dostęp online (11.08.2025): https://forumpediatrii.pl/artykul/porownanie-najczesciej-stosowanych-alfa-mimetykow-w-leczeniu-ostrego-zapalenia-blony-sluzowej-nosa-ksylometazoliny-i-oksymetazoliny
- Eccles R. In: Eccles R, Weber O (eds). 2009. Common cold. Birkhäuser advances in infectious diseases. Basel: Birkhäuser, pp. 249−73.
- Haleon research. Q4 2019 qualitative and quantitive research. Sweden and UK. 2019.
- Al-Taie A. A systematic review for improper application of nasal spray in allergic rhinitis: A proposed role of community pharmacist for patient education and counseling in practical setting. Asia Pac Allergy. Marzec 2025;15(1):29-35.
- Brown MT, Bussell JK. Medication adherence: WHO cares? Mayo Clin Proc. Kwiecień 2011;86(4):304-14.
- Hagen M. et al., Nasal cast deposition for xylo- and oxymetazoline formulations using two different nasal pumps*Rhinology Online, Vol 6: 11 – 17, 2023
- Khone Usability Testing Consumer Research: Quantitative, Qualitative and Neuroscientific V2, styczeń 2019.
- Charakterystyka Produktu Leczniczego Otrivin.
- Winther B. Rhinoviruses. International Encyclopedia of Public Health. 2008 Aug 26: 577-581. doi. 10/1016
- Jiao J, Zhang L. Influence of Intranasal Drugs on Human Nasal Mucociliary Clearance and Ciliary Beat Frequency. Allergy Astma Immunol Res. 2019; 11(3): 306-319.
- Curtis L, Carsol J. Computer-assisted video measurement of inhibition of ciliary beat frequency of human nasal epithelium in vitro by xylometazoline. JPM vol.28 No.1 August 1992: 1-7.
