A może paszport zdrowotny?

• Głos medyka – komentarz Szczepana Cofty, naczelnego lekarza Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Poznaniu, wiceprezesa Polskiej Unii Szpitali Klinicznych, kierownika Katedry i Kliniki Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, uprzednio dyrektora Szpitala Klinicznego Przemienienia Pańskiego w Poznaniu, prezesa Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem

Lekarze w świecie rozwiniętej medycyny, zwłaszcza w krajach bogatych, giną w gąszczu dokumentacji. Coraz większą część naszej działalności stanowi jej tworzenie, doglądanie, modyfikacje. Okazuje się, iż tylko niewielką część czasu poświęcamy na podejmowanie decyzji terapeutycznych czy diagnostycznych, a także na rozmowę z pacjentem.
Lekarz pracujący na oddziale niezabiegowym spędza w trakcie dnia pracy jedynie od 10 do 20 proc. czasu (a może i mniej) z pacjentem. Warto pochylać się nad tym, jak usprawnić komunikację między nimi, przyczynić się do tego, by opieka była bardziej zogniskowana na relacji z pacjentem.

Zastanawiając się nad sposobem pracy lekarskiej podczas przeprowadzania wywiadu w szpitalu, a przede wszystkim w warunkach ambulatoryjnych, trzeba zwrócić uwagę na to, iż to właśnie badanie podmiotowe w rozmowie z pacjentem zabiera niezwykle dużo czasu. Wynika to, niestety, często z braku przygotowania się pacjenta do wizyty, często ze złego stanu ogólnego i swego rodzaju komunikacyjnej niepełnosprawności. Zbieranie wywiadu w trakcie wizyty ambulatoryjnej często jest wielokrotnie dłuższe w wypadku osób, które nie są odpowiednio przygotowane do wizyty, a także nie mają dokumentacji.

Wydaje się, iż dobrym sposobem na usprawnienie przeprowadzania wywiadu mógłby się okazać swego rodzaju paszport zdrowotny. Pacjent okazywałby go zwłaszcza przy pierwszym kontakcie z każdym lekarzem, ale także w trakcie kontynuacji leczenia.

Ten paszport medyczny mógłby służyć pomocą nie tylko w warunkach ambulatoryjnych czy opieki specjalistycznej, ale także podczas wizyt na szpitalnych oddziałach ratunkowych bądź w izbach przyjęć czy też na każdym etapie postępowania u pacjenta.

Uważam, iż jednym z ważnych wyzwań ulepszenia opieki byłoby stworzenie właśnie takiego dokumentu. Mógłby on być przygotowywany przez lekarza rodzinnego bądź na jakimkolwiek etapie opieki medycznej.

Być może rozwiązaniem byłoby włączenie w przygotowanie paszportów zdrowotnych na przykład studentów medycyny lub pracowników innych zawodów, choćby pielęgniarek czy ratowników medycznych.

Dokument mógłby mieć formę edytowalną, jednak najlepiej byłoby, gdyby był umieszczony w powszechnych zasobach elektronicznych z dostępem dla tych, którzy będą mieli kontakt z danym pacjentem. Ważne jednak byłoby, by był on stosunkowo zwięzły i kompleksowy. Powinien zawierać przede wszystkim w pierwszej części, opisującej, dane:

• imię,
• nazwisko,
• datę urodzenia,
• PESEL,
• informację, czy pacjent jest ubezpieczony,
• NIP,
• adres przebywania i/lub zameldowania,
• telefony/adresy e-mailowe kontaktowe,
• osoby upoważnione do kontaktu,
• miejsce pracy,
• zawód,
• wskazanie lekarza rodzinnego oraz ewentualnie lekarzy oraz instytucji opiekujących się pacjentem.

W części badania podmiotowego powinien zawierać syntetycznie opis pacjenta w stanie stabilnym podczas dokonywania opisu bądź jego weryfikacji:

• obecne dolegliwości,
• dotychczasowy wywiad chorobowy,
• dotychczasowe leczenie,
• zabiegi operacyjne,
• wywiad rodzinny,
• wywiad zawodowy,
• nałogi,
• alergie,
• stosowane leki,
• grupę krwi,
• inne.

W kolejnym punkcie powinny być zawarte kompleksowe dane z badania przedmiotowego. Można by opracować minimalny zakres badania przedmiotowego, który powinien zostać uzupełniony przez przygotowującego paszport zdrowotny na przykład o skrótowo określony:

• co najmniej opis stanu układu krążenia i oddechowego,
• skrótowy opis neurologiczny,
• określenie znaków szczególnych, takich jak na przykład blizny czy zmiany skórne.

W kolejnym punkcie powinny zostać zawarte istotne badania dodatkowe, sugerujące rozpoznania bądź wynikające ze stanu ogólnego, np. określenie tendencji do hiperkaliemii etc.

W ostatnim punkcie powinno zostać zawarte rozpoznanie, a także ewentualnie krótka epikryza z zaleceniami oraz stosowanymi lub sugerowanymi lekami. Czy nie warto się pokusić o zaproponowanie tysiącom medyków uproszczonej formuły, swego rodzaju kompendium danych dotyczących danego pacjenta?

Takie syntetyczne spojrzenie na przyniesiony przez pacjenta dokument albo wygenerowanie go z prostego nośnika może sprawić, iż oszczędzimy znaczącą część czasu naszych lekarzy, co powinno być przyjęte z entuzjazmem.

Byłby to sposób oszczędzania czasu, ale jednocześnie zapewnienie kompleksowych danych dotyczących stanu pacjenta, które mogą być użyte do kontynuacji postępowania.

Warto byłoby się zastanowić nad formułą, sposobem edytowania oraz dopracowaniem takiego dokumentu, który zapewniając pewną unifikację w skali kraju, powinien stać się istotnym przyczynkiem do poprawy opieki medycznej i zapewnienia bezpieczeństwa pacjenta.

• Głos specjalisty ochrony zdrowia – Krzysztofa Górskiego, zastępcy dyrektora Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Poznaniu, byłego zastępcy dyrektora Departamentu Funduszy Europejskich e-Zdrowia Ministerstwa Zdrowia, współpracownika Agencji Badań Medycznych
  

Koncepcja paszportu zdrowotnego znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w działaniach Centrum e-Zdrowia, które od kilku lat rozwija krajową infrastrukturę danych medycznych. Celem tych działań jest stworzenie nowoczesnego zintegrowanego systemu zarządzania informacją o zdrowiu – zarówno na potrzeby kliniczne, jak i zarządcze. W swej strategii cyfryzacji ochrony zdrowia CeZ realizuje wiele projektów, które można uznać za fundament przyszłego cyfrowego paszportu zdrowotnego.

Podsumowanie zdrowotne pacjenta (Health Summary)

CeZ planuje wprowadzenie funkcji automatycznego generowania podsumowania zdrowotnego (patient summary) na podstawie danych gromadzonych w systemie P1 (e-recepty, e-skierowania, elektroniczna dokumentacja medyczna). Dokument ten, zgodny ze standardem HL7 CDA oraz FHIR, ma zawierać najważniejsze informacje: choroby przewlekłe, aktualne leki, uczulenia, hospitalizacje, wyniki istotnych badań, historię szczepień i dane kontaktowe.

Podsumowanie zdrowotne będzie miało zastosowanie w codziennej praktyce klinicznej, a także w sytuacjach nagłych (SOR, transport medyczny, lekarz rodzinny), w których szybki dostęp do skondensowanej wiedzy o pacjencie ma najważniejsze znaczenie.

Paszport profilaktyczny

Równolegle rozwijany jest paszport profilaktyczny – narzędzie umożliwiające monitorowanie wykonanych i zaplanowanych działań profilaktycznych (np. badania przesiewowe, szczepienia, przeglądy stanu zdrowia). Funkcja ta, już częściowo dostępna w Internetowym Koncie Pacjenta (IKP), ma być rozbudowywana o alerty, powiadomienia SMS oraz integrację z programami realizowanymi przez NFZ i samorządy.

Interoperacyjność i integracja danych z systemów lokalnych

CeZ intensywnie rozwija krajowe repozytorium elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM), które ma stać się miejscem bezpiecznej wymiany dokumentacji medycznej pomiędzy placówkami niezależnie od producenta oprogramowania. W ramach projektu Krajowy System EDM 2.0 wdrażane są standardy wymiany danych (HL7 FHIR, IHE XDS.b), które umożliwią automatyczne pobieranie danych do paszportu zdrowotnego – bez konieczności manualnego wpisywania przez lekarza.

Ważną rolę odegrają tu tzw. systemy klasy HIS, które – po integracji z usługami CeZ – będą mogły automatycznie uzupełniać dane pacjenta, na przykład o historię hospitalizacji, wyniki laboratoryjne, opisy badań obrazowych czy karty wypisowe.

Mobilna wersja paszportu zdrowotnego

Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli CeZ i Ministerstwa Zdrowia realizowane są prace nad mobilnym rozwiązaniem umożliwiającym prezentację paszportu zdrowotnego na telefonie, również w trybie offline. Taki cyfrowy dokument mógłby być wykorzystany m.in. w sytuacjach transgranicznych (na przykład na lotnisku, w podróży, za granicą), w przypadkach braku dostępu do systemu P1 lub internetu, a także w kontekście integracji z aplikacjami wearable i prywatnymi platformami zdrowotnymi.

Europejski wymiar cyfrowego paszportu zdrowotnego (EHDS)

Polska uczestniczy w pracach nad Europejską Przestrzenią Danych Zdrowotnych (EHDS), która ma umożliwić wymianę danych medycznych w całej Unii Europejskiej. Celem jest między innymmi umożliwienie obywatelom UE korzystania z cyfrowego paszportu zdrowotnego w dowolnym państwie członkowskim. CeZ uczestniczy w projektach pilotażowych (X-eHealth, MyHealth@EU), testując następujące funkcjonalności:

• transgraniczne recepty i e-skierowania,
• automatyczne tłumaczenia podsumowań zdrowotnych,
• walidacja tożsamości i zgód pacjenta.

Paszport zdrowotny tworzony w Polsce ma być zatem w pełni zgodny z europejskim modelem danych pacjenta, co znacząco zwiększa jego użyteczność w kontekście mobilności obywateli UE.

Planowane funkcje na lata 2025–2027

W nowej strategii CeZ na lata 2025–2027 przewidywane są następujące funkcje paszportu zdrowotnego:

• inteligentne podsumowanie stanu zdrowia (AI-driven): analiza ryzyk, przypomnienia o badaniach, integracja z modelami predykcyjnymi,
• personalizacja dokumentu – różne widoki dla pacjenta, lekarza POZ, specjalisty, farmaceuty,
• możliwość współtworzenia dokumentu przez pacjenta – uzupełnianie informacji o objawach, stylu życia, suplementacji, wynikach z prywatnych źródeł,
• logi dostępu i pełna kontrola nad udostępnieniem danych – zgodnie z RODO i zasadą „privacy by design”.

Transformacja cyfrowa w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym w Poznaniu Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Poznaniu uczestniczy w krajowych i regionalnych inicjatywach wspierających cyfryzację ochrony zdrowia. W związku z realizowaną strategią transformacji cyfrowej USK ubiega się o dofinansowanie z różnych źródeł publicznych, w tym z:

• Krajowego Programu Odbudowy – Komponent e-Zdrowia

Szpital przystąpił do ogólnopolskiego konkursu koordynowanego przez Ministerstwo Zdrowia dotyczącego wdrożenia nowoczesnych usług cyfrowych dla pacjentów. Projekt ma na celu zwiększenie dostępności i wygody korzystania z usług zdrowotnych oraz poprawę komunikacji pomiędzy personelem a pacjentem, a ponadto poprawę bezpieczeństwa cyfrowego naszej placówki.

• Regionalnego Programu Operacyjnego – fundusze z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego

Równocześnie USK ubiega się o pieniądze z perspektywy regionalnej, czyli konkursu ogłoszonego przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. Projekt przewiduje wdrożenie zintegrowanego systemu klasy CIS (Clinical Information System). Celem projektu jest pełna digitalizacja i automatyzacja procesów medycznych w szpitalu, poprawa jakości danych medycznych oraz zapewnienie interoperacyjności z ogólnokrajowym systemem informacji w ochronie zdrowia.

Udział w pilotażu centralnej e-rejestracji

Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Poznaniu znalazł się w gronie wybranych jednostek uczestniczących w pilotażu ogólnopolskiego systemu centralnej e-rejestracji, realizowanym przez Centrum e-Zdrowia. Jego celem jest wdrożenie jednolitego dostępnego online mechanizmu rejestracji pacjentów na świadczenia medyczne – bezpośrednio z poziomu Internetowego Konta Pacjenta. Udział w pilotażu stanowi istotny krok w kierunku nowoczesnej pacjentocentrycznej opieki medycznej i potwierdza gotowość USK do pełnej integracji z krajową infrastrukturą e-zdrowia.

Podsumowanie

W najbliższych latach przekonamy się, czy zostanie zrealizowany postulat uprzystępnienia najistotniejszych danych medycznych w prostych komunikatywnych formach, wspomagając w sposób konkretny działania medyków, ale także udostępniając (z zachowaniem poufności) zasoby informacji medycznej sprzyjającej koordynowaniu opieki. Na ile w naszym kraju się to uda?

Należy wyrazić nadzieję, iż proponowane formy będą dojrzewały, by ułatwić medykom pracę, nie odbierając im jednak przygody rozmowy z pacjentem, spotkania z nim w wielowymiarowej relacji, poprawiając jakość opieki zdrowotnej. Ważne jest, by kooperacja i medyków i specjalistów ochrony zdrowia przynosiła wymierne, konkretne rezultaty.

Dyskusję o paszportach zdrowotnych warto kontynuować, by wypracować optymalną ich formę.

Artykuł Szczepana Cofty i Krzysztofa Górskiego opublikowano w „Menedżerze Zdrowia” 2/2025.