Zespół przeanalizował medyczne bazy danych w czterech kanadyjskich prowincjach w poszukiwaniu informacji o pacjentach z rzadkimi chorobami cywilizacyjnymi i chorobą jelita drażliwego (IBD) przyjmujących leki anty-TNF-alfa wraz z dobranymi grupami kontrolnymi w prospektywnym badaniu kohortowym. W trakcie analizy danych okazało się, iż wśród pacjentów z chorobami rzadkimi leczonymi tymi terapiami występuje zwiększone ryzyko SM.
Jeden z dwóch głównych autorów badań dr Antonio Aviña-Zubieta z Arthritis Research Canada w Vancouver, stwierdził jednak, iż trzeba brać pod uwagę korzyści pacjenta – lekarze nie powinni wahać się przy przepisywaniu pacjentom terapii anty-TNF-alfa, jeżeli uważają, iż przyniesie to poprawę jego stanu.
– Aby lepiej przedstawić kontekst wielkości ryzyka, musielibyśmy leczyć 2268 osób terapią anty-TNF-alfa, aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek SM. Jest to uważane za rzadki efekt uboczny (terapii anty-TNF – przyp. red.). Niemniej jednak nie zalecamy anty-TNF pacjentom z SM lub osobom, u których w rodzinie występowało SM. Decyzję o przyjęciu anty-TNF najlepiej podjąć wspólnie z pacjentem – powiedział Aviña-Zubieta, dodając, iż znane są przypadki, kiedy stwardnienie rozsiane występowało choćby u osób, które nie otrzymały terapii anty-TNF.
Terapie anty-TNF-alfa są często przepisywane w celu powstrzymania stanu zapalnego w przypadku przewlekłych zaburzeń immunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), nieswoiste zapalenie jelit (IBD), łuszczyca i zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Wcześniejsze badania w niewielkich grupach wzbudziły podejrzenia co do zwiększonego ryzyka stwardnienia rozsianego po zastosowaniu leków anty-TNF-alfa.
Naukowcy tym razem uzyskali dostęp do populacyjnych baz danych w kanadyjskich prowincjach Kolumbia Brytyjska, Alberta, Saskatchewan i Manitoba, zawierających informacje o danych demograficznych w tych prowincjach, wizytach lekarskich, hospitalizacjach i zastosowanych lekach. Leki anty-TNF-alfa były wydawane w ciągu 2 lat przed wystąpieniem SM i obejmowały adalimumab, certolizumab, etanercept, infliksymab i golimumab. Badacze przeszukali bazy danych w poszukiwaniu informacji o pacjentach, u których zdiagnozowano RD i IBD między styczniem 2000 r. a marcem 2018 r., a następnie określili nowe przypadki SM w dwóch kohortach chorobowych co najmniej z trzema zapisami danych pacjentów ambulatoryjnych powiązanych z SM, hospitalizacjami lub receptami na stwardnienie rozsiane.
Badacze mogli jednak uzyskać informacje o chorobach reumatycznych tylko z baz danych w Kolumbii Brytyjskiej i Manitobie. Każdy przypadek stwardnienia rozsianego został porównany maksymalnie z pięcioma osobami z grupy kontrolnej w podobnym wieku, które nie otrzymywały leków anty-TNF-alfa, miały podobny czas trwania choroby reumatycznej lub IBD i miały to samo przybliżone miejsce zamieszkania.
Badacze zidentyfikowali prawie 300 tys. pacjentów ze schorzeniami reumatycznymi. Podczas obserwacji u 462 z nich rozwinęło się stwardnienie rozsiane (80 proc. kobiet, średnia wieku 47 lat) i porównano je z 2300 osobami z grupy kontrolnej z RD (60 proc. kobiet, średnia wieku 47 lat).
Odkryli, iż 18 osób z RD i stwardnieniem rozsianym przyjęło anty-TNF-alfa, w porównaniu z 42 z 2296 pacjentów, którzy mieli RD, ale nie stwardnienie rozsiane. Po uwzględnieniu zmiennych, które mogą mieć wpływ na ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane, badacze odkryli, iż osoby z chorobami reumatycznymi, które przyjmowały lek anty-TNF-alfa, miały o 105 proc. większe ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane w porównaniu z osobami z tymi schorzeniami, które nie przyjmowały anty-TNF-alfa.
Dr Aviña-Zubieta powiedział, iż stosowanie środków anty-TNF byłoby niewskazane dla osób z RD, u których w rodzinie występowały przypadki SM, ponieważ istnieją inne leki, które również mogą działać podobnie, nie tworząc takich ryzyk. Badacze zauważyli także mniejszy wzrost ryzyka SM w grupie z nieswoistym zapaleniem jelit, ale wyniki nie osiągnęły istotności statystycznej.
Istnieje kilka teorii na temat tego, w jaki sposób terapia anty-TNF może zwiększać ryzyko stwardnienia rozsianego u niektórych pacjentów. Dr Aviña-Zubieta spekulował, iż terapia może zwiększyć reaktywność komórek odpornościowych na mielinę, prowadząc do jej utraty i nieprawidłowego działania dotkniętych tym obszarów.
– Blokada TNF przez terapię może wpływać na naprawę mieliny. Możliwości wyższego ryzyka infekcji, które mogą być związane ze stwardnieniem rozsianym, jest również prawdopodobne, ale nie zostały udowodnione – zauważył.
Ograniczenia badania obejmowały mniejsze rozmiary próbek z Saskatchewan i Manitoba. Badacze zauważyli również, iż okresy prodromalne stwardnienia rozsianego mogą pojawiać się choćby 5 lat przed jego wystąpieniem, więc pacjenci wykazujący wczesne objawy stwardnienia rozsianego lub objawy prodromalne stwardnienia rozsianego, którzy nie zostali jeszcze zdiagnozowani, mogą zostać błędnie zdiagnozowani jako grupa kontrolna.
Opracowanie: Marek Meissner
