Proces gojenia ran to złożony mechanizm zachodzący w całym organizmie, który wymaga odpowiedniego działania układu odpornościowego, dobrego ukrwienia, a także dostarczenia adekwatnych składników odżywczych. W ostatnich latach coraz więcej mówi się o tym, iż pewne składniki diety mogą realnie wspierać ten proces – i jednym z najważniejszych są kwasy tłuszczowe omega-3. Choć najczęściej kojarzymy je z ochroną serca i mózgu, ich rola w regeneracji tkanek okazuje się równie istotna. Jak dokładnie działają? I dlaczego są tak cenne dla osób z ranami przewlekłymi?
Co to są kwasy omega-3 i gdzie je znajdziemy?
Kwasy omega-3 to rodzaj tłuszczów, których nasz organizm potrzebuje, ale nie potrafi samodzielnie wyprodukować. Musimy więc dostarczać je z pożywieniem lub suplementami. Najważniejsze spośród nich to EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy) – to właśnie one wykazują największe korzyści zdrowotne.
Naturalnymi źródłami omega-3 są:
- Tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, makrela, sardynki, śledź czy tuńczyk.
- Olej lniany i siemię lniane – bogate w kwas ALA (alfa-linolenowy), który może częściowo przekształcać się w EPA i DHA.
- Orzechy włoskie, olej rzepakowy, chia i konopie – choć zawierają głównie ALA, stanowią dobre uzupełnienie diety.
- Suplementy diety, np. tran, olej z alg (dla wegan), kapsułki z olejem rybim lub koncentraty medyczne.
W praktyce, osoby z chorobami przewlekłymi, osłabioną odpornością lub trudnościami w odżywianiu często nie są w stanie przyjmować odpowiednich ilości z codziennej diety. W takich sytuacjach zalecana jest suplementacja – zwłaszcza jeżeli celem jest poprawa procesu gojenia ran.
Dlaczego omega-3 są ważne w gojeniu ran?
Kiedy dochodzi do uszkodzenia skóry, organizm uruchamia mechanizm naprawczy, który przebiega w kilku etapach. Pierwszy z nich to stan zapalny – w miejscu urazu pojawiają się komórki odpornościowe, które mają za zadanie usunąć drobnoustroje, martwe komórki i rozpocząć przygotowania do odbudowy tkanek.
Choć zapalenie jest konieczne, problem pojawia się wtedy, gdy się przeciąga – zwłaszcza u osób starszych, chorych na cukrzycę, z odleżynami czy owrzodzeniami. Przewlekły stan zapalny blokuje przejście do kolejnych etapów gojenia: tworzenia nowych naczyń krwionośnych, namnażania komórek skóry i odbudowy kolagenu.
Tu właśnie wkraczają kwasy omega-3, które:
- Hamują nadmierny stan zapalny, ograniczając produkcję tzw. cytokin prozapalnych.
- Stymulują wydzielanie substancji przeciwzapalnych, takich jak resolwiny czy protectyny – pomagają one „wyciszyć” zapalenie i przejść do fazy regeneracyjnej.
- Poprawiają komunikację między komórkami układu odpornościowego, co jest ważne w zwalczaniu zakażeń w miejscu rany.
W efekcie rana szybciej „uspokaja się” i może zacząć się goić. To szczególnie istotne w ranach przewlekłych, które od tygodni lub miesięcy nie wykazują postępu.
Co mówią badania?
Zarówno badania kliniczne, jak i opisy przypadków pacjentów pokazują, iż dieta bogata w omega-3 może znacząco przyspieszyć gojenie trudnych ran.
Badania zagraniczne
W publikacji opublikowanej w czasopiśmie „Surgical Technology International” (Lev-Tov et al., 2020), naukowcy przeanalizowali wpływ diety immunomodulującej z omega-3 na pacjentów z ranami przewlekłymi i wykazali, iż taka interwencja:
- zmniejsza stan zapalny (mierzony np. poziomem CRP),
- skraca czas potrzebny do zamknięcia rany,
- poprawia jakość nowo powstałej tkanki,
- zmniejsza ryzyko infekcji.
Wniosek? Omega-3 nie są jedynie modnym suplementem – mają realne, udokumentowane działanie wspierające procesy naprawcze w organizmie.
W czym jeszcze pomagają omega-3?
Kwasy omega-3 działają na wielu poziomach organizmu, dzięki czemu wspierają gojenie ran nie tylko poprzez działanie przeciwzapalne. Dodatkowo:
- Wspierają tworzenie naczyń krwionośnych (angiogenezę), co zwiększa dopływ tlenu i składników odżywczych do miejsca urazu.
- Zwiększają produkcję kolagenu, czyli białka budującego skórę i tkankę łączną – to dzięki niemu rana zamyka się mocną, elastyczną tkanką.
- Pomagają utrzymać dobrą kondycję błon komórkowych – co poprawia funkcjonowanie wszystkich komórek, w tym tych zaangażowanych w gojenie.
- Wzmacniają odporność, co ogranicza ryzyko wtórnych zakażeń rany.
Co ważne, omega-3 wspierają też ogólny stan zdrowia – regulują ciśnienie, poprawiają funkcje mózgu, wspierają zdrowie oczu i mogą łagodzić objawy depresji. To wszystko przekłada się na lepsze warunki do regeneracji organizmu.
Jak najlepiej wprowadzić omega-3 do diety?
Dla zdrowych osób najlepszym źródłem omega-3 będzie regularne jedzenie ryb – przynajmniej 2–3 razy w tygodniu. Warto sięgać też po olej lniany (np. do sałatek), nasiona chia, siemię lniane i orzechy włoskie. W razie potrzeby – np. u osób starszych, z chorobami przewlekłymi czy niedożywieniem – warto sięgnąć po suplementację.
W leczeniu ran stosuje się również gotowe preparaty żywieniowe (np. Nutridrink, Cubitan, Supportan), które zawierają odpowiednią dawkę omega-3 oraz dodatkowe składniki wspierające regenerację. Tego typu żywienie może być wprowadzane pod nadzorem lekarza lub dietetyka klinicznego.
Czy omega-3 są bezpieczne?
Kwasy omega-3 są generalnie bardzo dobrze tolerowane. choćby przy długotrwałym stosowaniu rzadko powodują skutki uboczne. Do wyjątków należą:
- możliwość wystąpienia lekkich zaburzeń żołądkowych (np. uczucie pełności, odbijanie),
- interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi – przy bardzo wysokich dawkach (powyżej 3–4 g dziennie) mogą nieco wydłużać czas krzepnięcia krwi.
Z tego powodu osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, z chorobami wątroby lub przed zabiegami chirurgicznymi powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji.
Podsumowanie
Kwasy tłuszczowe omega-3 to jeden z najlepiej przebadanych składników diety, których działanie nie kończy się tylko na sercu i mózgu. Ich udział w leczeniu ran – szczególnie tych, które nie chcą się goić – jest dziś coraz lepiej udokumentowany. Pomagają skrócić czas leczenia, zmniejszyć ryzyko powikłań i wspierają odporność organizmu.
Dla osób z odleżynami, owrzodzeniami czy ranami pooperacyjnymi włączenie omega-3 do codziennej diety lub stosowanie preparatów medycznych może przynieść wyraźną poprawę. To proste, dostępne i skuteczne wsparcie, które warto wziąć pod uwagę w każdej strategii leczenia ran – zwłaszcza u pacjentów z grup ryzyka.
Bibliografia
