Zapalenie żył powierzchownych – jakie daje objawy i jak je leczyć?

Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych to stan zapalny dotykający naczyń znajdujących się nad powięzią, charakteryzujący się zaczerwienieniem skóry, bólem, obrzękiem oraz często zgrubieniem wzdłuż określonych żył. Do schorzenia może dochodzić w wyniku reakcji na różne czynniki, w tym na obecność cewnika obwodowego, uszkodzenia mechaniczne, czy też na skutek chorób naczyniowych. Chociaż zapalenie żył powierzchniowych może ustąpić samoistnie, ważna jest odpowiednia diagnoza i leczenie pozwalające zapobiec ewentualnym komplikacjom. Jak leczy się zakrzepowe zapalenie żył i jakie są przyczyny i rodzaje przypadłości?

Co to jest zapalenie żył powierzchownych?

Zapalenie żył powierzchownych jest stanem charakteryzującym się zapaleniem naczyń żylnych znajdujących się blisko powierzchni skóry. Chociaż przypadłość może wystąpić w dowolnej części ciała, najczęściej dotyka kończyn dolnych. U pacjenta pojawia się ból, obrzęk i zaczerwienienie skóry wokół konkretnego naczynia. Przyczyny stanu zapalnego żył powierzchownych są zróżnicowane, a leczenie zależy od rodzaju i nasilenia dolegliwości, chociaż skoncentrowane jest przede wszystkim na łagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom. Schorzenie ma zwykle mniej poważny przebieg niż zapalenie żył głębokich, jednak choćby mimo łagodniejszego charakteru, może znacząco wpływać na jakość życia pacjentów, powodując ból, dyskomfort i ograniczając codzienne funkcjonowanie.

Rodzaje zapalenia żył powierzchownych

Zapalenie żył powierzchownych można zaklasyfikować do kilku grup, w zależności od lokalizacji, przyczyny, charakteru, czy obecności zakrzepów. Wśród najważniejszych rodzajów wyróżnia się:

• zapalenie żylaków – najczęstsza postać (ok. 90% przypadków), dotyczy przede wszystkim żyły odpiszczelowej. Przyczyną jest zastój krwi w żylakach i zmiany w ścianie żyły, co prowadzi do zakrzepicy i zapalenia ściany naczynia,
• samoistne zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych – może rozwinąć się w każdej żyle nad powięzią, ale zwykle dotyczy żyły odstrzałkowej lub odpiszczelowej,
• nawracające zapalenie żył powierzchownych lub wędrujące zakrzepowe zapalenie – zwykle świadczy o innych, poważnych schorzeniach, np. o nowotworach, chorobie Buergera lub Behçeta,
• zapalenie żył powierzchownych związane z cewnikiem – ze względu na najczęstsze lokalizacje cewników naczyniowych stan zapalny dotyczy przede wszystkim żył centralnych lub kończyn górnych. Zwykle wiąże się z długotrwałym utrzymywaniem cewnika, ale może wiązać się również z samym wprowadzeniem cewnika, szczególnie jeżeli ma większą średnicę, u pacjenta występuje nadkrzepliwość, lub podawane leki wywołują podrażnienia,
• ropne zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych – może pojawić się u pacjentów z zakażeniem krwi (szczególnie tych z cewnikiem wewnątrznaczyniowym), które nie ustępuje w ciągu 72 godzin pomimo stosowania antybiotykoterapii. częstą przyczyną jest gronkowiec złocisty, ale również pałeczki Gram-ujemne i paciorkowce.

Zapalenie żył powierzchownych – objawy

Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych to stan, który objawia się przez różnorodne dolegliwości o zmiennym stopniu nasilenia. Najczęściej u pacjentów występuje:

• ból i pieczenie wzdłuż żyły objętej procesem zapalnym,
• zaczerwienienie,
• obrzęk (spuchnięta żyła i okoliczne tkanki),
• wyczuwalne zgrubienie na żyle, wypukłość i guzki na żyłach,
• gorączka i treść ropna (w ropnym zakrzepowym zapaleniu żył powierzchownych).

Chociaż dolegliwości ustępują zwykle samoistnie w ciągu kilku dni/tygodni, pacjenci powinni skonsultować się z lekarzem, ponieważ przypadłość wiąże się z ryzykiem wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.

Zapalenie żył powierzchownych – przyczyny przypadłości

Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych może mieć różne przyczyny, a identyfikacja czynnika etiologicznego może być istotna dla skutecznego leczenia. Do bezpośrednich przyczyn przypadłości zalicza się spowolnienie przepływu krwi w naczyniach żylnych, czy urazy i uszkodzenia ściany żyły. W grupie ryzyka znajdują się pacjenci z przewagą czynników prozakrzepowych, z występującymi żylakami, z cewnikiem naczyniowym, długotrwale unieruchomieni oraz obciążeni genetycznie.

Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych – diagnostyka

Diagnostyka zapalenia żył powierzchownych jest niezwykle istotna przy wyborze adekwatnej metody postępowania, pozwalającej na szybkie wprowadzenie odpowiedniego leczenia i minimalizację ryzyka komplikacji. Rozpoznanie obejmuje przede wszystkim szczegółowy wywiad medyczny oraz badanie fizykalne, podczas którego lekarz może zauważyć charakterystyczne objawy, takie jak zaczerwienienie skóry, obrzęk, ból, oraz wypukłość na żyle, czy choćby liczne zgrubienia na żyłach. W celu potwierdzenia diagnozy oraz wykluczenia innych przyczyn objawów (np. zakrzepicy żył głębokich), pacjentowi mogą zostać zlecone dodatkowe badania. Do najczęściej stosowanych należą badanie usg, a w niektórych przypadkach również badania laboratoryjne, które mogą wykazać obecność stanu zapalnego (przede wszystkim CRP, OB).

Zapalenie żył powierzchownych – leczenie

Leczenie zapalenia żył powierzchownych ma na celu złagodzenie objawów, zapobieganie powikłaniom oraz przyspieszenie procesu gojenia. Strategia leczenia u flebologa jest indywidualnie dostosowana do rodzaju zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych, nasilenia objawów oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

W przypadku zapalenia żył powierzchownych spowodowanych przez obecność cewnika naczyniowego, konieczne jest zwykle usunięcie cewnika i przyjmowanie doustnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz miejscowych żeli z heparyną (nie dłużej niż przez dwa tygodnie). W sytuacjach podwyższonego ryzyka zakrzepicy, zalecana jest profilaktyka przeciwzakrzepowa, np. heparyną podskórną. W przypadku ropnego zapalenia konieczne jest usunięcie źródła infekcji, stosowanie antybiotykoterapii, a w przypadku niewystarczającej skuteczności również zabieg chirurgiczny.

Jeśli doszło do zakrzepicy żył powierzchownych kończyn dolnych dłuższych niż 5 cm, zaleca się specjalistyczne leczenie przeciwzakrzepowe. W przypadku przypadłości o mniejszym zakresie (poniżej 5 cm) zwykle stosuje się jedynie niesterydowe leki przeciwzapalne do łagodzenia objawów.

FAQ

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące zapalenia żył powierzchownych.

Źródła:

1. Budaj A., Leśniak W. (red.), Interna Szczeklika – Choroby układu krążenia, 2017