Leukocytowo-płytkowo-bogata fibryna (L-PRF, ang. Leukocyte and Platelet-Rich Fibrin) to preparat biologiczny, który od kilkunastu lat znajduje szerokie zastosowanie w stomatologii i chirurgii szczękowo-twarzowej. Powstaje poprzez odwirowanie krwi pacjenta w specjalnym protokole bez użycia antykoagulantów czy dodatków chemicznych. W efekcie otrzymuje się trójwymiarową, gąbczastą strukturę fibryny, bogatą w płytki krwi, leukocyty oraz wysokie stężenie czynników wzrostu.

Początkowo metoda była rozwijana głównie z myślą o regeneracji kości i tkanek przyzębia, jednak obserwowane efekty biologiczne – przyspieszenie angiogenezy, stymulacja fibroblastów, działanie immunomodulujące – sprawiły, iż zainteresowano się jej potencjalnym zastosowaniem także w leczeniu ran skórnych i tkanek miękkich. Coraz więcej badań i opisów przypadków potwierdza, iż L-PRF może stanowić skuteczne wsparcie terapii ran przewlekłych, pourazowych i pooperacyjnych poza jamą ustną.
Mechanizm działania L-PRF w kontekście gojenia ran skórnych
Proces gojenia ran jest złożonym zjawiskiem, obejmującym fazę zapalną, proliferacyjną i remodelującą. W każdej z tych faz niezbędne są sygnały biologiczne – cytokiny, czynniki wzrostu i komórki układu odpornościowego. L-PRF dostarcza ich w sposób naturalny i stopniowy.
- Matryca fibrynowa tworzy biologiczne rusztowanie, na którym mogą osadzać się fibroblasty i keratynocyty. Ułatwia to migrację komórek i zamykanie ubytku.
- Czynniki wzrostu takie jak VEGF, TGF-β czy PDGF uwalniane są z płytek krwi przez kilka dni po aplikacji, co stymuluje neowaskularyzację i proliferację komórek.
- Leukocyty obecne w L-PRF uczestniczą w regulacji odpowiedzi zapalnej – z jednej strony wspierają usuwanie patogenów, z drugiej modulują intensywność procesu zapalnego, aby nie stał się przewlekły.
- Działanie przeciwbakteryjne wynika z obecności leukocytów i peptydów antybakteryjnych, co obniża ryzyko infekcji, niezwykle istotne w ranach przewlekłych.
W efekcie L-PRF wspiera nie tylko fizyczne zamykanie ubytku, ale także jakość procesu gojenia, sprzyjając powstawaniu dobrze unaczynionej, elastycznej i odpornej na urazy blizny.
Zastosowanie w leczeniu ran przewlekłych
Owrzodzenia stopy cukrzycowej
Jednym z najtrudniejszych problemów klinicznych są rany u pacjentów z cukrzycą, związane z zaburzeniami mikrokrążenia i neuropatią. Standardowe leczenie obejmuje odciążenie kończyny, kontrolę infekcji i pielęgnację miejscową, jednak skuteczność często bywa ograniczona.
W opisach przypadków i badaniach klinicznych stosowanie L-PRF u pacjentów z owrzodzeniami stopy cukrzycowej doprowadziło do znacznie szybszego zamykania ran, redukcji bólu oraz poprawy komfortu życia. W niektórych sytuacjach udało się uniknąć planowanej amputacji – co jest jednym z najbardziej spektakularnych dowodów skuteczności tej metody.
Owrzodzenia żylne i odleżyny
Przewlekłe owrzodzenia podudzi związane z niewydolnością żylną oraz rany odleżynowe u osób unieruchomionych stanowią kolejne istotne wskazanie. L-PRF aplikowany miejscowo tworzy barierę biologiczną chroniącą przed zakażeniem, a jednocześnie inicjuje proces gojenia w ranach, które przez wiele miesięcy nie wykazywały poprawy. Przykłady z literatury wskazują na całkowite wygojenie ran istniejących choćby kilkanaście lat, co czyni tę metodę wyjątkowo obiecującą.
Zastosowanie w ranach pourazowych i pooperacyjnych
Rany pourazowe o dużym ubytku tkanek, np. po oparzeniach, urazach komunikacyjnych czy powikłaniach po zabiegach chirurgicznych, są trudne do leczenia ze względu na ryzyko zakażeń i powolną regenerację. W takich przypadkach L-PRF działa wielotorowo:
- chroni ranę przed wysychaniem i kontaminacją,
- wspomaga powstawanie ziarniny,
- przyspiesza proces epitelizacji,
- zmniejsza konieczność wykonywania przeszczepów skóry.
W badaniach opisywano przypadki, w których rozległe rany pourazowe ulegały zamknięciu dzięki regularnym aplikacjom L-PRF, a czas rekonwalescencji uległ znacznemu skróceniu.
Porównanie L-PRF z innymi metodami wspomagającymi gojenie
W leczeniu ran przewlekłych stosuje się liczne metody wspomagające – od opatrunków specjalistycznych po terapie biologiczne, takie jak przeszczepy skóry, komórki macierzyste czy inne preparaty płytkowe (np. PRP – Platelet Rich Plasma).
W porównaniu z PRP, L-PRF charakteryzuje się:
- prostszym przygotowaniem – nie wymaga antykoagulantów,
- wolniejszym i dłuższym uwalnianiem czynników wzrostu,
- obecnością leukocytów, co sprzyja działaniu immunomodulującemu,
- formą trójwymiarowego skrzepu, który można bezpośrednio aplikować do rany.
Dzięki tym adekwatnościom L-PRF często wykazuje bardziej stabilne i długotrwałe działanie w kontekście gojenia ran.
Bezpieczeństwo i ograniczenia stosowania
Jedną z największych zalet L-PRF jest bezpieczeństwo – materiał pochodzi z krwi własnej pacjenta, co eliminuje ryzyko reakcji alergicznych czy przeniesienia chorób zakaźnych. Procedura przygotowania jest szybka i możliwa do przeprowadzenia w warunkach ambulatoryjnych.
Potencjalne ograniczenia obejmują konieczność pobrania krwi od pacjenta, co może być utrudnione u osób z ciężką anemią, zaburzeniami krzepnięcia czy niewydolnością żylną. Ponadto, skuteczność terapii zależy od współpracy pacjenta – odpowiedniej kontroli chorób przewlekłych (np. cukrzycy) i adekwatnej pielęgnacji rany.
Znaczenie kliniczne i perspektywy
L-PRF, choć wciąż stosowany głównie w stomatologii, ma ogromny potencjał w leczeniu ran poza jamą ustną. Dotychczasowe doświadczenia kliniczne pokazują, iż może on znacząco przyspieszać gojenie, redukować ból i poprawiać jakość życia pacjentów, zwłaszcza tych z ranami przewlekłymi.
Coraz więcej ośrodków włącza L-PRF do protokołów leczenia, a dalsze badania randomizowane z większymi grupami pacjentów pozwolą na precyzyjne określenie wskazań i standaryzację procedur. W przyszłości L-PRF może stać się jednym z podstawowych narzędzi stosowanych w ośrodkach leczenia ran, stanowiąc pomost między nowoczesną biotechnologią a praktyką kliniczną.
Podsumowanie
Zastosowanie L-PRF w terapii ran poza jamą ustną stanowi obiecującą i bezpieczną metodę wspierającą leczenie:
- ran przewlekłych (cukrzycowych, żylnych, odleżynowych),
- ran pourazowych i pooperacyjnych,
- ran opornych na standardowe leczenie,
z udokumentowanymi efektami w postaci przyspieszonego gojenia, zmniejszenia bólu i poprawy komfortu pacjentów.
L-PRF łączy w sobie zalety autologiczności, prostoty przygotowania i wielotorowego działania biologicznego. Jest to technologia, która zyskuje coraz większe uznanie w medycynie regeneracyjnej i ma szansę na trwałe wejść do arsenału skutecznych metod leczenia ran.
Bibliografia