Rozpoznawanie zaburzeń ze spektrum autyzmu u dzieci, młodzieży i dorosłych to nierzadko skomplikowany proces, który wymaga współpracy specjalistów z różnych dziedzin. Jednym z kluczowych narzędzi diagnostycznych używanych do oceny zaburzeń ze spektrum autyzmu jest ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised – wywiad do diagnozy autyzmu – wersja zrewidowana). Wraz z ADOS-2 jest uznawany za złoty standard diagnozy ASD. ADI-R umożliwia zebranie istotnych informacji dotyczących rozwoju i zachowań badanego. Opiera się na ustrukturyzowanym wywiadzie z rodzicami, co umożliwia specjalistom lepsze zrozumienie i identyfikację objawów spektrum autyzmu. Jest to jedno z najbardziej niezawodnych i dokładnych narzędzi diagnostycznych w tej dziedzinie. ADI-R pozwala ocenić zachowania istotne dla diagnozy spektrum autyzmu, uwzględniając różnorodność objawów i ich nasilenie. Jako narzędzie diagnostyczne ADI-R jest powszechnie stosowany przez psychologów, specjalistów psychologii klinicznej, terapeutów dzieci i młodzieży oraz terapeutów systemowych (Chojnicka, Płoski 2012).
Historia narzędzia i polska wersja
Prace nad ADI-R były prowadzone przez zespół Couteur od lat 80. XX wieku, a pierwsza jego wersja ukazała się w 1989 r. (Rutter i in. 2021). Od tego czasu była odpowiednio dostosowywana do najnowszej wiedzy dotyczącej ASD. Autorkami polskiej adaptacji są prof. Ewa Pisula i dr Izabela Chojnicka. Badaczki zawarły w podręczniku do narzędzia informacje wspierające stosowanie ADI-R w kontekście najnowszej wiedzy o zaburzeniach ze spektrum autyzmu (Chojnicka, Pisula 2021).
Jaka jest struktura ADI-R?
Test ADI-R składa się z 93 pytań, które skupiają się na trzech głównych obszarach oceny:
- (1) jakość interakcji społecznych,
- (2) jakość komunikacji i mowy,
- (3) zakres, intensywność i złożoność zachowań stereotypowych i ograniczonych zainteresowań.
Obszary te odzwierciedlają kryteria diagnostyczne dla zaburzeń ze spektrum autyzmu opisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) oraz w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5).
W ADI-R znajdziemy także pytania dotyczące rozwoju wczesnodziecięcego, umożliwiające zebranie informacji na temat rozwoju badanego od urodzenia do 36 miesiąca życia. Jest to niezwykle istotne, gdyż wiele objawów autyzmu może pojawić się już we wczesnym dzieciństwie, a dokładne informacje na temat tego etapu życia mogą pomóc w adekwatnej diagnozie.
Jak przebiega ADI-R?
Test ADI-R polega na przeprowadzeniu wywiadu z rodzicami lub opiekunami dziecka. Najlepiej, aby osobą informującą był ktoś, kto obserwował zachowanie badanego występujące w okresie od ukończenia 4 lat do ukończenia 5 lat, ponieważ w wywiadzie pojawiają się pytania dotyczące tego czasu. Wywiad trwa zwykle 90-120 minut. Jest to wywiad ustrukturyzowany, co oznacza, iż badający kieruje konkretne pytania i ocenia odpowiedzi według określonych kryteriów. Proces ten pozwala na zebranie szczegółowych informacji na temat historii rozwojowej dziecka oraz obserwowanych zachowań istotnych dla diagnozy autyzmu. Zaleca się stosowanie ADI-R od 24. miesiąca wieku umysłowego dziecka – wiek ten jest określany przez specjalistów. Wszystkie pozycje dotyczą w tej chwili obserwowanych zachowań czy posiadanych umiejętności. Ponadto w większości pozycji ocenie podlega także występowanie zachowań w określonych przedziałach wiekowych, najczęściej w okresie największego nasilenia nieprawidłowości między 4 a 5 rokiem życia (Chojnicka, Płoski 2012).
Wywiad z rodzicami stanowi najważniejszy element diagnostyki autyzmu, gdyż to rodzice są najbliższymi obserwatorami rozwoju i zachowań swojego dziecka. Mogą oni dostarczyć cennych informacji na temat funkcjonowania badanego w różnych sytuacjach i kontekstach. Jest to niezwykle pomocne w lepszym zrozumieniu objawów autyzmu i postawieniu odpowiedniej diagnozy.
Jak interpretować wyniki ADI-R w kontekście całościowej diagnozy?
Wyniki ADI-R są analizowane na podstawie określonych kryteriów diagnostycznych, opierających się na wiedzy klinicznej i wynikach badań. Każde zachowanie jest poddawane ocenie dzięki specjalnej skali, a uzyskane wyniki są porównywane z ustalonymi wartościami progowymi, wskazującymi na obecność zaburzeń ze spektrum autyzmu.
Warto zauważyć, iż ADI-R nie stanowi ostatecznej diagnozy autyzmu, ale pełni rolę jednego z narzędzi mających na celu zidentyfikowanie objawów związanych z tym zaburzeniem. Interpretacja wyników ADI-R powinna odbywać się w kontekście kompleksowej oceny klinicznej, uwzględniającej obserwację, inne testy diagnostyczne oraz informacje dotyczące funkcjonowania osoby badanej w różnych sytuacjach. Często stosuje się ADI-R we współpracy z innymi narzędziami diagnostycznymi, przede wszystkim z Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS-2). Takie interdyscyplinarne podejście umożliwia pełniejszą ocenę badanego i lepsze zrozumienie jego potrzeb oraz potencjału rozwojowego. Zastosowanie różnorodnych metod jest najważniejsze dla rzetelnej i obiektywnej diagnozy, obejmującej nie tylko spektrum autyzmu, ale także inne współwystępujące zaburzenia, które mogą wpływać na funkcjonowanie badanego.
Wyniki ADI-R mogą być przydatne w planowaniu indywidualnej terapii dla osób z ASD, stanowiąc źródło informacji na temat zarówno mocnych, jak i słabych stron. Test może wskazywać obszary, w których osoba będzie potrzebować dodatkowego wsparcia.
W naszym Centrum realizujemy:
- diagnozę spektrum autyzmu u dzieci i młodzieży
- diagnozę spektrum autyzmu u dorosłych
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapia
- Trening Zastępowania Agresji
- Trening Umiejętności Wychowawczych
autor: Karolina Szczepańska – certyfikowany diagnosta ADOS-2, certyfikowany diagnosta ADI-R
Bibliografia
- Chojnicka, I., Pisula E. (2021). adekwatności psychometryczne polskiej wersji ADI-R. Stosowanie ADI-R w świetle najnowszej wiedzy o ASD. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
- Chojnicka, I., Ploski, R. (2012). Polska wersja wywiadu do diagnozowania autyzmu ADI-R (Autism Diagnostic Interview – Revised). Psychiatria Polska, 46(2), 249-259.
- Rutter M., LeCouteur A., Lord C., (2021). Wywiad do Diagnozy Autyzmu – Wersja Zrewidowana (ADI-R). Podręcznik. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
