Znaczenie wymienników węglowodanowych i białkowo-tłuszczowych w zarządzaniu cukrzycą
Dietoterapia w cukrzycy
Dietoterapia, czyli leczenie dietą, jest nieodłącznym elementem terapii cukrzycy, niezależnie od stosowanej farmakoterapii. choćby przy insulinoterapii lub lekach doustnych konieczne jest stosowanie odpowiedniej diety. Poniżej przedstawiamy szczegółowe zalecenia dietetyczne dla diabetyków, w tym zalecane i niewskazane produkty oraz przykłady bilansowania posiłków.
Osoby z cukrzycą typu 1 powinny unikać łatwo przyswajalnych węglowodanów i stosować zrównoważoną dietę. Rodzaj diety i schemat leczenia insuliną powinny być dostosowane indywidualnie. Insulinoterapia musi uwzględniać nawyki żywieniowe, skład posiłków (węglowodany, białka, tłuszcze) oraz styl życia i poziom aktywności fizycznej pacjenta. najważniejsze jest rozpoznawanie i ocenianie zawartości przyswajalnych węglowodanów w posiłkach, np. w systemie wymienników węglowodanowych.
Wymienniki węglowodanowe (WW.)
Wymiennik węglowodanowy (WW.) to jednostka używana w planowaniu diety osób z cukrzycą. Jest szczególnie przydatna dla diabetyków typu 1 oraz typu 2, jeżeli leczenie wymaga insuliny. Wymienniki węglowodanowe pomagają zrównoważyć spożycie węglowodanów z dawkami insuliny.
Korzyści z wymienników węglowodanowych:
- Ułatwiają kontrolę spożycia węglowodanów.
- Zapobiegają wahaniom poziomu cukru we krwi, minimalizując ryzyko hiperglikemii i hipoglikemii.
- Pozwalają na większą różnorodność w diecie.
- Pomagają utrzymać prawidłową masę ciała.
Jeden wymiennik węglowodanowy (WW.) odpowiada 10 g przyswajalnych węglowodanów (bez błonnika pokarmowego).
Jak obliczyć wymienniki węglowodanowe?
Aby obliczyć liczbę wymienników węglowodanowych w produkcie, trzeba znać jego wagę i zawartość węglowodanów w 100 g.
Przykład 1: Ciasto
- 100 g ciasta = 70 g węglowodanów
- 30 g ciasta = 21 g węglowodanów
- 21 g węglowodanów = 2,1 WW
Przykład 2: Jabłko
- 100 g jabłka = 10,1 g węglowodanów
- 150 g jabłka = 15,15 g węglowodanów
- 15,15 g węglowodanów = 1,51 WW
Wymienniki białkowo-tłuszczowe (WBT)
Białka i tłuszcze również wpływają na poziom cukru we krwi po posiłku i wyrzut insuliny. Aby uwzględnić je w diecie, opracowano wymienniki białkowo-tłuszczowe (WBT).
Zasady obliczania WBT:
- 1 WBT to 100 kcal pochodzących z białek i tłuszczów.
Jak obliczyć WBT: 1 g białka = 4 kcal, 1 g tłuszczu = 9 kcal.
Przykład 1: Schab
- 100 g schabu = 14 g tłuszczu i 24 g białka
- 14 g tłuszczu = 126 kcal
- 24 g białka = 96 kcal
- 222 kcal = 2,2 WBT
Przykład 2: Śledź w oleju
- 100 g śledzia w oleju = 16 g białka i 27 g tłuszczu
- 16 g białka = 64 kcal
- 27 g tłuszczu = 243 kcal
- 309 kcal = 3 WBT
Jak dobrać dawkę insuliny?
Dawkę insuliny do posiłku oblicza się na podstawie:
- Liczby wymienników węglowodanowych (WW.)
- Liczby wymienników białkowo-tłuszczowych (WBT)
- Przeliczników dawki insuliny na 1 WW. i 1 WBT
Każdy pacjent ma indywidualne przeliczniki zależne od reakcji organizmu na insulinę. Zapotrzebowanie na insulinę jest zwykle większe rano. Przykładowo, przelicznik przed śniadaniem może wynosić 1,5-2,5 j/1 WW., a przed obiadem 0,5-1 j/1 WW.
Każdy produkt spożywczy różni się zawartością białek, tłuszczów i węglowodanów. Diabetycy muszą samodzielnie dobierać dawki insuliny do spożytych węglowodanów, dlatego warto znać zasady obliczania wymienników węglowodanowych i białkowo-tłuszczowych.
Źródła:
[1] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne [2] https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/wymienniki-weglowodanowe-tabela-pomoze-ulozyc-diete-aa-UYK4-F45W-iU33.html [3] E. Wrona, Mazowiecki Szpital Wojewódzki w Siedlcach, Poradnik dla rodzica [4] K. Jabłońska, L. Majkowska, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie [5] Zalecenia żywieniowe dla pacjentów onkologicznych, Szpitale Pomorskie Sp. z o.o.
