Zastosowanie chlorheksydyny w recepturze

Mechanizm działania chlorheksydyny

Chlorheksydyna działa poprzez uszkodzenie błony komórkowej drobnoustrojów, zwiększając jej przepuszczalność, co prowadzi do zahamowania wzrostu lub śmierci komórki. Wykazuje silne działanie bakteriobójcze wobec bakterii Gram-dodatnich, słabsze wobec Gram-ujemnych oraz niektórych wirusów.

Preparaty z chlorheksydyną stosuje się w odkażaniu rąk, jam ciała i błon śluzowych oraz w preparatach do higieny jamy ustnej. Należy jednak zachować ostrożność u noworodków oraz przy zastosowaniach okulistycznych i neurochirurgicznych, ze względu na możliwość przenikania przez cienką skórę i ryzyko uszkodzenia nerwów.

Surowce chlorheksydyny w recepturze

Chlorheksydyna występuje w recepturze w dwóch głównych postaciach:

• dioctan chlorheksydyny — biały proszek krystaliczny, o rozpuszczalności w wodzie ok. 19 g/l w 20°C. Stosowany w roztworach do odkażania błon śluzowych (0,02-0,05%) i skóry (0,1-0,5%);
• diglukonian chlorheksydyny — gotowy 20% roztwór wodny, stosowany w roztworach odkażających (0,05-0,2%), maściach, kremach i żelach (1%) oraz wysokostężonych roztworach (5-20%) do odkażania narzędzi chirurgicznych.

Roztwory chlorheksydyny ulegają rozkładowi pod wpływem światła i wysokiej temperatury, dlatego należy przechowywać je w ciemnym i chłodnym miejscu (2-8°C).

Przykładowe recepty

Roztwór 1% dioctanu chlorheksydyny do dezynfekcji rąk

Rp.
Chlorhexidini diacetas 1,0 g
Aquae ad 100,0 g
M.f. sol.

Sposób wykonania:

1. Odważyć 1,0 g dioctanu chlorheksydyny.
2. Rozpuścić odważoną substancję w części wody.
3. Przesączyć przez filtr i uzupełnić wodą do 100 g.
4. Do opakowania leku recepturowego należy dołączyć etykietę „Chronić od światła” oraz „Przechowywać w chłodnym miejscu”.

Zobacz też: Przepis na roztwór dezynfekujący do rąk

Roztwór do płukania gardła i zatok

Rp.
20% Sol. Chlorhexidini diglucon. 1,0 g
Ol. Menthae pip. Gtt. No III
Aquae ad 500,0 g
M.f.sol.

Sposób wykonania:

1. Odmierz odpowiednią ilość 20% roztworu diglukonianu chlorheksydyny.
2. Połącz z częścią wody oczyszczonej i dodaj olejek miętowy.
3. Uzupełnij wodą oczyszczoną do całkowitej objętości 500 g.
4. Do opakowania leku recepturowego należy dołączyć etykietę „Chronić od światła” oraz „Przechowywać w chłodnym miejscu”.

Maść do stosowania na rany

Rp.
20% Sol. Chlorhexidini digluconatis 5,0
Aquae
Ung. Cholesteroli aa ad 100,0
M.f. ung.

Sposób wykonania:

Maść wykonujemy w warunkach aseptycznych przy użyciu unguatora, dodając partiami roztwór diglukonianu chlorheksydyny oraz wodę.

Krople oczne 0,02% dioctanu chlorheksydyny

Rp.
Sol. 0,02% Chlorhexidini 10,0
M.f. gutt. ophthalm.

Sposób wykonania:

1. Odważyć 0,02 g dioctanu chlorheksydyny.
2. Rozpuścić w wodzie do iniekcji i uzupełnić do 2 g, uzyskując roztwór pomocniczy 1%.
3. Odmierzyć 0,2 g roztworu pomocniczego i rozcieńczyć do 10 g przy pomocy 0,9% NaCl do wstrzykiwań.
4. Przesączyć przez filtr sterylizujący 0,22 µm.
5. Rozlać do wybranego opakowania.
6. Pozostały roztwór pomocniczy przesączyć przez filtr sterylizujący i przechowywać w jałowej butelce w temp. 2-8°C.

Autor: mgr farm. Magdalena Kozdroń

Bibliografia:

1. https://akademiafagronu.pl/wp-content/uploads/bsk-pdf-manager/2020/11/Chlorhexidini-diacetas.pdf
2. https://akademiafagronu.pl/wp-content/uploads/bsk-pdf-manager/2020/11/Chlorhexidini-digluconatis-solutio-20.pdf
3. Farmakologia, red. nauk. R. Korbut. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2012. ISBN 978-83-200-4082-1.
4. Nestorowicz J. Antyseptyczne leki oczne sporządzane w recepturze aptecznej. Wrocław: Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Studium Kształcenia Podyplomowego; 2022.
5. Cieślik P, Żołna B, Woźniczka K, i inni. Receptura niezbędnik dla początkujących i zaawansowanych. Wydanie 2022. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków. ISBN 978-83-66756-25-0.