Środowisko gojenia ma istotny wpływ na procesy regeneracji. Badania wykazują szereg korzyści płynących z wilgotnego leczenia ran, w tym zmniejszenie bólu, stanu zapalnego czy powstania blizn po zagojeniu. Wilgotne środowisko w łożysku rany ogranicza wielkość martwicy, sprzyja naskórkowaniu, a także wspiera naturalne procesy oczyszczania rany. Należy jednak pamiętać, iż poziom wilgoci w ranie powinien być optymalny – zbyt niski lub zbyt wysoki może zaburzać procesy gojenia.
Odkrycie zalet wilgotnego środowiska gojenia
Jeszcze na początku lat 60. XX wieku, przed obserwacjami dr. George’a D. Wintera, rany leczono stawiając na suche środowisko gojenia. Wykorzystywano opatrunki, które pochłaniają i całkowicie eliminują wilgoć w ranie. Jednak w 1962 r. George Winter udowodnił, iż zapewnienie wilgotnego środowiska gojenia dwukrotnie przyspiesza reepitelizację i proces gojenia w porównaniu z tradycyjnym opatrunkiem wysuszającym.
Dalsze badania nad środowiskiem gojenia doprowadziły do opracowania idealnego opatrunku, który zapewnia nie tylko osłonę rany, ale przede wszystkim stymuluje zachodzące w niej procesy samoodnowy, czyli zapewnia aktywne oczyszczanie się rany, odpowiednią wilgotność łożyska rany, optymalne pH, wymianę gazową oraz termoregulację. Taki opatrunek powinien również pochłaniać nadmiar wysięku. Wraz z odkryciami Wintera odeszło się od stosowania tradycyjnych suchych opatrunków z gazy, które zapewniały jedynie osłonę rany.
W latach 70. i 80. wilgotne leczenie ran stało się standardową praktyką. Pod koniec lat 80. i 90. dokładnie zbadano dziedzinę wilgotnych opatrunków na rany i opracowano wiele nowych produktów opatrunkowych, takich jak hydrożele, pianki i alginiany. Opatrunki na rany zaczęto coraz częściej postrzegać nie tylko jako środki ochronne, ale jako aktywne elementy procesu gojenia.
Korzyści optymalnej wilgoci w ranie
Obecnie w praktyce klinicznej dąży się do tego, by zapewnić optymalnie wilgotne środowisko gojenia ran. Wiemy już, iż suche rany goją się wolniej, natomiast należy również pamiętać, iż rana nie może być zbyt mokra, ponieważ sprzyja to maceracji skóry otaczającej ranę oraz zwiększa ryzyko zakażenia. W związku z tym nie zaleca się moczenia ran, a nadmiar wysięku powinien być odprowadzany z rany.
Optymalna wilgoć w ranie przyspiesza gojenie poprzez następujące czynniki:
- zmniejszenie dolegliwości bólowych,
- zmniejszenie stanu zapalnego,
- zmniejszenie ryzyka infekcji w ranie,
- sprzyjanie naskórkowaniu,
- wsparcie naturalnych procesów oczyszczania rany,
- ograniczenie wielkości martwicy,
- produkcja kolagenu poprzez koncentrację fibroblastów w miejscu rany,
- zapobieganie tworzenia się strupów, które utrudniają proliferację materiału naprawczego w miejscu rany,
- zachowanie czynników wzrostu i indukcja odpowiedniej rekrutacji komórek naprawczych,
- zmniejszenie ryzyka powstania blizny po wygojeniu rany.
Wysięk – sprzymierzeniec gojenia?
Wysięk w ranie jest naturalnym procesem związanym z toczącym się stanem zapalnym. Płyn ten zawiera substancje odżywcze, elektrolity, białe krwinki, mediatory stanu zapalnego, nieaktywne MMP, enzymy trawiące białka i czynniki wzrostu. Wysięk w ranach ostrych zapewnia wilgotne środowisko, dlatego wspiera gojenie. W ranie ostrej ilość wysięku zmniejsza się w miarę zamykania się tkanek.
W ranach przewlekłych proces ten jest jednak upośledzony, a wysięk w ranie nie zmniejsza się z czasem. Wzmożona produkcja płynów w ranie może być również efektem obrzęku limfatycznego, nadciśnienia żylnego czy infekcji. Należy pamiętać, iż zbyt duża ilość wysięku w ranie nie jest sprzymierzeńcem gojenia, dlatego tak ważne jest, by w ranach wysiękowych dobrać odpowiedni opatrunek chłonny, który odprowadza nadmiar płynu i posiada zdolność kumulacji wysięku w swoich strukturach.
Źródła:
M. Zieliński, M. Gabriel, M. Bartoszewicz, Z. Krasiński, „Potencjał kontroli wysięku ran przewlekłych przy użyciu opatrunków opartych na technologii lipidokoloidowej z dodatkiem srebra, poliabsorbentu akrylanowego i czynnika nanooligosacharydowego”, Forum Leczenia Ran 2020; 1(4):153-159
forumleczeniaran.pl; woundsource.com, materiały edukacyjne autorstwa dr n. med. Elżbiety Szkiler
