Zapalenie jamy ustnej i przełyku jest częstym powikłaniem po radioterapii i chemioterapii nowotworów regionu głowy i szyi oraz przełyku.
Ból i problemy z przełykaniem kęsów pokarmowych prowadzą do rozwinięcia niedoborów pokarmowych, a w konsekwencji – niedożywienia. Pogorszenie stanu odżywienia pacjentów cierpiących na zapalenie błony śluzowej jamy ustnej oraz przełyku może implikować przesunięcie cyklów chemioterapii, obniżenie dawki leków, sprzyja infekcjom i obniża jakość życia.
Do oceny stopnia zapalenia błon śluzowych wykorzystuje się czterostopniową skalę WHO, która obejmuje zarówno zmiany wyglądu śluzówki, jak i objawy oraz zmianę jej funkcji.
Przedstawiamy wskazówki żywieniowe dla pacjentów onkologicznych cierpiących na zapalenie jamy ustnej i przełyku.
Zapalenie jamy ustnej i przełyku po leczeniu onkologicznym
Czynniki ryzyka zapalenia błony śluzowej jamy ustnej i przełyku można podzielić na zależne i niezależne od pacjenta. Do czynników zależnych należą: wiek chorego, płeć, stan odżywienia, stan jamy ustnej i uzębienia, palenie tytoniu i spożywanie alkoholu. Do czynników niezależnych zaliczamy: rodzaj zastosowanego leczenia (chemioterapia, radioterapia), dawkę terapeutyczną oraz sposób podawania leku/terapii.
Jama ustna i gardło są częstą lokalizacją zmian popromiennych w trakcie leczenia nowotworów regionu głowy i szyi (czasem również nowotworów układu nerwowego) dzięki radioterapii. Jako skutki uboczne takiego leczenia chorzy zgłaszają ból, krwawienia, zaburzenia smaku i węchu. W skutek uszkodzenia ślinianek dochodzi również do zaburzeń wydzielania śliny i uczucia suchości w jamie ustnej (kserostomia).
Do częstych dolegliwości i działań niepożądanych u pacjentów poddanych chemioterapii należą: zaburzenia smaku, suchość w jamie ustnej, problemy z przełykaniem, zmiany śluzówkowe w jamie ustnej, gardle i krtani.
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej jest najczęstszym skutkiem ubocznym leczenia onkologicznego u pacjentów z nowotworami regionu głowy i szyi.
W związku z powyższym, u pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego nowotworów regionu głowy i szyi bardzo istotną rolę odgrywa adekwatna higiena jamy ustnej. Zęby zaleca szczotkować się miękką szczoteczką z użyciem specjalnych past. W trakcie radioterapii i chemioterapii wskazane jest stosowanie specjalnych płukanek na bazie benzydaminy, a w razie potrzeby – preparatów znieczulających oraz leków przeciwbólowych.
Kluczową rolę w tej grupie chorych odgrywa również odpowiednie wsparcie żywieniowe i modyfikacja diety. Naczelną zasadą jest dbanie o odpowiednie nawodnienie. Wspomagająco warto rozważyć stosowanie doustnych suplementów pokarmowych – preparatów typu ONS. Ich kluczową zaletą jest skoncentrowana zawartość składników odżywczych i kalorii w niewielkiej objętości, dzięki czemu w łatwy sposób mogą uzupełnić niedoborową dietę.
Pomocnym rozwiązaniem może okazać się skonsultowanie z lekarzem zastosowania np. wysokoenergetycznego preparatu Resource Refresh w płynnej formie. Produkt ten dedykowany jest pacjentom onkologicznym niedożywionym lub narażonym na niedożywienie, z zaburzeniami smaku związanymi z chemioterapią lub radioterapią. Resource Refresh ma łagodny smak herbaty brzoskwiniowo-miętowej, a co więcej – pozbawiony jest składników o metalicznym posmaku. Uzupełnienie diety wspomnianym produktem może mieć pozytywny wpływ na stan odżywienia pacjenta.
Zapalenie jamy ustnej i przełyku – zalecenia żywieniowe
Wskazówki żywieniowe dla pacjentów onkologicznych z zaburzeniami przełykania (jako następstwa zapalenia jamy ustnej i przełyku) dotyczą przede wszystkim modyfikacji konsystencji diety. Dopasowuje się ją do stopnia nasilenia dolegliwości – zaczynając od diety podstawowej, przez diety miękkie, przecierane, zmiksowane, aż do płynnych.
Podstawową zasadą żywienia u pacjentów cierpiących na zapalenie jamy ustnej i przełyku jest wykluczenie z diety posiłków pikantnych, kwaśnych, gorących, twardych i chrupkich, aby nie podrażniały one błony śluzowej jamy ustnej.
Zaleca się stosowanie produktów miękkich, wilgotnych, rozdrobnionych lub zmiksowanych. Następstwem zapalenia jamy ustnej i przełyku jest ograniczenie w przyjmowaniu posiłków, a w konsekwencji – niezamierzona utrata masy ciała.
Ważne jest, aby chorzy stosowali diety wysokoenergetyczne, w sposób naturalny zwiększające energię w posiłkach. Przydatne w tym kontekście są takie produkty jak: masło, olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany, mleko w proszku. Dodatkowo, potrawy warto zagęszczać mąką pszenną, płatkami zbożowymi, zmiksowanym mięsem lub żółtkiem jaja.
Przy występowaniu nadmiernej suchości w jamie ustnej naczelną zasadą jest częste picie płynów, najlepiej wody (2-3 litry na dobę). Warzywa zaleca się spożywać w formie gotowanej, rozdrobnionej oraz w postaci puree. Posiłki powinny być chłodne, łagodne i miękkie. Do diety warto wprowadzić więcej sosów, zup o konsystencji kremu, zaleca się spożywać serki homogenizowane i jogurty.
W przypadku problemów z przełykaniem należy rozważyć zastosowanie specjalistycznych preparatów do zagęszczania potraw. Wspomagająco można wykorzystać doustne suplementy pokarmowe (preparaty typu ONS). Żywność medyczna w płynnej formie może okazać się pomocnym rozwiązaniem w uzupełnieniu codziennego jadłospisu, kiedy spożycie tradycyjnej żywności staje się utrudnione i mogą wystąpić niedobory żywieniowe.
Przykładem może być wcześniej wspomniany produkt Resource Refresh, który pozwala na dostarczenie aż 300 kcal w jednej butelce. Możesz rozważyć też zastosowanie dodatkowego wsparcia żywieniowego w postaci preparatu Resource Protein, który z kolei odznacza się zwiększoną zawartością pełnowartościowego białka. Jego wdrożenie może być skutecznym rozwiązaniem w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na ten składnik odżywczy, które w przypadku choroby nowotworowej może wzrosnąć niemal o 70%. Warto jednak pamiętać, aby przed zastosowaniem żywności medycznej skonsultować się z lekarzem.
U chorych z nowotworami regionu głowy i szyi zaleca się skrupulatnie kontrolować stan odżywienia. Pacjenci powinni pozostawać również pod kontrolą laryngologiczną w trakcie trwania leczenia.
Artykuł reklamowy we współpracy z Nestle Health Science
