Opieka formalna vs nieformalna
W Polsce opieka nad pacjentami, korzystającymi z domowej wentylacji mechanicznej, najczęściej opiera się na wsparciu nieformalnym, czyli pomocy ze strony rodziny lub bliskich.[1] To oni dbają o codzienną higienę chorego, zażywanie przez niego leków i obsługują sprzęt medyczny. Taka opieka może dawać poczucie bliskości i satysfakcję, ale wiąże się też z obciążeniem emocjonalnym, fizycznym i finansowym. Dlatego system ochrony zdrowia oferuje dostęp w określonej formie do opieki formalnej, pełnionej przez wykwalifikowanego opiekuna medycznego.[2]
Kim jest opiekun medyczny?
W dalszej części artykułu, pisząc o opiekunie medycznym, będziemy mieć na myśli osobę, zajmującą się tym zawodowo. Posiada ona odpowiednie przygotowanie zawodowe, najczęściej zdobywane w szkole policealnej.[3] Opiekun medyczny wspiera osoby starsze, chore lub z niepełnosprawnościami w ich codziennym funkcjonowaniu. Jego zadaniem jest nie tylko pomoc w podstawowych czynnościach pielęgnacyjnych, takich jak higiena osobista czy karmienie, ale także troska o dobre samopoczucie podopiecznego oraz czuwanie nad jego stanem zdrowia. W zależności od potrzeb chorego i jego rodziny może świadczyć on opiekę na stałe (codziennie lub w regularnych odstępach czasu, np. dwa razy w tygodniu) lub doraźnie (w razie potrzeby, np. podczas wyjazdu członka rodziny).
Zadania opiekuna medycznego w domowej wentylacji mechanicznej
Opiekun medyczny dopasowuje swoje działania do potrzeb pacjenta i sytuacji, w jakiej się znajduje. W przypadku wentylacji mechanicznej w domu jego obowiązki mogą obejmować m.in.:
- monitorowanie parametrów oraz reagowanie na ewentualne alarmy respiratora (np. sprawdzenie drożności rurki tracheotomijnej w przypadku niskiego przepływu powietrza),
- pielęgnację rurki tracheotomijnej i skóry wokół niej,
- pomoc w podawaniu leków lub karmieniu,
- dbanie o higienę podopiecznego,
- pomoc w poruszaniu się lub zmianie pozycji w łóżku,
- wsparcie emocjonalne chorego oraz jego rodziny.[4]
Pomoc opiekuna to wartość dodana
Korzystanie z pomocy opiekuna medycznego nie jest powodem do wstydu, niezależnie od tego, czy wsparcie jest stałe, częściowe, czy tylko okazjonalne. Świadczy o trosce, odpowiedzialności i gotowości do szukania rozwiązań w trudnych sytuacjach. Wsparcie opiekuna medycznego może poprawić komfort życia zarówno pacjenta, jak i jego rodziny, dając poczucie spokoju, iż bliski jest w dobrych rękach.
Jak uzyskać wsparcie opiekuna medycznego?
W Polsce mamy kilka sposobów na uzyskanie pomocy opiekuna medycznego. Jeden z nich to programy opiekuńcze oraz wsparcie w zatrudnieniu opiekuna, finansowane ze środków państwowych lub samorządowych. Szczegółowych informacji na ten temat można szukać w ośrodkach pomocy społecznej, a także w urzędach miast i gmin. Inną możliwością jest wsparcie organizacji społecznych i fundacji, które świadczą taką pomoc nieodpłatnie w ramach swojej działalności. Istnieje również opcja zatrudnienia opiekuna medycznego prywatnie – za pośrednictwem agencji lub samodzielne. Warto szukać osób z doświadczeniem w pracy z pacjentami wentylowanymi mechanicznie, a także zweryfikować ich kwalifikacje i referencje.[5,6]
Wykaz źródeł
- Raport z przeglądu strategicznego opieki długoterminowej w Polsce. Bank Światowy. 2021
- Swartz K, Collins LG. Caregiver Care. Am Fam Physician. 2019 Jun 1;99(11):699-706. PMID: 31150177.
- Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych (Dz.U. 2023 poz. 1972)
- Pilch D: Nursing problems of patients receiving home mechanical ventilation. Journal Of Public Health, Nursing And Medical Rescue Journal Of Public Health, Nursing And Medical Rescue. 2/2014. No.1/2015, 26-31
- Centrum Wsparcia Opiekunów w Miejskim Centrum Opieki w Krakowie: https://wsparciedlaopiekuna.pl/artykuly/organizacja-opieki-nad-osobami-niesamodzielnymi-pomoc-opiekuncza-domowa/ [dostęp: 12.05.2025]
- Gov.pl: Nabór wniosków w ramach resortowego programu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ” Opieka wytchnieniowa” dla Jednostek Samorządu Terytorialnego – edycja 2025 https://www.gov.pl/web/rodzina/nabor-wnioskow-w-ramach-resortowego-programu-ministra-rodziny-pracy-i-polityki-spolecznej–opieka-wytchnieniowa-dla-jednostek-samorzadu-terytorialnego—edycja-2025 [dostęp: 12.05.2025]
