Zaburzenie osobowości borderline w wieku nastoletnim

Zaburzenie osobowości borderline (BPD – borderline personality disorder; inaczej: osobowość typu borderline, osobowość z pogranicza, osobowość chwiejna emocjonalnie) to jedno z zaburzeń osobowości, które może być zdiagnozowane już w wieku nastoletnim.

“W świetle dowodów na to, iż zaburzenia osobowości borderline można wiarygodnie zdiagnozować (Blenn i Klonsky 2013; Michonski i in. 2013), dotyczą one znacznego odsetka nastolatków (Miller i in. 2008) i wiążą się ze znacznymi zaburzeniami w zakresie funkcjonowania własnego i interpersonalnego (Blenn i Klonsky 2013; Winsper i in. 2015), nastąpił wzrost zainteresowania zaburzeniami osobowości z pogranicza u nastolatków.”

“Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu dla młodzieży z ciężkimi zaburzeniami osobowości”, L. Normandin, K. Ensink, A. Weiner, O. F. Kernberg, Wrocław 2021, s.5.

Diagnoza według klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)

Według klasyfikacji DSM-5 zaburzenia osobowości mogą być zdiagnozowane u dzieci i młodzieży “w tych stosunkowo nietypowych przypadkach, w których szczególne niedostosowane cechy osobowości danej osoby wydają się wszechobecne, trwałe i mało prawdopodobne, aby były ograniczone do określonego etapu rozwoju lub innego zaburzenia psychicznego” (American Psychiatric Association 2013, s. 647). Trudność, którą napotykają diagności wiąże się z rozróżnieniem zaburzenia osobowości od innych trudności współwystępujących lub pojawiających się w konsekwencji pojawiającego się zaburzenia osobowości takich jak: zaburzenia lękowe, depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia zachowania.

Kryteria diagnostyczne wskazujące na rozpoznanie zaburzenia osobowości borderline określone w DSM-5:

• obawa przed porzuceniem
• niestabilne i intensywne relacje interpersonalne
• zaburzenia tożsamości
• impulsywność
• zachowania samobójcze
• niestabilność emocjonalna
• przewlekłe poczucie pustki
• nieadekwatny do sytuacji silny gniew
• przemijające, związane ze stresem myśli o charakterze paranoidalnym
• poważne objawy dysocjacyjne

“Badania pokazują, iż 33% adolescentów hospitalizowanych psychiatrycznie (Ha i in. 2014) i 22% tych leczonych ambulatoryjnie (Chanen i McCutcheon 2013) ma obraz kliniczny spełniający kryteria zaburzeń osobowości borderline. Rozpowszechnienie zaburzeń osobowości z pogranicza u nastolatków wydaje się co najmniej tak samo duże, jeżeli nie większe niż w populacji dorosłych (Chabrol i in. 2001; Cohen i in. 2005; Johnson i in. 2006; Lewinsohn i in. 1997). Co więcej, zaburzenia osobowości borderline dotykają stosunkowo wysokiego odsetka nastolatków w populacji, a niektóre badania wskazują, iż aż 14,6% 14-latków i 12,7% 16-latków ma objawy spełniające kryteria zaburzeń osobowości z pogranicza (Johnson i in. 2008).”

“Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu dla młodzieży z ciężkimi zaburzeniami osobowości”, L. Normandin, K. Ensink, A. Weiner, O. F. Kernberg, Wrocław 2021, s.5.

Czynniki ryzyka występowania zaburzeń osobowości

Wyróżniono trzy główne czynniki ryzyka mające wpływ na późniejsze kształtowanie się zaburzenia osobowości borderline, a są to:

• czynniki genetyczne (Distel i in. 2008), a dokładniej odziedziczone geny plastyczności biologicznej, które oddziałują z pozytywnymi i negatywnymi wydarzeniami (Amad i in. 2014);
• czynniki temperamentalne, które mogą być zauważalne we wczesnym niemowlęctwie i dzieciństwie jako negatywna emocjonalność, reaktywność na stres i impulsywność – są one powiązane z wrażliwością emocjonalną (Goodman i in. 2004; Posner i in. 2003) i mogą mieć negatywny wpływ na innych oraz przyczynić się do rozwoju słabych relacji przywiązania;
• czynniki środowiskowe i związane z doświadczeniem, takie jak sposób, w jaki rodzice wchodzą w interakcje, ulegają wpływom i utrzymują lub modyfikują zachowania dziecka, co może również wpływać na ekspresję genów.

Jak pokazują badania obraz kliniczny osób doświadczających zaburzeń osobowości borderline nie jest jednorodny. Osoby cierpiące na zaburzenie osobowości borderline mogą mimo tej samej diagnozy doświadczać innych objawów, a także przedstawiać inne historie rozwojowe. Wymienione wyżej czynniki pozostają ze sobą w interakcji dlatego niemożliwe jest wyodrębnienie konkretnych zdarzeń lub genów, na podstawie których specjaliści są w stanie przewidzieć rozwinięcie się zaburzenia. Analiza przeszłych doświadczeń pacjenta może dostarczyć wskazówek diagnostycznych jednak nie jest wystarczająca podstawą do postawienia diagnozy.

Diagnoza

Wielu rodziców staje przed dylematem czy to co dzieje się z ich dzieckiem mieści się jeszcze w normie rozwojowej czy świadczy już o nieprawidłowo rozwijającej się osobowości lub innym zaburzeniu. Wielu nastolatków może spełniać niektóre kryteria diagnostyczne wymienione wyżej takie jak niestabilność emocjonalna, impulsywność itp., nie oznacza to jednak iż spełniają w pełni kryteria diagnostyczne dla zaburzeń osobowości. Pomocna w tym zakresie będzie wizyta u specjalisty lekarza psychiatrii dzieci i młodzieży lub psychoterapeuty dzieci i młodzieży, którzy poprzez przeprowadzenie szczegółowego wywiadu rozwojowego oraz rozmowy z nastolatkiem będą w stanie ocenić skalę oraz rodzaj doświadczanych trudności. Odpowiednia diagnoza oraz oddziaływania psychoterapeutyczne, mogą przyczynić się do minimalizowania skutków wpływu zaburzenia na rozwijającą się tożsamość nastolatka, a przez to wpłynąć pozytywnie na rozwój jego osobowości w przyszłości.

“Dane z badania CIC wykorzystano do analizy związku między wczesnymi objawami zaburzeń osobowości z pogranicza a późniejszym funkcjonowaniem psychospołecznym. Wykazały one związek wczesnych objawów zaburzenia osobowości borderline z mniej produktywnym funkcjonowaniem w dorosłych rolach, niższym poziomem wykształcenia i statusem zawodowym w średnim wieku , niekorzystnym wpływem na jakość związków i niższą satysfakcją z życia w dorosłości (winograd i in. 2008).”

“Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu dla młodzieży z ciężkimi zaburzeniami osobowości”, L. Normandin, K. Ensink, A. Weiner, O. F. Kernberg, Wrocław 2021, s.23

Więcej na temat tego kiedy zdecydować się na wizytę u psychologa/psychoterapeuty pracującego z młodzieżą:

Pierwsza wizyta nastolatka u psychologa.

Więcej o tym jak przygotować się do pierwszej wizyty u psychologa młodzieżowego:

Jak przygotować się do pierwszej wizyty z nastolatkiem u psychologa.

autor artykułu: psycholog, socjoterapeuta, psychoterapeuta Zuzanna Lewkowicz

Bibliografia:

“Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu dla młodzieży z ciężkimi zaburzeniami osobowości”, L. Normandin, K. Ensink, A. Weiner, O. F. Kernberg, Wrocław 2021.