Ludzki organizm zmienia się z biegiem lat w coraz większym stopniu. Oprócz obciążeń zdrowotnych wynikających z przebiegu posiadanych chorób przewlekłych sama farmakokinetyka przyjmowanych leków jest inna, przez co zażywane leki mogą działać w sposób odmienny na seniorów niż w przypadku osób młodszych.
Amerykańskie Towarzystwo Geriatryczne opracowało listę leków, których osoby starsze powinny unikać. Powyższą listę nazwano kryteriami Beersa. Są to rekomendacje, które mogą ułatwić decyzję o wdrożeniu danego leku do leczenia pacjenta. Warto jednak traktować je jako wskazówki, ponieważ leczenie każdego pacjenta powinno być dobierane indywidualnie. Często zastosowanie jednego z poniższych leków ma zdecydowanie korzystniejszy bilans zysków niż strat.
Poznaj 7 leków, których powinny unikać seniorzy:
Diklofenak
Niesteroidowe leki przeciwzapalne są najczęściej przepisywaną grupą leków w trakcie przeziębienia, czy wszelkiego rodzaju bólów. Niestety niosą za sobą działania niepożądane ze strony:
- Układu pokarmowego: silnie podrażniają śluzówkę żołądka, mogą powodować zaostrzenia choroby wrzodowej żołądka.
- Nerek: przez hamowanie działania prostaglandyn oraz wzmożone wydalanie przez nerki komórek biorących udział w zapaleniu takich jak makrofagi, neutrofile czy limfocyty może dojść do ostrego uszkodzenia nerek.
- Układu krążenia: może występować podwyższenie ciśnienia tętniczego, ponadto NLPZ hamują agregację płytek krwi, co może wzmagać krwawienie. W przypadku osób starszych, które często zażywają profilaktycznie kwas acetylosalicylowy w niskich dawkach, może dojść do krwotoków.
Hydroksyzyna
Leki przeciwhistaminowe I generacji takie jak hydroksyzyna, prometazyna czy klemastyna mają oprócz wiodącego działania przeciwhistaminowego działanie cholinolityczne. Poza typowymi działaniami niepożądanymi takimi jak suchość w ustach czy występowanie zaparć, w kontekście leczenia osób starszych najmniej korzystne są zaburzenia koncentracji, które mogą potęgować otępienie i zaburzenia pamięci.
Alprazolam
W podeszłym wieku jedna ze zmian w organizmie człowieka dotyczy gospodarki wodno-lipidowej ciała. Zmniejsza się całkowita objętość wody i zwiększa się ilość tkanki tłuszczowej. W związku z tym lipofilne leki, jakimi są benzodiazepiny, mogą kumulować się w organizmie, a to w połączeniu z wolniejszym metabolizmem często doprowadza do potęgowania działań niepożądanych tych leków.
Są to zawroty głowy i zaburzenia koncentracji. Często dochodzi do groźnych dla seniorów upadków. Ponadto leki te mają silny potencjał uzależniający, o czym zawsze warto pamiętać.
Pantoprazol
Inhibitory pompy protonowej stosowane doraźnie nie dają poważnych skutków ubocznych. Jednak przewlekle mogą przyczynić się między innymi do rozwoju osteoporozy, która u starszych osób grozi ograniczeniem w ruchu i ryzykiem złamań. Ponadto w przypadku polipragmazji zachodzi problem zmiany wchłaniania przyjmowanych leków w połączeniu z IPP.
Metokarbamol
Lek jest przykładem preparatu z przepisu lekarza o działaniu zwiotczającym mięśnie. Może w ramach skutków ubocznych powodować zawroty głowy, dezorientację. U seniorów może to skutkować częstymi upadkami, co jest szczególnie niebezpieczne zwłaszcza u osób obciążonych cukrzycą czy osteoporozą. Unieruchomienie osoby starszej na dłuższy czas nigdy nie jest korzystne dla zdrowia, a powrót do pełnej sprawności po złamaniu na przykład kości biodrowej może okazać się niemożliwe.
Haloperidol
Leki przeciwpsychotyczne dają pożądane efekty w leczeniu schizofrenii czy choroby afektywnej dwubiegunowej. Jednak są odradzane dla seniorów w pozostałych wskazaniach ze względu na niską skuteczność terapii oraz znaczny wzrost ryzyka śmierci w przeciągu pierwszych 30 dni leczenia.
Pseudoefedryna
Jest substancją bardzo często zalecaną w przeziębieniach ze względu na jej działanie udrażniające nos. Niestety może powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi, tachykardię, a choćby udar. W związku z tym, jeżeli weźmiemy pod uwagę jej potencjał uzależniający, to zdecydowanie nie powinna być zalecana seniorom.
Autor: mgr farm. Martyna Piotrowska
Bibliografia:
- Ernest Mutschler, Farmakologia i toksykologia, 2016
- R. Korbut Farmakologia 2017
- Dixit M, Doan T, Kirschner R, Dixit N. Significant Acute Kidney Injury Due to Non-steroidal Anti-inflammatory Drugs: Inpatient Setting. Pharmaceuticals (Basel). 2010 Apr 26;3(4):1279-1285. doi: 10.3390/ph3041279. PMID: 27713300; PMCID: PMC4034033.
- Maeda T, Babazono A, Nishi T. Surveillance of First-Generation H1-Antihistamine Use for Older Patients with Dementia in Japan: A Retrospective Cohort Study. Curr Gerontol Geriatr Res. 2018 Jul 2;2018:3406210. doi: 10.1155/2018/3406210. PMID: 30065759; PMCID: PMC6051324.
- Markota M, Rummans TA, Bostwick JM, Lapid MI. Benzodiazepine Use in Older Adults: Dangers, Management, and Alternative Therapies. Mayo Clin Proc. 2016 Nov;91(11):1632-1639. doi: 10.1016/j.mayocp.2016.07.024. PMID: 27814838.
- Charakterystyka produktu leczniczego, Polprazol PPH.
- Charakterystyka produktu leczniczego, Methocarbamol.
- Maguire GA. Impact of Antipsychotics on Geriatric Patients: Efficacy, Dosing, and Compliance. Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2000 Oct;2(5):165-172. doi: 10.4088/pcc.v02n0503. PMID: 15014638; PMCID: PMC181134.
- Charakterystyka produktu leczniczego, Sudafed.
