Zakrzepica – przyczyny, objawy i leczenie zakrzepowego zapalenia żył

Zakrzepica to poważne schorzenie, które może dotknąć każdego. Chociaż dolegliwość dotyczy przede wszystkim ludzi starszych, ryzyko występuje również u młodych osób, szczególnie jeśli prowadzą określony styl życia. Cechą charakterystyczną schorzenia jest tworzenie się skrzepów w naczyniach krwionośnych, które mogą blokować przepływ krwi w żyłach.

Zakrzepica występuje najczęściej w kończynach dolnych, ale zdarza się również w innych częściach ciała. Jest wiele objawów zakrzepicy, a ich bagatelizowanie stanowi poważne zagrożenie zdrowia i życia. Czym jest zakrzepica? Jakie są przyczyny tej przypadłości i jakie symptomy mogą wskazywać na zapalenie żyły pod kolanem?

Czym jest zakrzepica?

Zakrzepica zaczyna się, kiedy równowaga między mechanizmami krzepnięcia i rozpuszczania skrzepów w organizmie zostaje zaburzona. Zmiana może nastąpić z różnych powodów, w tym uszkodzenia ściany naczynia, wolniejszego przepływu krwi lub zmiany jej składu. W określonych okolicznościach płytki krwi zaczynają się skupiać i sklejać tworząc skrzep. W miarę rozwoju choroby skrzep zaczyna blokować naczynie, co utrudnia przepływ krwi. W niektórych przypadkach fragment skrzepu może oderwać się i przemieścić się wraz z krwioobiegiem do innych części ciała, np. do żył w klatce piersiowej (zatorowość płucna), gdzie może stanowić poważne zagrożenie.

Jednym z najpoważniejszych powikłań zakrzepicy jest zatorowość płucna i zator tętnicy płucnej, która występuje, gdy oderwana skrzeplina przemieści wzdłuż układu krwionośnego i zablokuje naczynie płucne.

Istnieje wiele czynników ryzyka rozwoju choroby, przede wszystkim siedzący tryb życia, nadwaga, palenie tytoniu, ciąża czy choroby układu krążenia. Ponadto pewne przypadłości i schorzenia przewlekłe, takie jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia zakrzepicy.

Wprowadzenie niewielkich zmian w stylu życia i skonsultowanie się z flebologiem w przypadku zauważenia symptomów, wskazujących na możliwość wystąpienia schorzenia, może być najważniejsze we wczesnym leczeniu zakrzepicy i przeciwdziałaniu poważnym powikłaniom.

Rodzaje zakrzepicy żył

Zakrzepica jest schorzeniem związanym z tworzeniem się skrzepów w naczyniach krwionośnych. Istnieje wiele rodzajów zakrzepicy, które są klasyfikowane na podstawie lokalizacji skrzepu i specyficznych warunków związanych z ich formowaniem, m.in.

• zakrzepica żył głębokich – najczęściej pojawia się w żyłach głębokich kończyn dolnych. Może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zatorowość płucna, jeżeli skrzep oderwie się i przemieści do płuc. W przypadku zakrzepicy żył głębokich dodatkowo rozpoznawalna jest: zakrzepica dystalna (zazwyczaj dotyczy żyły łydki), zakrzepica proksymalna (głównie żyła biodrowa, udowa, podkolanowa, główna dolna) i obrzęk bolesny (masywna zakrzepica żylna),
• zakrzepica żyły głównej dolnej – głównego naczynia doprowadzającego krew z kończyn dolnych do serca. Może prowadzić do poważnego obrzęku i bólu kończyny,
• zakrzepica żył powierzchownych – niewielka skrzeplina w powierzchownym układzie żył (przede wszystkim piszczelowych) oraz zakrzepowe zapalenie żył (w nodze lub ręce),
• zakrzepica wątrobowa – rzadka forma zakrzepicy, która występuje w żyłach wątrobowych. Może prowadzić do poważnej niewydolności narządu,
• zakrzepica tętnicy płucnej (zatorowość płucna) – występuje, gdy skrzep krwi utworzony gdzie indziej w organizmie (np. w żyłach głębokich kończyn dolnych) przemieści się i zablokuje tętnicę płucną,
• zakrzepica ciążowa – występuje u kobiet w ciąży i do 6 tygodni po porodzie. Zwiększone ryzyko jest związane ze zmianami hormonalnymi, zmianami w krążeniu krwi i układzie krzepnięcia,
• zakrzepowe zapalenie żył – stan zapalny naczyń krwionośnych (żył powierzchownych – umiejscowionych nad powięzią) może być związany z obecnością skrzepliny przylegającej ściśle do ściany naczynia krwionośnego lub z obecnością w żyle ciała obcego jak np. cewnik dożylny (kaniula).

Przyczyny zakrzepicy

Zakrzepica może mieć wiele przyczyn, które często są ze sobą powiązane. Za najważniejsze uznaje się czynniki triady Virchowa, czyli:

• zaburzenie równowagi pomiędzy czynnikami zwiększającymi krzepliwość a przeciwkrzepliwymi,
• spowolnienie przepływu krwi (w wyniku ucisku, spadku ciśnienia, unieruchomienia kończyny),
• uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych (w wyniku mikrourazów lub operacji).

U kogo najczęściej występuje zakrzepica – czynniki ryzyka

Zakrzepica może dotknąć każdego, ale wyróżnia się kilka czynników, które zwiększają ryzyko jej wystąpienia. Przede wszystkim:

• wiek – ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem. Zakrzepica żył głębokich rzadko występuje u osób poniżej 40. roku życia,
• nadwaga i otyłość – osoby z BMI>30 są narażone na większe ryzyko zakrzepicy, ponieważ nadmiar tkanki tłuszczowej może utrudniać prawidłowy przepływ krwi przez naczynia krwionośne,
• choroby współistniejące – przede wszystkim, choroby sercowo-naczyniowe, otyłość, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nowotwór, i choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów,
• obciążenia genetyczne – przypadki zakrzepicy w rodzinie łączą się z większym prawdopodobieństwem wystąpienia dolegliwości,
• ciąża – zakrzepica żył głębokich może wystąpić u kobiet w ciąży lub w okresie połogu, co związane jest ze zmianami w parametrach krzepnięcia i krążenia krwi,
• palenie tytoniu – palacze są narażeni na większe ryzyko zakrzepicy, ponieważ substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym działają niszcząco na ściany żyły, a uszkodzenia sprzyjają tworzeniu się skrzeplin,
• długotrwałe unieruchomienie – osoby unieruchomione z powodu operacji, poważnego urazu lub długiej podróży, są bardziej narażone na zakrzepicę żył głębokich,
• leki i suplementy – przede wszystkim hormonalne środki antykoncepcyjne i niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Jakie są objawy zakrzepicy?

Zakrzepica to stan, który może objawiać się na wiele różnych sposobów, w zależności od lokalizacji skrzepu i stopnia jego zaawansowania. Najczęściej na obecność zakrzepicy w naczyniach żylnych wskazuje:

• ból – jeden z najbardziej oczywistych objawów (np. ból nogi lub bolące żyły w ręce). Ból może być ostry, przypominający skurcz lub tępy i ciągły. W wielu przypadkach nasila się podczas chodzenia lub długotrwałego stania,
• obrzęk – zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych często wiąże się z występowaniem obrzęku w kończynie,
• zaczerwienienie – skóra w okolicy występowania skrzepliny może być zaczerwieniona, zasiniona i ciepła,
• żylaki – powiększone, nabrzmiałe i skręcone żyły widoczne pod skórą mogą być jednym z objawów niewydolności żylnej lub zakrzepowego zapalenia żył,
• zmiany skórne – zakrzepica może prowadzić do ciemnienia lub zgrubienia skóry w okolicy osłabionego przepływu krwi przez naczynie,
• dyskomfort – zakrzepicy często towarzyszy uczucie ciężkości lub pełności w kończynie,
• zgrubienie – w przypadku żył powierzchownych niekiedy wyczuwalne jest zgrubienie lub wypukłość na żyle (np. kulka na żyle na ręce, stopie, lub w okolicach piszczeli),
• duszność – najczęściej pojawia się w przypadku przemieszczenia się skrzepu do naczyń płucnych i stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia.

W przypadku występowania symptomów zakrzepicy należy skonsultować się lekarzem, który przeprowadzi szczegółową diagnostykę i w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, zaproponuje najwłaściwsze metody leczenia żył.

Niestety wiele osób doświadcza również bezobjawowego przebiegu choroby, co może utrudniać wczesne wykrycie.

Diagnostyka i leczenie zakrzepicy

Zakrzepica żylna jest poważnym schorzeniem, które wymaga szybkiej diagnozy i odpowiedniego leczenia. Dlatego w przypadku pojawienia się niepokojących objawów w obrębie naczyń krwionośnych (np. bolące żyły na rękach, nogach) lub ciężkości, bolesności, zaczerwienia kończyn, należy skonsultować się ze specjalistą – flebologiem, który podejmie decyzje dotyczące dalszego postępowania.

Rozpoznanie zakrzepicy żył

Proces diagnostyczny zaczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego, w którym lekarz zapoznaje się z historią medyczną pacjenta, niepokojącymi objawami i oceną czynników ryzyka. Następnie przeprowadzane jest badanie fizykalne.

Diagnostyka zakrzepicy żył wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań, takich jak:

• ultrasonograficzny test uciskowy (CUS) – podstawowe badanie służące do wykrycia zakrzepicy proksymalnej,
• usg Dopplera – najczęściej wykorzystywane badanie w celu wykluczenia lub potwierdzenia problemów naczyniowych. Pozwala na ocenę przepływu krwi w żyłach, identyfikację ewentualnych skrzepów oraz określenie stopnia zaawansowania choroby,
• badania krwi – przede wszystkim D-dimery jest często stosowane do wykrywania zakrzepów. Wysoki poziom D-dimerów we krwi może (ale nie musi) wskazywać na obecność skrzepu, a wartość prawidłowa pozwala z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć zakrzepicę żył głębokich. Dodatkowo zwykle wykonuje się morfologię i eGFR,
• angio-TK – metoda obrazowania, która może być używana do zidentyfikowania skrzepów w żyłach głębokich. Badanie przeprowadza się najczęściej w przypadku trudności diagnostycznych lub przed wewnątrznaczyniowym leczeniem zakrzepicy.

Rozpoznanie zakrzepicy żył może być skomplikowane, ze względu na różnorodność objawów i często bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg choroby. Dlatego tak ważna jest wizyta u flebologa w przypadku występowania jakichkolwiek symptomów lub znajdowania się w grupie ryzyka.

Leczenie zakrzepicy

Leczenie zakrzepicy ma na celu zapobieganie powiększaniu się zmiany, zapobieganie powstawaniu nowych skrzepów i zmniejszanie ryzyka powikłań, np. zatorowości płucnej.

Wybór terapii leczniczej zależy od wielu czynników, w tym od lokalizacji skrzepu, ogólnego stanu zdrowia pacjenta i obecności innych chorób. Do najczęściej stosowanych metod leczenia zakrzepicy należą:

• leki przeciwzakrzepowe – pomagają zapobiegać tworzeniu się skrzepów, np. heparyna, warfaryna,
• leki przeciwpłytkowe – pomagają zapobiegać sklejaniu się płytek krwi, np. aspiryna,
• terapia kompresyjna – noszenie pończoch kompresyjnych może pomóc zmniejszyć obrzęk i ból, a także pomóc zapobiegać powstawaniu nowych skrzepów,
• chirurgia naczyniowa – w niektórych przypadkach może być konieczne usunięcie skrzepu chirurgicznie lub zastosowanie specjalnego filtra żył głównych, który może zapobiec przesunięciu skrzepu do naczyń płucnych.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zakrzepicy.

Jak sprawdzić czy nie ma się zakrzepicy?

Najskuteczniejszym sposobem sprawdzenia, czy nie ma się zakrzepicy, jest skonsultowanie charakterystycznych objawów i ewentualnych czynników ryzyka ze specjalistą, który może zlecić odpowiednie badania.

Ile można żyć z zakrzepicą?

Zakrzepica to poważne schorzenie, które może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zatorowość płucna. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie choroby umożliwia normalne i długie życie. Ważne jest, aby stale monitorować swój stan zdrowia i przestrzegać zaleceń lekarskich dotyczących leczenia.

Czy zapalenie żył pod kolanem jest groźne?

Tak. Zakrzepica pod kolanem może stanowić zagrożenie dla zdrowia. Zakrzepica kończyny dolnej (np. zakrzep w kolanie lub żyle udowej) może prowadzić do poważnych powikłań, przede wszystkim zatorowości płucnej, czyli przeniesienie się skrzepu krwi do płuc, co stanowi śmiertelne zagrożenie. Dlatego ważne jest, aby na bieżąco monitorować objawy i w razie potrzeby skonsultować się z flebologiem.

Jak wygląda zakrzep na nodze?

Zakrzep to skrzep krwi wewnątrz naczynia krwionośnego. Może objawiać się obrzękiem, bólem, zaczerwienieniem lub ciepłem w kończynie. Skóra może też nabierać niebieskawego lub sinego odcienia. Objawy zakrzepicy mogą różnić się w zależności od osoby i lokalizacji skrzepu. Wielu pacjentów nie ma żadnych objawów zakrzepicy żył głębokich, co stanowi poważne zagrożenia dla zdrowia i życia.

Co na zapalenie żył w nogach?

Zapalenie żył w nogach wymaga zwykle zastosowania leków przeciwzapalnych oraz leczenia objawowego – przeciwobrzękowego i przeciwbólowego. Zaleca się również preparaty miejscowe chroniące ściany naczyń żylnych i przyczyniające się do poprawy przepływu krwi w naczyniach.

Jeśli zapalenie żył związane jest z leczeniem dożylnym i obecnością cewnika (kaniuli) w świetle naczynia krwionośnego, konieczne jest jego usunięcie, a często również antybiotykoterapia.