Złość u dzieci

Czym jest jest złość i dlaczego jej doświadczamy?

Czy jeżeli nasze dziecko się złości to znaczy, iż jest agresywne?
Odpowiedź brzmi NIE!

Złość to emocja, która pełni bardzo określone funkcje i wbrew pozorom jest nam wszystkim potrzebna do funkcjonowania. Ważne jest to, abyśmy potrafili sobie z nią w odpowiedni sposób radzić i przekuć w motywację do działania.

To co najczęściej wyzwala złość to po prostu strach, który może być przez nas bardziej lub mniej uświadomiony, to reakcja naszego organizmu, gdy doświadczamy niemożności realizacji jakiegoś dążenia, co w konsekwencji powoduje utratę poczucia kontroli. A gdy nad czymś nie panujemy to tracimy poczucie bezpieczeństwa, zaczynamy odczuwać strach, który może objawiać się jako frustracja lub złość. Dlatego często dziecko złości się już na sam dźwięk słowa „nie”.

Emocja złości ściśle wiąże się z doświadczaniem czynników stresowych. Dziecko narażone na działanie czynników stresogennych, pozbawione poczucia sprawczości co do rozwoju dalszych wydarzeń może reagować złością.

Zarówno dzieci jak i dorośli wyrażają złość spontanicznie, nie planują kiedy i za co się na kogoś rozzłoszczą. Złość wyrażamy poprzez gesty, krzyk a czasem choćby poprzez rękoczyny, ale wtedy już możemy mówić o zachowaniu agresywnym. Gdy dziecko ma poczucie, iż nie może poradzić sobie z daną sytuacją czy problemem, może zareagować ucieczkowo – złoszcząc się. Dzieje się tak również wtedy, gdy nie mamy pewności co do tego czy mamy w danej sytuacji rację, w naszej głowie kłębią się sprzeczne myśli, co w końcu może doprowadzić do uczucia bezradności i zagubienia, a w efekcie pojawi się złość.

W przeciwieństwie do agresji, złość nie jest emocją kontrolowaną. Kiedy ciało doświadcza tej emocji niesie to za sobą szereg działań organizmu. Krew napływa do rąk, co ułatwia zareagowanie i hipotetyczny atak, zwiększa się ciśnienie krwi, przyśpiesza bicie serca oraz wydzielanie hormonu adrenaliny, który potocznie nazywany jest hormonem, który odpowiada za funkcje „uciekaj albo walcz”. To wszystko wyzwala ogromną energię, która prowokuje dynamiczne, nieumyślne działanie.
Działanie, które może przybrać formę agresji.

Różnica między złością, a agresją jest dosyć prosta.
Agresja jest zachowaniem intencjonalnym, ukierunkowanym na zewnątrz lub do wewnątrz, ma na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej, nosi ona znamiona premedytacji, zupełnie odwrotnie niż uczucie złości.

Dzieli się ona również na kilka podtypów:
agresję wrogą, która ma w konsekwencji zranić lub zadać ból;
agresję instrumentalną, która może mieć na celu zastraszenie;
agresję prospołeczną, która pełni funkcję obronną w stosunku do interesów jednostki i społeczeństwa;
agresję indukowaną, którą de facto wywołują inni ludzie pod wpływem psychomanipulacji;
odroczoną, która nie ma związku z aktualnymi sytuacjami mogącymi prowokować zachowania agresywne;
autoagresję, czyli skierowanie jej na własną osobę.

Jak widzimy mechanizmy powstawania złości i agresji są odmienne.

Warto pamiętać, iż złość dziecka równa się jego bezradności wobec postaw dorosłych oraz braku narzędzi do zakomunikowania nam w czytelny sposób co czuje i o co mu chodzi.
My jako rodzice często mamy kłopot w usłyszeniu komunikatu „mamo, tato coś się ze mną dzieje” w zachowaniu dziecka, które widzimy, które dziecko nam prezentuje.

Często skupiamy się na zachowaniu małego człowieka, nie zważając na jego uczucia i potrzeby. Bywa, iż właśnie w ten sposób powstają etykiety „ niegrzeczny”, „rozkojarzony” i tym podobne.
Dziecko, które częściej słyszy oceny na swój temat niż doświadcza prób zrozumienia o co mu chodzi będzie dzieckiem, w którym narasta poczucie niezrozumienia, samotności oraz złości. Dziecko złoszczące się to często dziecko nieusłyszane, niezauważone w swoich potrzebach.

Jak reagować i radzić sobie ze złością dziecka?
wyraź swoją akceptację dla uczuć dziecka „widzę, iż jesteś zły synku”; nazwij to co aktualnie dzieje się z dzieckiem „wydaje mi się, iż krzyczysz, bo jesteś zdenerwowany, zgadza się?”;
jeżeli chcesz pomóc dziecku zrozumieć, co jest przyczyną jego uczuć i pokazać mu tym samym inną perspektywę tego doświadczenia, możesz odnieść swoje słowa do konkretnej sytuacji np. „Myślę, iż jesteś zły, bo nie pozwoliłem ci zjeść słodyczy, czy tak?”;
Pamiętajmy, iż dzieci uczą się ekspresji emocji poprzez obserwację dorosłych, zwłaszcza rodziców, więc jeżeli Ty rodzicu wyrażasz swoją złość krzykiem, to Twoje dziecko obserwując cię uczy się właśnie tego sposobu reagowania pod wpływem złości.

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę?
unikajmy sytuacji, w których pokazujemy dziecku, iż wiemy coś lepiej
nie zakładajmy, iż wszystko wiemy najlepiej
gdy dziecko jest w samym środku emocji – nie próbujmy mu przekazywać swoich racji, dziecko nas wtedy nie usłyszy
nie reagujmy na złość złością

Jak możemy w konstruktywny sposób pomóc dziecku rozładować jego złość?

Możemy zaproponować mu:
darcie gazet,
robienie kulek z papieru,
czytanie bajek terapeutycznych,
masaże,
słuchanie muzyki uspokajającej,
tworzenie „kącika ciszy”,
tworzenie „kącika złości” – uderzanie w bębenek lub poduszkę, narysowanie swojej złości,
techniki oddechowe: „wypuszczona para”- dmuchanie piórka by jak najdłużej utrzymało się w górze,
koszyk z piłkami do którego je wrzucamy kolejno wypowiadając co nas rozzłościło.

Powodzenia na nowej drodze doświadczania i rozumienia emocji jaką jest złość