Noc z 26 na 27 października 2024 roku przyniesie jedną z najważniejszych dla naszego rytmu dnia zmian – cofniemy wskazówki zegarów o godzinę, przechodząc z czasu letniego na zimowy.
To coroczne wydarzenie, choć może wydawać się mało istotne, niesie za sobą szereg konsekwencji zarówno dla naszego zdrowia, jak i organizacji codziennego życia. W artykule tym wyjaśniamy, na czym dokładnie polega zmiana czasu, jak wpływa ona na różne aspekty życia oraz jakie są aktualne plany związane z jej przyszłością w Europie.
Czas zimowy i letni – skąd ta tradycja?
System zmiany czasu pomiędzy letnim a zimowym jest stosunkowo nową koncepcją, która zyskała na popularności w XX wieku. Pierwsze próby wprowadzenia sezonowego przesunięcia czasu miały miejsce już podczas I wojny światowej. Wówczas rządy różnych państw dostrzegły potencjał oszczędności energii elektrycznej w sytuacji, gdy zwiększona ilość światła dziennego przypadała na godziny poranne i popołudniowe. Ta sama praktyka była szeroko stosowana podczas II wojny światowej, a po niej wiele państw postanowiło kontynuować stosowanie podwójnego systemu czasu.
W Polsce obowiązek zmiany czasu powrócił w 1977 roku i jest realizowany co roku – na czas letni w ostatnią niedzielę marca, a na zimowy w ostatnią niedzielę października. W 2024 roku przejście na czas zimowy przypada na noc z soboty, 26 października, na niedzielę, 27 października. O godzinie 3:00 wskazówki zegara zostaną przesunięte na godzinę 2:00, co oznacza dodatkową godzinę snu, ale również zmniejszoną ilość światła dziennego po południu.
Jakie są korzyści i wyzwania związane ze zmianą czasu?
Oszczędność energii
Pierwotnym celem zmiany czasu była oszczędność energii elektrycznej, ponieważ wydłużony dostęp do światła dziennego miał zmniejszyć zapotrzebowanie na sztuczne oświetlenie. Współczesne badania pokazują jednak, iż ta oszczędność jest niewielka i często niezauważalna. Rozwój technologii, nowe źródła energii, a także zróżnicowane rytmy życia współczesnych ludzi sprawiły, iż różnice w zużyciu energii wynikające z przejścia na czas zimowy i letni są minimalne.
Wpływ na zdrowie
Zmiana czasu może mieć wyraźny wpływ na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. Badania wskazują, iż przesunięcie zegarów, choćby o godzinę, zaburza naturalny rytm dobowy, co może prowadzić do krótkotrwałych problemów ze snem, zmęczenia, a choćby podwyższonego stresu. Co więcej, statystyki pokazują, iż w pierwszym tygodniu po zmianie czasu wzrasta liczba wypadków drogowych oraz zgłoszeń w nagłych przypadkach medycznych, szczególnie w odniesieniu do ataków serca. Wprowadzenie czasu zimowego może również wpływać na nasz nastrój – krótsze dni i mniejsza ekspozycja na światło słoneczne mogą pogłębiać symptomy depresji sezonowej, popularnie znanej jako SAD (Seasonal Affective Disorder).
Aspekty społeczno – ekonomiczne
Zmiana czasu wpływa także na działalność wielu branż, od transportu, przez finanse, po handel. W sektorze transportowym wymaga to dostosowania rozkładów jazdy, co może prowadzić do opóźnień i dodatkowych kosztów organizacyjnych. W przypadku międzynarodowych połączeń lotniczych i kolejowych zmiana czasu może być szczególnie uciążliwa, ponieważ nie wszystkie kraje stosują te same zasady przejścia na czas letni i zimowy.
Czy zmiany czasu zostaną zniesione?
Dyskusja na temat zniesienia sezonowych zmian czasu toczy się od wielu lat, a w ostatnich latach przybrała na sile. Unia Europejska przeprowadziła choćby konsultacje społeczne, w których większość respondentów opowiedziała się za zniesieniem zmian czasu. W 2018 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję wzywającą do ich zakończenia, jednak ostateczne wdrożenie tej decyzji wciąż napotyka na trudności.
Zaproponowano, aby każdy kraj członkowski Unii Europejskiej zdecydował samodzielnie, czy chce na stałe pozostać przy czasie letnim, czy zimowym. Pierwotnie zmiany miały wejść w życie w 2021 roku, ale pandemia COVID-19, a także różnice zdań pomiędzy krajami członkowskimi spowodowały, iż termin ten nie został dotrzymany. W 2024 roku temat zniesienia zmian czasu wciąż pozostaje nierozstrzygnięty, co oznacza, iż przynajmniej na razie przez cały czas będziemy przestawiać zegary dwa razy w roku.
Jak przygotować się do zmiany czasu?
Aby złagodzić skutki zmiany czasu, warto przygotować się na nią z wyprzedzeniem. Oto kilka praktycznych porad:
- Stopniowe dostosowanie rytmu snu: Na kilka dni przed zmianą czasu staraj się kłaść i wstawać o kilkanaście minut wcześniej niż zwykle. Pozwoli to organizmowi łatwiej dostosować się do nowych warunków.
- Ekspozycja na światło dzienne: Korzystaj z naturalnego światła jak najwięcej w ciągu dnia. Światło pomaga regulować rytm dobowy, co ułatwia zasypianie i budzenie się o nowej porze.
- Unikanie dużych zmian w harmonogramie: Staraj się utrzymać stały rytm posiłków, aktywności fizycznej i pracy w ciągu dnia. Dzięki temu organizm szybciej przyzwyczai się do nowego rozkładu godzinowego.
- Relaks przed snem: W miarę możliwości zrezygnuj z intensywnej aktywności fizycznej oraz z używania urządzeń elektronicznych na godzinę przed snem. Techniki relaksacyjne, jak medytacja czy czytanie książki, mogą pomóc w spokojnym zasypianiu.
Przyszłość zmian czasu – co dalej?
Nadchodząca zmiana czasu może być jedną z ostatnich, jeżeli europejscy decydenci w końcu podejmą ostateczne decyzje co do rezygnacji z sezonowego przesuwania wskazówek zegarów. Wciąż jednak nie wiadomo, jak dokładnie wyglądać będzie harmonogram ewentualnego zakończenia tej praktyki, ani który z czasów – letni czy zimowy – zostanie przyjęty jako obowiązujący przez cały rok.
Do tego czasu warto pamiętać, iż choć zmiana czasu w zimowy bywa kłopotliwa, ma również pewne zalety, takie jak dodatkowa godzina snu, która dla wielu z nas może być cennym dodatkiem do weekendu.
