Autyzm jest zaburzeniem rozwijającym się na wczesnym etapie życia. Dotyczy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, a ponieważ może objawiać się w różny sposób i mieć zróżnicowany stopień nasilenia, używa się ogólnego określenia – zaburzenia ze spektrum autyzmu. Czy asperger to autyzm? Sprawdź, jak zachowuje się osoba z autyzmem.
Spektrum autyzmu
Diagnoza autyzmu nie jest prosta, zaburzenie to może przybierać różne formy i jest jednym z wyzwań, o ile chodzi o współczesne zaburzenia psychiczne. Do spektrum autystycznego (ASD) należą zaburzenia neurorozwojowe, charakteryzujące się długotrwałymi problemami w tworzeniu i utrzymywaniu relacji międzyludzkich, kłopotami w komunikacji i określonymi wzorcami zachowań. Sprowadza się to do upośledzenia funkcjonowania w różnych obszarach życia. Nie zawsze na pierwszy rzut oka da się rozpoznać autyzm, gdyż wiele ze zmian jest na tyle delikatnych, iż część dorosłych ma pewne cechy autystyczne i choćby o tym nie wie.
Do zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) należą: autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, zespół Aspergera, dziecięce zaburzenia dezintegracyjne i całościowe zaburzenie rozwoju (autyzm wysokofunkcjonujący, zaburzenia semantyczno-pragamatyczne, zespół wielu zaburzeń rozwojowych, hiperleksja), zgodnie z klasyfikacją opracowana przez Światową Organizację Zdrowia ICD.
Co to jest autyzm?
Mówiąc o autyzmie, najczęściej mamy na myśli ten dziecięcy. Choć w tej chwili nie jest już samodzielną jednostką, a termin został zastąpiony omawianym wcześniej spektrum autyzmu, przez cały czas funkcjonuje w powszechnym użyciu. Podstawowe objawy autyzmu to zaburzenia komunikacji, interakcji społecznych i wykazywanie specyficznych zachowań. Mogą ujawniać się już w bardzo wczesnym wieku, ale równie dobrze przez długi czas mogą być niezauważalne.
Kluczowe zachowania charakterystyczne dla autyzmu to:
- problemy z rozumieniem czyichś uczuć i przekonań,
- sztywność w komunikacji, problemy ze zrozumieniem sytuacji towarzyskich i z kontaktami międzyludzkimi,
- wybiórczość bodźców, która wiąże się z reagowaniem tylko na niektóre z nich,
- niezdolność do podzielnej uwagi i stres wynikający z nadmiaru bodźców występujących jednocześnie,
- problemy w komunikacji,
- dosłowność w posługiwaniu się językiem,
- trudności z abstrakcyjnymi zabawami.
Powyższe zachowania to typowe objawy autyzmu, jednak to nie oznacza, iż jedyne. Co więcej, każde dziecko z zaburzeniami ze spektrum autyzmu może wykazywać inne odchylenia, a u jednego dziecka będą dominowały problemy z komunikacją, podczas gdy inne będzie przejawiało nietypowe zachowania, a jeszcze inne będzie silnie ograniczone pod względem emocjonalnym. Autyzm jest więc połączeniem wielu problemów, które nie zawsze ujawniają się z całą mocą i od razu.
Pierwsze objawy autyzmu przeważnie obserwowane są już w wieku niemowlęcym, ale u części dzieci problemy zaczynają się dopiero po kilku miesiącach, a choćby po kilku latach po urodzeniu. Wciąż realizowane są badania nad przyczynami autyzmu, wiadomo, iż dużą rolę odgrywa genetyka, schorzenia neurologiczne, komplikacje w ciąży i w okresie okołoporodowym, czy przyjmowanie w ciąży szkodliwych substancji.
Zespół Aspergera – co to jest?
Wśród zaburzeń ze spektrum autyzmu warto zwrócić uwagę na inne, często notowane zaburzenie – zespół Aspergera. Można więc zadać sobie pytanie, czy autyzm i asperger to to samo. Asperger to przypadłość o objawach podobnych do autyzmu, jednak ukierunkowane przede wszystkim na ograniczenie relacji społecznych. U osób z zespołem Aspergera występują deficyty w umiejętnościach społecznych i w użyciu języka do potrzeb komunikacji. Wśród objawów zespołu Aspergera można wymienić też:
- problemy z okazywaniem przywiązania,
- niezdolność do naprzemiennego uczestniczenia w interakcjach,
- brak emocjonalnego dostrojenia do emocji okazywanych przez inną osobę,
- niedostosowywanie mimiki twarzy do sytuacji.
Asperger a autyzm
Dzieci z zespołem Aspergera mogą zachowywać się w sposób zbliżony do autystycznych albo żyć zupełnie normalnie. Często mają bardzo dobre zdolności poznawcze i wysoki iloraz inteligencji, ale wykazują trudności w relacjach społecznych, co bywa interpretowane jako zachowania o negatywnym charakterze. Kiedyś zaburzenia tj. autyzm z aspergerem były rozgraniczone. Zespół Aspergera uznawano za odrębne zaburzenie, charakteryzujące się normalnym rozwojem językowym i zdolnościami intelektualnymi, ale z trudnościami w interakcjach społecznych oraz skłonnością do powtarzalnych zachowań. Jednakże zgodnie z piątą edycją Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Psychiatrii (DSM-5) z 2013 roku, zespół Aspergera został zintegrowany w szerszą kategorię „zaburzeń ze spektrum autyzmu”. Obecnie, wszyscy pacjenci z cechami charakterystycznymi dla zespołu Aspergera są diagnozowani jako osoby z zaburzeniem ze spektrum autyzmu, co odzwierciedla wspólne cechy i różnice w stopniu ich nasilenia.
Spektrum autyzmu – diagnoza i terapia
Ponieważ zaburzenia ze spektrum autyzmu mogą mieć różne formy i nasilenie, diagnoza nie jest łatwa i wymaga specjalistycznego podejścia. Wczesne wykrycie ASD umożliwia podjęcie skutecznych działań i wdrożenie terapii, trzeba mieć jednak świadomość, iż jest to proces mozolny i długotrwały, ale w większości przypadków dający dobre efekty. Diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu zajmuje się psychiatra dziecięcy, psycholog, pedagog oraz logopeda.
W Dolnośląskim Centrum Psychiatrii i Psychoterapii SUPER-ego zajmujemy się diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu i pomagamy rodzicom w działaniach terapeutycznych. Mimo iż na autyzm nie ma leku, to dostępnych jest wiele metod terapii wspierających poprawę zdolności komunikacyjnych i interpersonalnych u dzieci z ASD.
Jak zachowuje się dziecko z autyzmem? Objawy
Jako rodzic niepokoisz się, zauważając odbiegające od normy zachowania dziecka? Spokojnie, nie wszystkie sygnały muszą od razu zwiastować chorobę. W dalszej części artykułu wyjaśnimy, jak zachowuje się dziecko z autyzmem i które symptomy powinny szczególnie obudzić Twoją czujność. Sprawdź, w jakich okolicznościach można podejrzewać pojawienie się tego zaburzenia u dziecka oraz kiedy warto zgłosić się do psychologa, psychiatry lub neurologa.
Autyzm – objawy
Twoja pociecha nie reaguje, gdy wypowiadasz jej imię i nigdy nie patrzy w stronę osoby, która się do niej zwraca? Zupełnie nie interesuje się tym, na czym w danej chwili skupiają całą uwagę wszyscy domownicy? A może zauważyłeś, iż jest nadwrażliwa na dotyk lub mocno wycofana, jeżeli chodzi o relacje międzyludzkie? To może świadczyć o zaburzeniach ze spektrum autyzmu. Zachowanie jednak może trochę różnić się u poszczególnych osób. Pamiętaj, iż nieprawidłowości często przybierają bardzo różne formy i natężenie. Rozpoznanie autyzmu nie należy do najłatwiejszych zadań i zdecydowanie wymaga specjalistycznego podejścia, którym cechuje się m.in. Dolnośląskie Centrum Psychiatrii i Psychoterapii.
Jakie jest zachowanie dziecka z autyzmem? Zapoznaj się z poniższą charakteryzacją częstych symptomów, które mogą świadczyć o chorobie dziecka.
- Brak jakiejkolwiek reakcji na bardzo donośne dźwięki (np. przejazd karetki pogotowia, krzyki, głośna muzyka), ale wyraźna nadwrażliwość na inny, łagodniejszy dźwięk (np. dziecko zasłania uszy i tupie nogami, gdy słyszy dźwięk odkurzacza lub szczekanie psa).
- Mimika twarzy nieadekwatna do sytuacji, a także brak uśmiechu na widok innych ludzi.
- Niestosowne, wybuchowe reakcje na uczucia innych, a także zachowania, które mocno kontrastują z daną sytuacją społeczną.
- Specyficzne wykorzystywanie słów i zwrotów.
- Charakterystyczna intonacja i barwa głosu (np. wypowiadanie zdań śpiewnym lub niezwykle monotonnym głosem).
- Nietypowe zainteresowania (np. poświęcanie uwagi wyłącznie przedmiotom określonego kształtu lub koloru).
- Napady furii jako reakcja na zmianę harmonogramu dnia.
Poznaj też historie ludzi z autyzmem.
Kiedy najczęściej następuje rozpoznanie autyzmu?
Pierwsze objawy nieprawidłowości ze spektrum autyzmu zauważa się u dzieci przed 18. miesiącem życia. Dotyczy to około połowy przypadków. W ⅘ przypadków natomiast następuje to dopiero przed ukończeniem 2. roku życia. Bardzo ważne jest, aby rozpocząć odpowiednie leczenie jak najszybciej. Im później nastąpi rozpoznanie autyzmu, tym niestety gorzej wpływa to na długoterminowe efekty terapii. Aby umożliwić jak najwcześniejsze rozpoznanie zaburzeń ze spektrum autyzmu, trzeba zwracać szczególną uwagę na bardzo konkretne cechy zachowania dziecka.
Dzieci z autyzmem – zachowanie
To, co na pewno powinno obudzić czujność rodziców i natychmiast zapalić u nich lampkę ostrzegawczą to:
- brak gaworzenia u dziecka aż do 12. miesiąca,
- nieposługiwanie się żadnymi gestami do ukończenia 12. miesiąca życia (np. brak umiejętności wskazania palcem interesującego przedmiotu, brak gestu machania dłonią do opiekunów),
- niewypowiadanie żadnych słów aż do 16. miesiąca,
- brak umiejętności wypowiadania przynajmniej dwuwyrazowych zdań do czasu ukończenia 24. miesiąca,
- utrata w jakimkolwiek okresie życia umiejętności społecznych czy językowych, które zostały już wcześniej u dziecka rozwinięte.
Specjaliści dążą do tego, aby dziecko z autyzmem mogło zostać zdiagnozowane już między 16. a 20. miesiącem życia. Niestety, jak wskazują statystyki, niepokojące objawy w rozwoju dzieci zauważa się dopiero w 2. roku życia i dopiero wówczas rodzice zgłaszają się po pomoc do psychologów i psychiatrów. Problemy w interakcjach społecznych, a także opóźnienie ich rozwoju są niejednokrotnie najwcześniejszym symptomem zaburzeń ze spektrum autyzmu – nietrudno je jednak przeoczyć. Wiele diagnoz stawia się dopiero w 6. roku życia dzieci.
Bardzo istotne jest, aby nie zwlekać i możliwie jak najszybciej umówić dziecko na wizytę do psychiatry, psychologa SUPER-ego lub neurologa. Podczas terapii rodzice mogą dowiedzieć się też jak wychowywać dziecko z autyzmem, a po odpowiedniej diagnozie starać się o orzeczenie o niepełnosprawności. Będzie ono pomocne zwłaszcza w momencie ubiegania się o dodatkowe fundusze na terapię dziecka.
Podsumowanie
Autyzm i zespół Aspergera to dwa różne, ale powiązane zaburzenia ze spektrum autyzmu. W obu przypadkach obserwuje się trudności w komunikacji społecznej, a czasem też pewne powtarzalne zachowania. Autyzm i objawy tej przypadłości obejmują zakres od łagodnych do znacznych trudności w nawiązywaniu relacji społecznych, zdolnościach komunikacyjnych i elastyczności behawioralnej. U dzieci, u których stwierdzono autyzm, często zauważa się trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego czy zabawy z rówieśnikami. U dorosłych objawy autyzmu mogą manifestować się w trudnościach w utrzymaniu relacji społecznych, ograniczonych zainteresowaniach lub też nadmiernie skoncentrowanych obszarach zainteresowań. Niezwykle ważne jest zrozumienie, iż spektrum autyzmu obejmuje różne stopnie nasilenia objawów, a podejście do terapii i wsparcia powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb każdej osoby. Świadomość społeczeństwa na temat autyzmu jest kluczowa dla budowania akceptacji i wspierania osób z tym zaburzeniem w ich codziennym życiu.
