AMD – zwyrodnienie plamki związane z wiekiem jest przewlekłą i postępującą chorobą centralnej części siatkówki rozwijającą się najczęściej u osób starszych. Choroba powoduje ograniczenie pola widzenia centralnego, czyli możliwości widzenia na wprost, a zatem i wykonywania typowych codziennych czynności, takich jak czytanie czy prowadzenie samochodu. W zaawansowanych stadiach powoduje utratę wzroku

Choroba występuje w dwóch postaciach:

● AMD w postaci suchej to zanik siatkówki w centralnej części plamki. Szacuje się, iż postać sucha dotyczy 80–90 proc. pacjentów z rozpoznanym zwyrodnieniem plamki.
● nAMD, czyli zwyrodnienie w postaci wysiękowej dotyczy około 10 proc. przypadków i charakteryzuje się tworzeniem nieprawidłowych, przeciekających naczyń krwionośnych (naczyń o zwiększonej przepuszczalności, przez które krew może przedostawać się do przestrzeni zewnątrznaczyniowej), które mogą pękać i powodować krwotoki lub obrzęki.

Czynnikami ryzyka mogącymi przyczynić się do pojawienia AMD są:

● wiek,
● płeć,
● palenie tytoniu,
● zwiększone BMI,
● wysokie ciśnienie krwi,
● choroby układu
● sercowo-naczyniowego,
● cukrzyca.

Natomiast czynniki ryzyka związane z rozwojem nAMD to:

● wiek,
● płeć,
● rasa,
● czynniki genetyczne,
● palenie tytoniu,
● alkohol,
● zwiększone BMI,
● dieta.

Roczna zachorowalność na AMD zależy od wieku i kształtuje się na poziomie:

● 5/1000 osób w wieku 60–69 lat,
● 30/1000 osób w wieku 70–79 lat,
● 104/1000 osób w wieku 80–89 lat.

W ciągu 5 lat od rozpoznania choroby u około 19–28 proc. pacjentów z AMD w jednym oku choroba może rozwinąć się w drugim oku. Dodatkowo u 27–68 proc. pacjentów z późnym AMD dochodzi do zajęcia drugiego oka.

Objawy suchej postaci AMD:

• Choroba zwykle postępuje wolniej, w porównaniu do postaci wysiękowej, zwłaszcza jeżeli choroba dotyka jednego oka, wtedy drugie kompensuje ubytki.
• Stopniowa, powolna utrata widzenia centralnego: pogorszenie wzroku może trwać miesiące, a choćby lata.
• Pojawienie się druzów: są to małe, żółtawe złogi białkowo-lipidowe pod siatkówką, które są wczesnym objawem choroby i mogą prowadzić do zaniku komórek siatkówki.
• Trudności z czytaniem drobnego druku.
• Potrzeba jaśniejszego światła do czytania i innych czynności.
• Trudności z adaptacją do ciemności po przejściu z jasnego do ciemnego pomieszczenia.
• Pacjenci mogą skarżyć się na trudności z rozpoznawaniem twarzy.
• Obniżenie wrażenia kontrastu.
• Subtelne zmiany, takie jak zniekształcenie (metamorfopsja), zwiększone rozmycie widzenia z bliska (szczególnie podczas czytania).

Objawy wysiękowej postaci AMD (nAMD):

• Nagłe, szybkie pogorszenie widzenia: może nastąpić w ciągu kilku dni lub tygodni.
• Wyraźne zniekształcenie linii prostych (metamorfopsje): jest to często pierwszy i bardzo wyraźny objaw, wynikający z gromadzenia się płynu pod siatkówką, który unosi i faluje
siatkówkę.
• Nagłe pojawienie się lub powiększenie mroczka centralnego: spowodowane krwią lub płynem pod plamką. Pacjenci mogą widzieć szarą lub czarną plamę.
• Szybka utrata ostrości widzenia.
• Rozmycie krawędzi oglądanych przedmiotów.
• Błyski światła (rzadziej).
• Problemy z rozpoznawaniem twarzy.

Choroba może przebiegać przez dłuższy czas bezobjawowo, dlatego szczególnie po 50. roku życia należy regularnie kontrolować stan siatkówki.

Diagnostyka AMD

Diagnostyka AMD obejmuje kilka badań, które mają na celu ocenę wzroku i stanu siatkówki. Podstawowe badania to badanie ostrości wzroku oraz ocena dna oka. Dodatkowo, w celu dokładniejszej diagnozy, wykonuje się optyczną koherentną tomografię (OCT) siatkówki oraz, w razie potrzeby, angiografię fluoresceinową lub indocyjaninową. Testy funkcjonalne, takie jak test Amslera, mogą również być pomocne w ocenie centralnego widzenia.

Leczenie AMD

Niestety, w tej chwili nie ma leku, który całkowicie zatrzymałby lub cofnął proces suchej postaci AMD. Celem leczenia jest spowolnienie postępu choroby i ochrona pozostałego wzroku. Dostępne metody skupiają się na modyfikacji czynników ryzyka, takich jak dieta i styl życia (m.in. unikanie palenia tytoniu oraz nadmiernej ekspozycji na słońce), oraz ewentualnym stosowaniu suplementów diety zawierających m.in. witaminę C, E, cynk, luteinę i zeaksantynę.

Leczenie nAMD

Leczenie nAMD skupia się na ograniczeniu aktywności choroby oraz długoterminowej poprawie ostrości wzroku. W Polsce obowiązuje program lekowy B.70 dla pacjentów z chorobami siatkówki, w tym nAMD z wykorzystaniem doszklistkowych iniekcji inhibitorami anty–VEGF lub lekami o mechanizmie działania ukierunkowanym zarówno na VEGF
oraz angiopoetynę–2.

Do innych opcji terapeutycznych należą:
• fotokoagulacja laserowa,
• terapia fotodynamiczna.

Co to jest VEGF?

VEGF to skrót od angielskiej nazwy Vascular Endothelial Growth Factor, czyli Czynnik Wzrostu Śródbłonka Naczyniowego. To białko, które działa jak posłaniec w naszym organizmie,
przekazując sygnały komórkom. Jaką rolę pełni VEGF w organizmie? VEGF jest najważniejszy dla zdrowia i rozwoju, ale jego nadmierna produkcja może być szkodliwa.

Fizjologiczna rola VEGF

Tworzenie naczyń krwionośnych (angiogeneza). Jego główną funkcją jest stymulowanie wzrostu nowych naczyń krwionośnych. Właśnie w kontekście chorób takich jak wysiękowe zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (nAMD) czy cukrzycowy obrzęk plamki (DME), nadmiar VEGF odgrywa negatywną rolę. Nadmierna jego produkcja prowadzi do powstawania tych nieprawidłowych naczyń w oku lub do przeciekania płynu do plamki. To właśnie ten mechanizm jest przyczyną wielu poważnych chorób oczu.

Co to jest angiopoetyna–2?

ANG–2 (angiopoetyna–2) to białko regulujące stabilność naczyń krwionośnych, które w pewnych warunkach (np. w obecności VEGF, czyli czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego) sprzyja ich destabilizacji i tworzeniu nowych, często patologicznych naczyń.

Materiał powstał we współpracy z Roche
Opracowano na podstawie fragmentów poradnika “Wysiękowe Zwyrodnienie Plamki
Związane z Wiekiem (nAMD) i Cukrzycowy Obrzęk Plamki (DME)”: https://www.wszechnica.roche.pl/edukacja_old.html
Świat oczami osób z AMD/nAMD i DME można zobaczyć na stronie www.zachowajwzrok.pl
M-PL-00004708