Oprócz rozdzierającego bólu spowodowanego przez uciskający drogi moczowe kamień i wzrost ciśnienia zalegającego moczu, kamica moczowa wiąże się również z przewlekłą chorobą nerek, osteoporozą i chorobami układu krążenia. Osoba, u której w nerce raz pojawił się kamień moczowy, ma 30 proc. szans na kolejny kamień w ciągu 5 lat.
Lekarze często zalecają pacjentom z kamicą nerkową zmiany w diecie mające zapobiec kolejnym bolesnym epizodom. kilka badań dotyczyło jednak wpływu zmian w diecie u osób, które mają za sobą jeden incydent tworzenia się kamieni nerkowych, w porównaniu z osobami, które mają nawracające incydenty.
W celu dokładnego ustalenia wpływu zmian w diecie naukowcy z Mayo Clinic zaprojektowali prospektywne badanie. Uczestniczyło w nim 411 pacjentów, u których po raz pierwszy wystąpiły objawowe kamienie nerkowe, oraz grupa kontrolna składająca się z 384 osób. Wszyscy uczestnicy wypełniali kwestionariusze dotyczące diety. Obserwacje były prowadzone w Mayo Clinic w Rochester i Mayo Clinic na Florydzie w latach 2009–2018.
Jak wykazała analiza, niższa zawartość wapnia i potasu w diecie, a także mniejsze spożycie płynów, kofeiny i fitynianów, są związane z większym prawdopodobieństwem wystąpienia pierwszego epizodu objawowej kamicy nerkowej.
Spośród pacjentów, u których po raz pierwszy pojawiły się kamienie, 73 doświadczyło ich nawrotu w ciągu 4,1 roku obserwacji (mediana). Jak wykazała dalsza analiza, niższa zawartość wapnia i potasu w diecie sugerowała, iż może nastąpić nawrót choroby.
– Te odkrycia mogą mieć szczególne znaczenie, ponieważ zalecenia dotyczące zapobiegania kamieniom nerkowym opierały się głównie na czynnikach żywieniowych związanych z powstawaniem kamieni po raz pierwszy, a nie ich nawrotami – zastrzega dr Andrew Rule, nefrolog z Mayo Clinic i starszy autor badania. – Pacjenci prawdopodobnie nie zmodyfikują diety, aby zapobiec występowaniu kamieni nerkowych, ale są bardziej skłonni to zrobić, jeżeli może to pomóc w zapobieganiu nawrotom.
Badanie wykazało, iż początkowe tworzenie się kamieni jest związane ze spożyciem płynów poniżej 3400 ml dziennie (około dziewięciu szklanek) oraz ze spożyciem kofeiny i fitynianów. Fityniany, które pod względem zdrowotnym mają swoje wady i zalety, są obecne głównie w roślinach strączkowych, nasionach zbóż, pestkach i orzechach. W dzienne spożycie płynów zostały wliczone takie pokarmy, jak owoce i warzywa.
Niskie spożycie płynów i kofeiny może skutkować małą objętością i zwiększonym stężeniem moczu, co przyczynia się do tworzenia kamieni. Fityniany są związkami przeciwutleniającymi obecnymi w pełnych ziarnach, orzechach i innych produktach spożywczych. Mogą one zwiększać wchłanianie wapnia i wydalanie go z moczem.
– Zmiana diety w celu zapobiegania kamieniom nerkowym może być bardzo trudna – zaznacza dr Rule. – Znajomość czynników żywieniowych, które są najważniejsze w zapobieganiu nawrotom kamieni nerkowych, może dać pacjentom i lekarzom wiedzę, co należy traktować priorytetowo – dodał.
Jak zaznaczył dr Api Chewcharat pierwszy autor artykułu, niski poziom wapnia i potasu w diecie był ważniejszym czynnikiem pozwalającym na przewidywanie dalszych losów pacjenta niż przyjmowanie płynów. – Nie oznacza to, iż duże spożycie płynów nie jest ważne. Po prostu nie znaleźliśmy korzyści ze zwiększenia spożycia płynów wśród pacjentów z historią powstawania kamieni nerkowych – komentuje.
Z badania wynika, iż dieta z dziennym spożyciem ok. 1200 mg wapnia może pomóc w zapobieganiu pierwszemu epizodowi kamicy nerkowej i jej nawrotom. Takie spożycie jest zgodne z zaleceniami żywieniowymi Departamentu Rolnictwa USA. Zalecane jest również wyższe spożycie potasu, jednak nie określono jego poziomu.
Jak wyjaśnia dr Chewcharat, pacjenci powinni dodawać do swojej diety więcej owoców i warzyw o wysokiej zawartości wapnia i potasu. Owoce bogate w potas to na przykład banany, pomarańcze, grejpfruty, melony i morele. Warzywa – pomidory, ziemniaki, groszek, ogórki i cukinia, a także grzyby.
