Serce rośnie, kiedy widzi się, jak polscy innowatorzy zmieniają oblicze medycyny. Ich odkrycia i praca to ogromna szansa i nadzieja na skuteczniejsze leczenie dla wielu chorych i ich rodzin, a dla niektórych choćby szansa na życie. 15. edycja konkursu „Pulsu Medycyny” została rozstrzygnięta.
Poznajcie zdobywców nagrody „Złoty Skalpel” 2023.
Miejsce 1.
„Innowacyjne leczenie choroby Parkinsona, drżenia samoistnego, choroby Huntingtona i demencji”
dr hab. n. med. Mirosław Ząbek, prof. CMKP
– To wzruszająca chwila być tak wysoko nagrodzonym wśród najlepszych. Robimy wiele nowatorskich projektów, niektóre są pierwsze w Europie, inne, jak wdrożenie terapii genowej w zespole MSA, pierwsze na świecie. Pierwszym jest być bardzo trudno, chociażby z tego względu, iż nie ma się żadnych wzorców, projektów, ściągawek, które można porównywać i odnieść do swojego. Teraz przygotowujemy się, by w listopadzie i w grudniu zrobić dwie pierwsze operacje Bruce Willis disease – dziś tak nazwa się jedną z form Alzheimera. Niezwykła terapia genowa rozwija się. W tej chwili na świecie prowadzonych jest ok. 3 tys. prób klinicznych. Problem jest jednak taki, iż każda infuzja do mózgu to ponad 1 mln dolarów, w związku z tym bardzo trudno takie leczenie skomercjalizować. Myślę jednak, iż kwestią kilku lat będzie wprowadzenie algorytmów, dzięki którym terapie takie będziemy prowadzili zupełnie inaczej, iż będą przypominały łóżka do chemioterapii, gdzie pacjenci pod nadzorem pielęgniarki otrzymają infuzję przez cztery-sześć godzin, zamiast 10-12-godzinnej operacji. Jestem przekonany, iż tak będzie, a terapie staną się całkowicie dostępne. W tej chwili w Polsce została zarejestrowana pierwsza terapia genowa w chorobie deficytu dekarboksylazy L-aminokwasów aromatycznych. Refundacja to wydatek 3,5 mln euro. Takie są koszty. Dotyczą one jednak chorób rzadkich – w Polsce jest dwoje dzieci wymagających tego leczenia – wyjaśniał dr hab. n. med. Mirosław Ząbek, prof. CMKP.
– Bardzo fajnie jest być pierwszym i stawać na podium, ale na taki sukces jednostki pracuje cały zespół. W tym miejscu chciałbym podziękować całemu swojemu zespołowi, mimo iż mnie teraz nie słyszą i nie ma ich tu ze mną. Żeby osiągać sukcesy, potrzeba bardzo wiele pracy, ale też i trochę talentu. Gdyby ocenić, co jest ważniejsze, żeby tu stanąć – czy talent, czy praca – to tak, jakby spytać kolarza, który wygrał Giro d’Italia albo Tour de France: „Świetny pan miał rower, tak gwałtownie pan dojechał. Które koło było ważniejsze: przednie czy tylne?”. Zespół jest zespołem. To pewne compositum. Siłę zespołu mierzy się jego najsłabszym ogniwem. Mam takie szczęście, przynajmniej tak mi się wydaje, iż w naszym zespole słabych ogniw nie ma. Stać tutaj na scenie i być laureatem to nie kwestia pozycji ani funkcji, ale stan umysłu. jeżeli masz otwarty umysł, to nie tylko sam idziesz do przodu, ale otwierasz drzwi wszystkim swoim współpracownikom, żeby oni mogli też pójść za tobą, a później cię wyprzedzili – zakończył laureat.
„Prof. Ząbek jako pierwszy w Polsce wykonuje procedurę MRg-FUS, która pozwala na leczenie drżenia samoistnego i parkinsonowskiego. Zabieg polega na wykorzystaniu skoncentrowanej wiązki ultradźwięków, sterowanej dzięki rezonansu magnetycznego, do zniszczenia struktur odpowiedzialnych za wywoływanie objawów obniżających jakość życia pacjenta.
Jako pierwszy w Europie przeprowadził operację terapii genowej mózgu w chorobie Huntingtona – ciężkiej, postępującej i śmiertelnej chorobie, polegającej na postępującej demencji i ruchach mimowolnych. Badania naukowców wykazały, iż odpowiedzialny za nią jest defekt na jednym z genów, który prowadzi do produkcji toksycznego białka (huntingtyny), które odkładając się w mózgu prowadzi do wystąpienia i rozwijania objawów choroby. Metodami inżynierii genetycznej wyprodukowano gen, który potrafi wyciszyć pracę tego szkodliwie funkcjonującego genu w mózgu pacjenta. Gen ten przenosi się dzięki fragmentu kwasów nukleinowych adenowirusa podczas wielogodzinnej infuzji domózgowej. Całość operacji wykonuje się w rezonansie magnetycznym dzięki wysoce specjalistycznych kaniul infuzyjnych. Celem takiego leczenia jest zatrzymanie choroby i jej spowolnienie lub też wyleczenie chorego.
Ośrodek kierowany przez laureata został wybrany jako jedyny w Europie do terapii genowej demencji czołowo-skroniowej. Pierwsze dwie operacje odbędą się na przełomie listopada i grudnia i będą to pierwsze takie operacje na świecie” – napisała redakcja „Pulsu Medycyny”, organizator konkursu „Złoty Skalpel”.
Miejsce 2.
„Wdrożenie multidyscyplinarnego Zespołu Szybkiego Reagowania CELZAT w celu poprawy jakości diagnostyki i wyników leczenia ostrej zatorowości płucnej”
Koordynator projektu: prof. dr hab. med. Marcin Kurzyna
Projekt zespołów Kliniki Krążenia Płucnego, Chorób Zakrzepowo-Zatorowych CMKP w ECZ Otwock, I Katedry i Kliniki Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Kliniki Kardiochirurgii Szpitala Medicover
– Dziękuję za docenienie innowacyjności tego projektu. Jest on wieloośrodkowy i angażujący wiele osób. Chciałbym podziękować również tym, których tu nie ma, wymieniając z nazwiska pana prof. Arkadiusza Pietrasika, który kilka lat temu zainspirował nas do stworzenia zespołu szybkiego reagowania, będącego centrum doskonałości, jeżeli chodzi o leczenie zatorowości płucnej. Poszliśmy z pomysłem do naszych szefów, prof. Adama Torbickiego, prof. Grzegorza Opolskiego, prof. Andrzeja Bidermana, którzy powiedzieli: róbcie. Tak to się zaczęło. Dzisiaj, po kilku latach wdrażania tego projektu, służy on pacjentom z ciężkimi przypadkami zatorowości płucnej. Wśród chorób sercowo-naczyniowych największym zabójcą jest zawał serca, na drugim miejscu plasuje się udar mózgu, na trzecim – zator płucny. Mało kiedy się o nim pamięta, chyba iż na zator płucny umrze ktoś znany, jak kilka lat temu Kamila Skolimowska. To choroba, która w Europie zabija rocznie ok. 500 tys. osób. W ostatnim tygodniu nasz zespół leczył pacjentów z Włocławka, Chełma, Skierniewic, Warszawy, Płocka, Zamościa. To działa – mówił prof. dr hab. med. Marcin Kurzyna.
„Głównym celem działalności CELZAT jest zmniejszenie śmiertelności z powodu ostrej zatorowości płucnej. W toku pięciu lat działalności zespół CELZAT podjął leczenie ponad 230 pacjentów ze skomplikowanym lub powikłanym przebiegiem OZP. W centrum zainteresowania zespołu CELZAT pozostają pacjenci z OZP i współistniejącą chorobą nowotworową. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych metod leczenia śmiertelność wewnątrzszpitalna nie różni się pomiędzy pacjentami onkologicznymi i pacjentami z OZP bez choroby nowotworowej” – czytamy na stronie organizatora.
Miejsce 3.
„Rozwój terapii komórkowych w onkologii dziecięcej”
Lider projektu: prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński
– W tym przypadku Złoty Skalpel jest złotą strzykawką albo złotym workiem, w którym znajduje się zawiesina komórkowa. Przyjechaliśmy tu jako wykonawcy terapii komórkowych. Terapie komórkowe to przede wszystkim przeszczepy szpiku, za co kiedyś była Nagroda Nobla, ale dzisiaj terapie komórkowe to wiele różnych aktywności. To produkty medyczne wysokiego zaawansowania, tak jak przełomowa terapia CAR-T, ale również terapie przeciwwirusowe, o których była tutaj mowa. Właśnie w Bydgoszczy udało nam się zastosować pierwsze w Polsce terapie przeciwko wirusowi ABV, który po przeszczepie daje masę różnych powikłań. Jako pierwsi zrobiliśmy haploidentyczną transplantację z zastosowaniem cyklofosfamidemu poprzeszczepowego, co dzisiaj powoli jest już standardem. Takie terapie komórkowe w mniejszym lub większym stopniu wykonuje w Polsce 25 ośrodków. Dziękując kapitule za to wyróżnienie, za to podium, tak naprawdę chciałbym podziękować wszystkim tym 25 ośrodkom, w których takie terapie się odbywają i wszystkim, którzy z nami współpracują – powiedział prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński.
„Jury doceniło wkład zespołu w rozwój terapii komórkowych w onkologii dziecięcej między innymi: wprowadzenie i zastosowanie cytotoksycznych limfocytów przeciwirusowych third-party-donor EBV-CTL w terapii chłoniaka (pierwsza publikacja na świecie o zastosowaniu tabelecleucelu; Frontiers in Immunology), wprowadzenie przeszczepu haploidentycznego z cyklofosfamidem poprzeszczepowym, jako pierwszy ośrodek w Polsce w 2012 r. w tej chwili ta informacja jest umieszczana w polskich podręcznikach z zakresu transplantacji komórkowych. Prof. Styczyński jest wśród polskich badaczy współautorem największej liczby publikacji na temat zastosowania terapii CAR-T u dzieci (10 publikacji w PubMed), a także jako jedyny transplantolog i hematolog w Polsce, dawcą komórek krwiotwórczych” – informuje organizator.
Miejsce 4.
„Termoablacja laserowa (LITT) – Rozwój w leczeniu i diagnostyce padaczki i onkologii”
Lider projektu: dr n. med. Wojciech Nowak
– Ta gala przypada w trakcie bardzo ważnej dla nas rocznicy, a mianowicie dokładnie rok temu 24 października odbyła się pierwsza operacja laserowa termoablacji. Od tego czasu udało nam się pomóc nie tylko pacjentom onkologicznym, ale również cierpiącym z powodu padaczki. Udało się wyleczyć chorych, których w przypadku klasycznej chirurgii nie kwalifikowalibyśmy do leczenia ze względu na zbyt duże ryzyko wystąpienia powikłań. Dla takich chorych termoablacja laserowa stanowi, można powiedzieć, skrojoną alternatywę, bo pozwala na osiągnięcie dobrych wyników – mówił dr n. med. Wojciech Nowak.
„Termoablacja laserowa (LITT) jest procedurą medyczną polegającą na wprowadzeniu przez niewielki (około 3-milimetrowy) otwór nawiercony w czaszce światłowodu zgodnie z wcześniej zaplanowanymi trajektoriami. Ustalenie i utrzymanie odpowiednich trajektorii zabiegu jest możliwe dzięki wykorzystaniu ramienia robotycznego. Następnie w rezonansie magnetycznym do wcześniej założonego światłowodu podłączany zostaje generator lasera. Światło na końcu światłowodu przechodzi w energię cieplną. Specjalna termosekwencja badania MR głowy wykonywana w czasie rzeczywistym pozwala na uwidocznienie rozchodzącej się w zmianie temperatury. Zespół Neurochirurgów z Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” po raz pierwszy w Polsce wykonał laserową termoablację głęboko położonego guza mózgu u dziecka” – czytamy w komunikacie organizatora.
Miejsce 5.
„Opracowanie zwalidowanego modelu prognostycznego wraz z aplikacją internetową, opartego o parametry histopatologiczno-kliniczne, o wyższej skuteczności prognostycznej niż stosowana w tej chwili w Europie Zachodniej i USA. Klasyfikacja molekularna bazująca na sygnaturach genowych GEPS (gene expression prognostic signatures).
Lider projektu: dr hab. n. med. Piotr Donizy
– Dziękuję za wyróżnienie naszego projektu, który jest efektem wieloośrodkowej i wielopersonalnej współpracy, polskiej i międzynarodowej. Czerniak błony naczyniowej gałki ocznej jest rzadką odmianą czerniaka, a rzadkie nowotwory złośliwe nie są objęte ustalonymi procedurami. Postęp, który dokonał się w biologii molekularnej na Zachodzie, spowodował rewolucję w ocenie rokowania u pacjentów. Około połowa pacjentów z czerniakiem błony naczyniowej gałki ocznej rokuje fenomenalnie, ale połowa generuje przerzuty odległe w obserwacji, choćby 15-letniej. Bardzo istotne jest określenie rokowania w momencie diagnozy. Możemy bardzo precyzyjnie definiować ocenę rokowniczą, ale niestety koszty tego badania są dramatycznie wysokie. Polscy pacjenci nie mają do nich dostępu. Nasze wyniki pokazały, iż histopatologia i rzetelna klinika są w stanie z podobnym efektem ocenić rokowanie – podkreślił dr hab. n. med. Piotr Donizy.
„Projekt dotyczył opracowania modelu prognostycznego wraz z aplikacją internetową dla pacjentów z czerniakiem błony naczyniowej gałki ocznej bazującego na szczegółowych parametrach histopatologicznych i klinicznych z wykorzystaniem technik uczenia maszynowego oceniającego prawdopodobieństwo przeżycia całkowitego (OS, overall survival) oraz przeżycia bez przerzutów/wolnego od nawrotu (PFS, progression-free surivival) w okresach 2 lat, 5 lat i 10 lat od daty diagnozy czerniaka błony naczyniowej gałki ocznej. Zaproponowany przez zespół model prognostyczny oparty o technikę uczenia maszynowego SGB (survival gradient boosting) ma wyższą skuteczność oceny przeżycia całkowitego i ryzyka wystąpienia przerzutów odległych niż stosowana w tej chwili w Europie Zachodniej i USA klasyfikacja molekularna oparta o sygnatury genowe GEPS. Wyniki badania pokazują, iż rutynowo oceniane parametry histopatologiczne guza pierwotnego oraz parametry kliniczne są porównywalne z diagnostyką molekularną opartą o sygnatury genowe (GEPS), która nie jest szeroko dostępna dla pacjentów z czerniakiem błony naczyniowej gałki ocznej” – czytamy na stronie konkursu.
Miejsce 6.
„Ponad tysiąc unikalnych zabiegów endoprotezoplastyki u dzieci z nowotworami kości”
Dr hab., prof. IMiD Anna Raciborska z zespołem chirurgów Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży IMiD
– Wkraczamy w trzecią dekadę nowoczesnej chirurgii rekonstrukcyjnej w naszym kraju. Chciałbym wspomnieć śp. nieodżałowanego prof. Wojciecha Woźniaka, naszego nauczyciela, który w latach 90. zapoczątkował rekonstrukcję u najmłodszych pacjentów z chorobą nowotworową. Endoprotezoplastyka poresekcyjna nie jest nauką martwą, nie zatrzymała się, cały czas rozwijamy techniki, które stosujemy. Wszystko po to, żeby nasi pacjenci mogli cieszyć się lepszym komfortem, lepszą funkcją. Troszkę nieskromnie powiem, iż liczba tysiąca zabiegów może wydawać się liczbą niewielką w kontekście pracy naszych kolegów ortopedów, którzy potrafią tyle zabiegów wykonać w ciągu roku, a my liczymy zabiegi w kontekście niemal 20 lat. Jednak wykonanie tysiąca rekonstrukcji z wykorzystaniem tysiąca endoprotez poresekcyjnych stawia nas na pierwszym miejscu, o ile chodzi o wszystkie ośrodki europejskie i myślę, iż także większość w Stanach Zjednoczonych – podkreślał dr n. med. Bartosz Pachuta.
„Jury doceniło przeprowadzenie ponad tysiąca unikalnych zabiegów endoprotezoplastyki u dzieci z nowotworami kości. Techniki rekonstrukcyjne stosowane w IMiD dają pacjentom lepsze szanse na wyleczenie i zachowanie sprawności. Metody te umożliwiają wydłużanie kończyny wraz ze wzrostem dziecka, indywidualizacje implantu oraz dopasowanie do warunków anatomicznych. Cel działań to ograniczenie niepełnosprawności oraz poprawa jakości życia u dzieci i młodzieży z nowotworami układu kostno-mięśniowego poprzez zwiększenie dostępu do postępowania chirurgicznego mniej okaleczającego z wykorzystaniem endoprotez onkologicznych oraz innych metod rekonstrukcyjnych. Ponadto utrzymanie równego i bezpiecznego dostępu do tej formy leczenia rekonstrukcyjnego dla wszystkich pacjentów w Polsce wymagających tego rodzaju terapii” – napisali organizatorzy konkursu” – napisali organizatorzy konkursu.
Miejsce 7.
„Technologia AR w leczeniu nowotworów dziecięcych”
Dr hab., prof. IMiD Anna Raciborska i dr n. med. Krzysztof Bronowicki z zespołem chirurgów Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży IMiD
– Nowoczesne technologie w medycynie znajdują coraz szersze zastosowanie, również tzw. rzeczywistość wirtualna i rozszerzona. Zwłaszcza w chirurgii onkologicznej u dzieci, co udaje nam się pokazać. Dziękuję za to wyróżnienie w imieniu swoim i całego zespołu Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży – powiedział dr n. med. Krzysztof Bronowicki.
„Wykorzystanie sztucznej inteligencji czy rozszerzonej rzeczywistości w medycynie przestało być możliwe wyłącznie w filmach science fiction. Jednym z ośrodków, które przy zabiegach operacyjnych posiłkują się augumented reality (AR) jest Klinika Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży IMiD. Technologia rzeczywistości rozszerzonej w onkologii dziecięcej wykorzystywana jest m.in. w kontekście zabiegów operacyjnych. Specjaliści na podstawie badań obrazowych tworzą model 3D zmiany nowotworowej, który następnie wgrywany jest do specjalnej aplikacji, gdzie integruje się go z trójwymiarowym hologramem. Do jego wyświetlania używane są gogle AR, które stosuje się zarówno podczas operacji, jak i wcześniej – w celu przygotowania się do resekcji guza. Co więcej, augumented reality umożliwia wizualizację cięcia przez płaszczyznę hologramu, co pozwala na wgląd w wewnętrzną strukturę zmiany oraz weryfikację jej położenia względem innych struktur anatomicznych. Możliwość porównania anatomii rzeczywistej w trakcie separacji guza od otaczających go tkanek z obrazem holograficznym jest jedną z największych zalet metody mieszanej rzeczywistości. Technologia ta może być także używana do samego przygotowania do operacji, w związku z czym cały zespół biorący w niej udział ma szansę dokładnie zapoznać się z budową zmiany, jej lokalizacją w stosunku do innych struktur anatomicznych czy zaplanować najlepszy dostęp chirurgiczny podczas operacji.” – napisali organizatorzy konkursu.
Miejsce 8.
„Nowa procedura medyczna wszczepiania sztucznej rogówki u pacjentów cierpiących na bielmo rogówki”
Prof. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
Profesor nie mógł osobiście odebrać nagrody. Jak podaje organizator, „jury postanowiło wyróżnić specjalistę, który zdobył uznanie na szczeblu krajowym i międzynarodowym, między innymi za wprowadzenie nowej procedury medycznej wszczepiania sztucznej rogówki u pacjentów cierpiących na bielmo rogówki. Dzięki badaniom i pracy klinicznej profesora, ośrodek przez niego prowadzony stał się wiodącym w Europie w dziedzinie leczenia zmian rogówki. Jego innowacyjne podejście pozwoliło na poprawienie jakości życia wielu pacjentów, którzy wcześniej byli skazani na utratę wzroku i konieczność leczenia poza granicami Polski”.
Miejsce 9.
„Lody stosowane jako krioterapia podczas stosowania dużych dawek melfalanu. Kondycjonowanie i zmniejszanie zapalenia błony śluzowej jamy ustnej po autologicznym leczeniu krwiotwórczym”
Liderzy projektu: prof. dr hab. n.med. Emilian Snarski i Marcin Jasiński
– Jest to mała część dużego projektu, który pozostało bardziej istotny, w którym zapobiegamy zakażeniom śluzówek. Mamy zero zakażeń. interesujące w tym programie jest też to, iż chorzy zwykle pamiętają nie to, iż mieli przeszczepienie szpiku, ale iż jedli lody w trakcie chemioterapii. Dodatkowo nie mieli żadnych powikłań przeszczepowych – żartował prof. dr hab. n.med. Emilian Snarski.
„Projekt opierał się na wykorzystaniu lodów do krioterapii zapobiegającej uszkodzeniu śluzówek przed chemioterapią. Udało się wykazać, iż postępowanie takie prowadzi do 50-proc. redukcji tego powikłania u chorych po przeszczepieniach szpiku, eliminując niemal zupełnie przypadki ciężkich mucositów. Praca została opublikowana w 2021 roku w Scientific Reports (IF 4,15 – 5 najbardziej cytowany periodyk na świecie). Dodatkowo ze względu na prostotę, spektakularne wyniki i zabawny pomysł otrzymała jako pierwszy polski medyczny projekt nagrodę IgNobla z medycyny 2022 (Harvard, USA) – którą zespołowi wręczył podwójny noblista – Barry Sharpless. Projekt był częścią większej całości zmian procedur związanych z przeszczepianiem, który doprowadził do znacznej redukcji zakażeń związanych z przeszczepami – po raz pierwszy udało się uzyskać cel „Zero Catherer Related Infections” u chorych poddawanych przeszczepieniom szpiku” – podaje organizator konkursu.
Miejsce 10.
„Pacjent 360 Stopni – Kompleksowa Opieka nad Dziećmi z Porażeniem Mózgowym”
Liderzy projektu: dr n. med. Jarosław Michał Deszczyński i dr n. med. Tomasz Albrewczyński
– Cieszymy się, iż możemy stworzyć miejsce, gdzie pacjenci z mózgowym porażeniem dziecięcy i innymi problemami neurologicznymi czują się jak w domu, gdzie otrzymują odpowiednią pomoc. Nie zdawaliśmy sobie spawy ze skali problemu, jakim są choroby neurologiczne u dzieci. Co roku 10 tys. dzieci w Polsce otrzymuje diagnozę dziecięcego porażenia mózgowego. W naszym zespole jest już ok. 120 osób, które nam pomagają i opiekują się dziećmi z taką diagnozą. Chirurg jest tylko jednym z elementów leczenia, jest tak naprawdę tylko technikiem. Musi dobrze wykonać zabieg na sali operacyjnej, ale bez pomocy zespołu leczenie nie byłoby kompletne i powtarzalne za każdym razem – powiedział dr n. med. Jarosław Michał Deszczyński.
Od trzech lat w specjaliści z Paley European Institute prowadzą program leczenia dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Dzięki nim na mapie Polski pojawił się ośrodek, który znacząco ułatwia rodzicom i pacjentom dostęp do kompleksowej opieki medycznej zgodnej z najnowszymi standardami światowymi.
***
Złoty Skalpel to prestiżowy konkurs organizowany przez redakcję „Pulsu Medycyny” już od 15 lat. Jego celem jest promowanie innowatorów w ochronie zdrowia oraz wspieranie zmian poprawiających jakość opieki medycznej. Zgłoszone do konkursu projekty starannie ocenia kapituła, w skład której wchodzą wybitni specjaliści.
Marta Jakubiak
