Problemy związane z niepożądanymi reakcjami naszego organizmu na spożywane pokarmy warto, sklasyfikować ze względu na podłoże ich występowania. o ile spożywane pożywienie ma na nas zły wpływ, nie zawsze musi to oznaczać alergię pokarmową. Niepożądanych reakcji organizmu występujących po spożyciu pokarmów można podzielić bowiem na reakcje o podłożu immunologicznym (alergie pokarmowe) oraz nieimmunologicznym (nietolerancje pokarmowe, np. nietolerancja laktozy). W populacji państw rozwiniętych u niemal 20% osób są diagnozowane nadwrażliwości na pokarmy, zarówno alergie, jak i nietolerancje pokarmowe.
Jakie są przyczyny alergii pokarmowych?
Wśród naukowców już od dawna panuje przekonanie, iż alergia (mówimy tu nie tylko o alergiach pokarmowych) może być już nazywana chorobą cywilizacyjną. Jako główną przyczynę tego stanu rzeczy uznaje się tzw. hipotezę nadmiernej higienizacji. Teoria ta wskazuje na zmniejszenie różnorodności mikroflory jelitowej (m.in. poprzez antybiotykoterapię i spożywanie przetworzonej żywności) oraz wyjałowienie środowiska zewnętrznego z mikroorganizmów.
Mikroflora jelitowa jest niezwykle istotna dla prawidłowego dojrzewania komórek odpornościowych, ponieważ to właśnie bakterie jelitowe są pierwszymi czynnikami, z którymi do czynienia ma nasz układ odpornościowy. Należy pamiętać, iż układ ten zlokalizowany jest przede wszystkim w przewodzie pokarmowym (znajduje się tam ponad 70% komórek immunokompetentnych).
Z tego względu mikroorganizmy jelitowe nazywa się często „trenerami odporności”. o ile dojdzie do nieprawidłowego zasiedlenie jelita przy porodzie bądź nadmiernego namnożenie chorobotwórczych mikroorganizmów w toku życia, nasze ryzyko występowania alergii i atopii jest znacznie zwiększone.
Opóźniona alergia na pokarmy rozwija się w następstwie uszkodzenia bariery zlokalizowanej w jelicie cienkim. Jej rolą jest dbanie o to, by do układu krwionośnego przedostawały się tylko składniki niezbędne dla naszego organizmu (odpowiednio rozłożone substancje odżywcze, elektrolity, składniki mineralne), przy jednoczesnym zatrzymywaniu elementów szkodliwych (np. bakterii, toksyn).
Najczęstsze objawy alergii pokarmowych?
Niepożądane objawy po spożyciu pokarmów mogą występować na drodze reakcji immunologicznej IgE-zależnej lub IgE-niezależnej. Do reakcji o podłożu IgE-niezależnym zalicza się nietolerancje pokarmowe IgG oraz IgA-zależne. Objawy alergii pokarmowych mogą różnić się w zależności od jej typu. W przeciwieństwie do alergii IgE-zależnej, w której objawy pojawiają się praktycznie natychmiast po zadziałaniu bodźca, cechą charakterystyczną dla alergii IgG-zależnej jest występowanie reakcji opóźnionych (odroczonych) choćby 8–96 godzin (!) po spożyciu pokarmu.
Skorelowanie objawu ze spożytym 4 dni wcześniej pokarmem jest bardzo trudne, a choćby niemożliwe. jeżeli chodzi o reakcję IgA-zależne, możemy spodziewać się reakcji ostrych, występujących kilka godzin po spożyciu pokarmu.
To właśnie na reakcjach opóźnionych (IgE – niezależnych) skupimy się w niniejszym artykule.
Reakcje IgG – zależne:
– bardzo często uczula nas kilkanaście/kilkadziesiąt produktów,
– reakcje są opóźnione (o 8-96 godzin) i rozwijające się powoli,
– objawy nadwrażliwości są niespecyficzne i zróżnicowane (depresja, otyłość, zaburzenia nastroju, problemy skórne, migrena i inne),
– reakcje kumulują się, a stan zapalny przyjmuje charakter uogólniony, co prowadzi do ryzyka rozwoju chorób autoimmunologicznych, nowotworowych i cywilizacyjnych.
Reakcje IgA – zależne
– zwykle uczula nas kilka produktów,
– reakcje są opóźnione o kilka godzin, rozwijają się powoli,
– do najczęstszych objawów należą ostre dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, wzdęcia, zaparcia, bóle brzucha),
– nadwrażliwość IgA-zależna prowadzi do rozwoju stanu zapalnego przewodu pokarmowego.
Jak zdiagnozować alergie pokarmowe i jakie testy wykonać?
Ze względu na to, iż reakcje IgG i IgA-zależne pojawiają się ze znacznym opóźnieniem od momentu spożycia alergizującego produktu, są one trudne do samodzielnej identyfikacji, nie tylko z uwagi na opóźnienie występowania objawów, ale także na fakt, iż są one niespecyficzne, bardzo zróżnicowane i rzadko utożsamiane z tradycyjną alergią pokarmową.
Z tego też względu warto poddać się kompleksowej diagnostyce, przy czym pełna diagnostyka nietolerancji pokarmowych powinna obejmować badanie przeciwciał IgA i IgG. Olbrzymia większość dostępnych na polskim rynku testów oznacza tylko nadwrażliwość IgG – zależną. Tymczasem za niepożądane reakcje na pokarmy równie często odpowiadać mogą przeciwciała IgA. Warto więc wykonać test FoodScreen IgG/IgA (USBiotek) – https://www.vitaimmun.pl/badanie-nadwrazliwosci-pokarmowych/foodscreen-igg-iga-usbiotek/
Jest to łatwe i całkowicie bezinwazyjne pobranie, a do jego wykonania wystarczy pobranie krwi kapilarna (z palca). To jedyny test w Polsce, który umożliwia oznaczenie swoistych przeciwciał IgA, a wynik badania zawiera zasady i wytyczne eliminacji pokarmów oraz propozycję diety rotacyjnej.
Co niezmiernie ważne – każde badanie wykonywane jest podwójnie, w mechanizmie zaślepionym i posiada ono bardzo niski współczynnik zmienność. Wiarygodność diagnostyczna testu potwierdzona certyfikatami akredytacji (Washington Department of Health, CLIA – Clinical Laboratory Improvement Amendments, CAP – The College of American Pathologists, COLA).
Niestety alergia IgE – zależna ma najczęściej charakter trwały, niejednokrotnie jest uwarunkowana genetycznie i nie można się z niej „wyleczyć”. Jedynym sposobem postępowania u osoby z alergią pokarmową jest stosowanie diety eliminującej pokarmy alergizujące. U niektórych chorych może się też pojawić tzw. marsz alergiczny – gdy reakcja organizmu zmienia swoją postać, np. alergia pokarmowa przechodzi w atopowe zapalenie skóry, alergię wziewną bądź astmę oskrzelową. Jest to jednak przez cały czas inna manifestacja tej samej choroby.
Należy pamiętać, iż alergie pokarmowe typu IgG i IgA nie są uwarunkowane genetycznie, a dobra wiadomość jest taka, iż przy prawidłowym zdiagnozowaniu i postępowaniu można je wyleczyć. Po otrzymaniu wyniku, gdy ustalimy już, co jest przyczyną pogorszenia się naszego stanu zdrowia, kolejnym krokiem powinno być odpowiednie postępowanie dietetyczne.
Stosowana w takich przypadkach dieta eliminacyjno-rotacyjna polega na wykluczeniu nietolerowanych pokarmów oraz rotacji pozostałych składników, tak by nie dopuścić do rozwoju nowych nadwrażliwości. Warto podkreślić, iż eliminacja alergizujących produktów jest zawsze czasowa i nigdy nie musi trwać ona latami. Powinna być ona prowadzona pod opieką odpowiednio wykwalifikowanego dietetyka.
Badania kliniczne wykazały, iż stosowanie probiotyków może mieć istotne znaczenie w profilaktyce i łagodzeniu objawów alergii. Co więcej, stosowanie określonych szczepów probiotycznych już w trakcie ciąży i karmienia przez matkę może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów choroby u jej dziecka.
Probiotyki mogą zapobiegać także wtórnej alergizacji na drodze uszczelniania bariery jelitowej, regulują pracę układu immunologicznego i hamują stan zapalny. Przy odpowiednim postępowaniu dietetycznym i jednoczesnej regeneracji rozszczelnionej bariery jelitowej (np. dzięki odpowiednio dopasowanych probiotyków) opisane reakcje na pokarmy mogą zostać skutecznie wyleczone.
