„Wytyczne to zbiór zaleceń sformułowanych w sposób systematyczny. Przede wszystkim mają one pomagać lekarzom, ale nie tylko – również organom płatniczym, m.in. w podejmowaniu optymalnych decyzji w opiece nad pacjentami, odgrywają też istotną rolę w polityce zdrowotnej” – mówił prof. Piotr Rutkowski podczas konferencji w NIO-PIB poświęconej wytycznym diagnostyczno-terapeutycznym.
Wytyczne onkologiczne powstają w drodze opracowań de novo – jako nowe, autorskie dokumenty interdyscyplinarnych zespołów ekspertów dostosowane do polskiego systemu opieki zdrowotnej, oraz adaptacji wytycznych NCCN. Nadzór nad tym procesem, koordynację prac sprawuje zgodnie z ustawa o sieci onkologicznej Krajowy Ośrodek Monitorujący, którym jest Narodowy Instytut Onkologii.
„Mamy zespoły robocze, działające od lat – dotyczy to np. nowotworów neuroendokrynnych, nowotworów skóry – i te zespoły mogą samodzielnie zebrać dowody naukowe w sposób zgodny z wytycznymi do tworzenia wytycznych, z uwzględnieniem uwarunkowań naszego systemu opieki zdrowotnej, przygotowujemy autorskie zalecenia. Jest to dość czasochłonne, ale o ile już raz przez to przebrnęliśmy, to później jest łatwiej. Adaptacja wytycznych jest o tyle prostsza, iż ktoś już je przygotował – konkretnie The National Comprehensive Cancer Network (NCCN). Mają one odpowiednią wartość, trzeba je tylko dostosować do uwarunkowań lokalnego systemu ochrony zdrowia, różnic kulturowych i społecznych” – tłumaczył prof. Piotr Rutkowski, pełnomocnik dyrektora ds. Narodowej Strategii Onkologicznej i Badań Klinicznych NIO-PIB, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego.
Metodyka została opisana w skrypcie metodycznym, który jest zawsze przekazywany z wytycznymi do Krajowej Rady Onkologicznej i opublikowany na stronie NIO. o ile chodzi o cel i zakres, to jest taki sam dla wszystkich wytycznych. Po pierwsze mają być wsparciem w zapewnieniu pacjentom kompleksowej opieki – od badań przesiewowych i podejrzenia choroby, przez diagnostykę i leczenie, aż po kontrolę po zakończeniu terapii i rehabilitację, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej. Służą też zapewnieniu jakości tej opieki i ujednoliceniu praktyki klinicznej.
„Mieliśmy sześć adaptacji wytycznych NCCN z lat 2021-2024 dotyczących: nowotworów piersi, szyjki macicy, ośrodkowego układu nerwowego, jajnika, okrężnicy, głowy i szyi. De novo powstały wytyczne dla: nowotworów neuroendokrynnych, raka nerkowokomórkowego i wątrobowokomórkowego, gruczołu krokowego, pęcherza moczowego, nowotworów klatki piersiowej, mięsaków, raka skóry/czerniaka oraz tarczycy. Ukazały się już drugie wydania adaptacji, ale też nowych opracowań dotyczących raka okrężnicy, nowotworów głowy i szyi, piersi, raka szyjki macicy. Poza tym zostały podpisane porozumienia z towarzystwami naukowymi o współpracy partnerskiej, kooperacja z NCCN również jest usankcjonowana prawnie – płacimy licencje za ich wytyczne. NCCN jest organizacją z długą tradycją, bo istnieje od 1995 r. zrzeszając wszystkie czołowe ośrodki onkologiczne. W Stanach Zjednoczonych ma bardzo duży panel do tworzenia wytycznych” – powiedział prof. Rutkowski.
Jak podkreślił, iż wytyczne NCCN mają wysoką jakość, są kompleksowe, spełniają metodyczne normy polskich instytucji takich jak AOTMiT – „Adaptujemy je na różne sposoby. Dopisujemy własne treści uwzględniające warunki lokalne (w dokumencie niebieską czcionką), dopisujemy komentarze doprecyzowujące wybrane zagadnienia. Wykreślamy fragmenty, których nie zalecamy, kolorem szarym zaznaczamy fragmenty dotyczące terapii, które zalecamy, ale nie są u nas refundowane. Propozycje naszych modyfikacji są przekazywane do NCCN, weryfikowane przez autorów oryginalnego dokumentu i na koniec odbywa się spotkanie uzgodnieniowe”. Co ciekawe, adaptacje wytycznych realizowane są w obie strony, ponieważ NCCN przejął niektóre poprawki polskich ekspertów do swoich dokumentów.
Wytyczne, które powstały pod nadzorem KNIO, trafiają do Krajowej Rady Onkologicznej, która wyznacza priorytety dotyczące zakresu kluczowych zaleceń. Na tej podstawie Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji przygotowuje propozycje zaleceń, które następnie są opiniowane. Po jej akceptacji Ministerstwo Zdrowia ogłasza w formie obwieszczenia najważniejsze zalecenia w zakresie opieki onkologicznej dla poszczególnych jednostek chorobowych. Po wdrożeniu KOM monitoruje ich stosowanie w ośrodkach KSO na podstawie danych zbieranych przez systemy SOLO i wojewódzkie ośrodki koordynujące, analizując zgodność z wytycznymi oraz ich wpływ na jakość leczenia.
Wytyczne onkologiczne są dostępne na stronie: www.onkologia.gov.pl w zakładce Narodowa Strategia Onkologiczna.
