Astygmatyzm, plusy i minusy – jak dobrać odpowiednią metodę korekcji wzroku?

Astygmatyzm jest jedną z najczęstszych wad refrakcyjnych, ale jednocześnie jedną z najbardziej zróżnicowanych. To właśnie jego charakter – regularny lub nieregularny – w największym stopniu decyduje o wyborze metody korekcji. Nowoczesna laserowa korekcja wady wzroku pozwala precyzyjnie modelować krzywiznę rogówki, jednak nie każdy rodzaj astygmatyzmu kwalifikuje się do tego samego zabiegu. najważniejsze jest zrozumienie, jak budowa rogówki, jakość filmu łzowego oraz indywidualne parametry decydują o bezpieczeństwie i przewidywalności końcowego efektu.

Czym różni się astygmatyzm regularny od nieregularnego?

Astygmatyzm regularny to taki, w którym rogówka jest równomiernie „pochylona” w jednym kierunku – ma dwie główne, prostopadłe osie refrakcji. To najczęściej spotykana forma i idealna do korekcji laserowej lub implantów fakijnych.

Astygmatyzm nieregularny charakteryzuje się zaburzoną, niesymetryczną krzywizną powierzchni rogówki. Może wynikać z:

• blizn po urazach,
• powikłań zapalnych,
• przebytej operacji,
• stożka rogówki i pokrewnych ektazji,
• nierównomiernego ścieńczenia rogówki.

Ta postać rzadko kwalifikuje się do klasycznych metod laserowych bez wcześniejszej stabilizacji rogówki (np. cross-linking), ponieważ zabieg mógłby pogłębić nieregularność.

Kryteria doboru techniki przy różnych wartościach cylindra i parametrach rogówki

Wybór metody zależy od wielu szczegółowych parametrów oczu. Najważniejsze z nich to wartość cylindra, grubość rogówki, jej topografia oraz stabilność wady.

PRK / TransPRK – metody powierzchniowe

• Dobre przy cienkiej rogówce,
• bezpieczne w przypadku ryzyka ektazji,
• sprawdzają się w korekcji astygmatyzmu do ok. 3.0 D,
• dłuższe gojenie, ale mniejsze zaburzenia filmu łzowego.

LASIK / FS-LASIK – metody płatkowe

• komfortowy i szybki powrót do widzenia,
• skuteczne w korekcji wyższych cylindrów (3.0–4.0 D),
• wymagają odpowiedniej grubości rogówki,
• mniej korzystne u osób narażonych na urazy oka.

SMILE – technika małoinwazyjna

• brak płatka, stabilniejsza biomechanika rogówki,
• mniejsze ryzyko suchości oka,
• idealna dla astygmatyzmu do ok. 3.0 D (w wybranych ośrodkach również wyższe wartości),
• dobra opcja dla osób aktywnych fizycznie.

Soczewki fakijne (ICL)

• stosowane przy bardzo wysokich cylindrach lub zbyt cienkiej rogówce,
• nie modelują rogówki – idealne przy przeciwwskazaniach do laseroterapii,
• wysoka jakość widzenia i odwracalność zabiegu.

Dobór metody zależy od połączenia tych parametrów, nie tylko wartości cylindra.

Kiedy najpierw leczymy oko suche i alergie?

Jakość filmu łzowego ma najważniejsze znaczenie dla precyzji pomiarów oraz jakości widzenia po zabiegu. Dlatego przed kwalifikacją często trzeba:

• wyleczyć zapalenie brzegów powiek,
• zastosować krople nawilżające i terapię osmotyczną,
• wdrożyć higienę powiek (kompresy, masaż, oczyszczanie),
• ustabilizować objawy alergiczne.

Dopiero po poprawie filmu łzowego pomiary grubości, topografii i aberrometrii są wiarygodne, a wynik bardziej przewidywalny.

Rola pomiarów w przewidywaniu blasków i halo

Zaawansowana diagnostyka pozwala ocenić nie tylko „ile” astygmatyzmu należy skorygować, ale również jak oko zachowuje się optycznie w nocy. Należą do niej:

• topografia i tomografia rogówki – oceniają regularność i ryzyko ektazji,
• aberrometria – mierzy wyższe rzędy aberracji odpowiedzialne za blaski i smugi,
• pomiar średnicy źrenicy w ciemności – duża źrenica zwiększa ryzyko „halo”,
• ocena osi astygmatyzmu oraz jego regularności.

W połączeniu dają przewidywalność, czy korekcja będzie komfortowa, a także czy metoda płatkowa, powierzchniowa lub SMILE będzie najbezpieczniejsza.

Oczekiwania co do dokładności korekcji cylindra

Korekcja astygmatyzmu wymaga dużej precyzji – niewielkie odchylenie osi może zmniejszyć skuteczność. Dlatego pacjent powinien wiedzieć, że:

• niewielkie resztki cylindra (0.25–0.50 D) są normalne i zwykle nieodczuwalne,
• większe reszty mogą wymagać drobnej poprawki laserowej,
• efekt końcowy ocenia się dopiero po pełnej stabilizacji – od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Kluczem jest adekwatna kwalifikacja, prawidłowe oznaczenie osi i dobranie optymalnej procedury.

Plan kontroli i ewentualnych „dokorygowań”

Po zabiegu konieczna jest seria kontroli:

• pierwsza po 24–48 godzinach,
• następne po 1–2 tygodniach,
• później po 1–3 miesiącach dla oceny stabilizacji osi i cylindra.

Jeśli pozostanie istotna wada resztkowa, możliwe są:

• dokorygowania laserowe powierzchni rogówki,
• korekcja okularowa przy małych resztach,
• korekta kontaktowa w astygmatyzmie nieregularnym.

Każda decyzja zależy od komfortu pacjenta i parametrów przeprowadzonych pomiarów.

Podsumowanie

Nowoczesna laserowa korekcja wady wzroku pozwala skutecznie korygować większość postaci astygmatyzmu, ale wybór metody zależy przede wszystkim od typu (regularny vs nieregularny), parametrów rogówki i jakości filmu łzowego. Dopiero kompletna diagnostyka – topografia, aberrometria, pomiar źrenicy i badania powierzchni oka – pozwala dokładnie przewidzieć efekt i uniknąć blasków czy resztkowego cylindra. Prawidłowo zaplanowane leczenie, realistyczne oczekiwania oraz gotowość do ewentualnych drobnych poprawek sprawiają, iż korekcja astygmatyzmu jest bezpieczna, przewidywalna i znacząco poprawia komfort widzenia na co dzień.