Anozognozja – co to jest, objawy i jak ją rozpoznać?

Anozognozja to zaburzenie neurologiczne, które polega na niezdolności do dostrzeżenia własnej choroby lub deficytów zdrowotnych. Osoba cierpiąca na anozognozję nie ma świadomości, iż walczy z poważnym schorzeniem – choćby jeżeli objawy są dla otoczenia oczywiste. Zjawisko to najczęściej występuje w przebiegu chorób takich jak udar mózgu, choroba Alzheimera, otępienie czołowo-skroniowe czy urazy mózgu.

W tym artykule wyjaśnimy, czym dokładnie jest anozognozja, jakie są jej przyczyny, objawy i jak wspierać osobę, która nie zdaje sobie sprawy ze swojej choroby.

Co to jest anozognozja?

Anozognozja (z języka greckiego: „a” – brak, „nosos” – choroba, „gnosis” – wiedza) oznacza brak świadomości własnej choroby. Osoby dotknięte tym zaburzeniem są przekonane, iż nie mają żadnych problemów zdrowotnych, mimo iż ich stan wyraźnie wskazuje na obecność choroby.

To nie jest zaprzeczanie ani wypieranie objawów wynikające ze strachu lub wstydu. Anozognozja jest bezpośrednim skutkiem uszkodzenia określonych obszarów mózgu, głównie w prawej półkuli.

Przyczyny anozognozji

Najczęstsze przyczyny anozognozji to:

• Udar mózgu – zwłaszcza udar prawej półkuli, który skutkuje niedowładem lewej strony ciała.
• Choroba Alzheimera – w średnim i zaawansowanym stadium.
• Otępienie czołowo-skroniowe – degeneracja struktur mózgu odpowiedzialnych za samoświadomość.
• Choroby neurodegeneracyjne – np. choroba Parkinsona, choroba Huntingtona.
• Urazy czaszkowo-mózgowe – poważne uszkodzenia struktur mózgowych.
• Guzy mózgu – w obrębie płata ciemieniowego lub czołowego.

Zaburzenie to powstaje, gdy uszkodzone zostają obszary mózgu odpowiedzialne za zdolność do oceny własnego stanu zdrowia.

Objawy anozognozji

Główne objawy anozognozji to:

• Brak świadomości choroby – chory nie dostrzega swoich trudności zdrowotnych.
• Zaprzeczanie widocznym deficytom – np. osoba po udarze twierdzi, iż może normalnie chodzić, mimo niedowładu.
• Bagatelizowanie objawów – chory uważa, iż wszystko z nim w porządku, mimo wyraźnych oznak choroby.
• Brak motywacji do leczenia – nie rozumie, dlaczego musi poddawać się terapii.
• Zniekształcone postrzeganie rzeczywistości – chory uważa, iż nie potrzebuje pomocy, pomimo ewidentnych trudności.

U osób z chorobą Alzheimera anozognozja objawia się brakiem świadomości utraty pamięci, trudności w komunikacji, dezorientacji w czasie i przestrzeni.

Anozognozja a zaprzeczanie chorobie

Ważne jest, aby odróżnić anozognozję od psychologicznego zaprzeczania chorobie. W przypadku anozognozji brak świadomości wynika z uszkodzenia mózgu. Nie jest to mechanizm obronny ani świadome unikanie prawdy. Chory naprawdę nie zdaje sobie sprawy ze swojego stanu.

Jak rozpoznać anozognozję?

Rozpoznanie anozognozji wymaga konsultacji z neurologiem lub neuropsychologiem. W procesie diagnostycznym stosuje się:

• Wywiad z pacjentem i rodziną – często to bliscy jako pierwsi zauważają brak świadomości choroby.
• Badania neuropsychologiczne – ocena funkcji poznawczych, orientacji w czasie i przestrzeni.
• Testy neurologiczne – oceniające zakres deficytów neurologicznych.
• Badania obrazowe mózgu – tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI).

Jak radzić sobie z anozognozją?

Ponieważ anozognozja nie jest świadomym zachowaniem chorego, wymaga szczególnego podejścia ze strony rodziny i opiekunów. Oto kilka praktycznych wskazówek:

1. Nie próbuj na siłę uświadamiać chorego

Bez względu na to, ile razy spróbujesz wytłumaczyć osobie z anozognozją, iż jest chora, ona tego nie zrozumie. Takie próby często prowadzą do frustracji i konfliktów.

2. Skup się na zapewnieniu bezpieczeństwa

Osoba nieświadoma swojej choroby może podejmować ryzykowne zachowania. Dostosuj przestrzeń mieszkalną i zadbaj o wsparcie w codziennych czynnościach.

3. Zachowaj cierpliwość

Chory nie robi tego „na złość” – jego mózg nie pozwala mu dostrzec problemu. Okazuj wsparcie i zrozumienie.

4. Zadbaj o siebie

Opieka nad osobą z anozognozją jest wymagająca psychicznie. Szukaj wsparcia dla siebie – wśród rodziny, znajomych lub specjalistów.

Bezpłatna konsultacja dla rodzin osób z anozognozją

Jeśli zmagasz się z trudnościami w opiece nad osobą cierpiącą na anozognozję lub podejrzewasz to zaburzenie u bliskiej osoby, możesz skorzystać z bezpłatnej konsultacji w PsychoCare.

Podczas takiej rozmowy:

• Wysłuchamy Twojej sytuacji i obaw.
• Pomożemy ocenić, czy terapia może być skutecznym wsparciem.
• Wskażemy, jaki specjalista lub forma pomocy będzie najlepiej dopasowana do potrzeb chorego i jego rodziny.

Bezpłatna konsultacja to pierwszy, bezpieczny krok, by dowiedzieć się więcej i zyskać profesjonalne wsparcie w trudnej sytuacji.

Podsumowanie

Anozognozja to zaburzenie, które znacząco wpływa na życie chorego i jego bliskich. Osoba cierpiąca na anozognozję nie dostrzega swojego stanu zdrowia, co utrudnia leczenie i opiekę. Zrozumienie mechanizmu tego zaburzenia oraz zapewnienie choremu odpowiedniego wsparcia może znacząco poprawić jakość życia całej rodziny.

Bibliografia

1. Prigatano G.P. (2009). Anosognosia. Encyclopedia of Neuroscience, 9: 161–167.
2. Orfei M.D. et al. (2007). Anosognosia in mild cognitive impairment and mild Alzheimer’s disease: frequency and neuropsychological correlates. American Journal of Geriatric Psychiatry, 15(5): 383–389.
3. Levine D.N. (1990). Unawareness of visual and sensorimotor defects: a hypothesis. Brain and Cognition, 13(2): 233–247.
4. Kortte K.B., Rogalski E.J., & Levine D.N. (2015). Anosognosia: clinical and anatomical correlates. Current Neurology and Neuroscience Reports, 15(4): 1–7.
5. Winblad B., Amouyel P., Andrieu S. et al. (2016). Defeating Alzheimer’s disease and other dementias: a priority for European science and society. The Lancet Neurology, 15(5): 455–532.