Polska Liga Walki z Rakiem opublikowała analizę prawną dotyczącą zmian, które polskiego prawa, które są potrzebne aby wdrożyć prawa pacjenta zawarte w Europejskim Kodeksie Opieki Onkologicznej. Potrzebujemy również zmian w praktycznym stosowaniu istniejących przepisów.
“Analiza prawna realizacji w Polsce praw pacjenta zawartych w Europejskim Kodeksie Opieki Onkologicznej (EKOO) jest istotnym elementem projektu realizowanego przez naszą Fundację. Cieszymy się, iż patronat nad tą inicjatywą objął Rzecznik Praw Pacjenta, pan Bartłomiej Chmielowiec. Mieliśmy okazję przedstawić mu bezpośrednio nasze opracowanie podczas niedawnej debaty na temat EKKO w polskim Senacie. Nie wszystkie kraje europejskie mają w swoim prawodawstwie zapisane prawa pacjenta i posiadają ich rzecznika; polscy pacjenci mają zatem względnie dobrze zdefiniowane prawa. Główne niedobory dotyczą jednak ich realizacji. Liczymy, iż proponowane przez nas uzupełnienia znajdą się w planowanej nowelizacji Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Większość z tych postulatów ma charakter uniwersalny i ich wdrożenie może poprawić sytuację także pacjentów z nienowotworowymi chorobami” – mówi prof. Jacek Jassem, prezes Polskiej Ligi Walki z Rakiem.
Z inicjatywy Polskiej Ligi Walki z Rakiem oraz Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej powstała “Onko-Koalicja dla 10 Twoich Praw”, której celem jest poprawa rozpoznawania i leczenia chorób nowotworowych w Polsce poprzez wdrożenie zapisów Europejskiego Kodeksu Opieki Onkologicznej (EKOO) do polskiego systemu opieki zdrowotnej. Europejski Kodeks definiuje 10 kluczowych praw pacjenta onkologicznego, które określają, czego pacjenci powinni oczekiwać od systemu opieki zdrowotnej na każdym etapie choroby, zarówno w kontekście wyników leczenia, jak i jakości życia. Honorowy patronat nad projektem objął Rzecznik Praw Pacjenta, a inicjatywa cieszy się poparciem największych onkologicznych towarzystw naukowych w Polsce oraz organizacji pacjentów.
Na zlecenie koalicji powstała analiza zgodności zapisów Europejskiego Kodeksu Opieki Onkologicznej z polskim prawodawstwem. Opracowano również propozycje działań, które mogłyby zapewnić pacjentom lepszą opiekę onkologiczną. Istnieją bowiem liczne dowody naukowe, które wskazują, iż aktywne uczestnictwo pacjentów w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia nie tylko poprawia ich samopoczucie, ale także wpływa na obiektywne wyniki terapii.
Analiza wykazała, iż Wiele praw zawartych w Europejskim Kodeksie Prawa Pacjenta znajduje się w polskiej Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (UPP). Najwięcej braków dotyczy holistycznej opieki nad pacjentem, np. prawa do opieki paliatywnej, rehabilitacji czy reintegracji. Niektóre prawa są formalnie zawarte w polskim prawodawstwie, ale nie są w pełni realizowane. Niektóre prawa są wdrożone lub wdrażane w innych ustawach niż UPP, np. dotyczące kompleksowej opieki czy oceny jakości opieki. Oznacza to jednak, iż nie są one monitorowane i nie jest zabezpieczone ich wykonanie, tak jak w przypadku praw zawartych w UPP.
Na podstawie przeprowadzonej analizy, Onko-Koalicja dla 10 Twoich Praw sformułowała następujące wnioski i rekomendacje:
Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta jest dobrym fundamentem, który już teraz uwzględnia wiele zapisów zawartych w EKOO, choć realizacja niektórych praw wymaga poprawy.
Konieczne jest wprowadzenie regulacji zapewniających holistyczną opiekę nad pacjentem onkologicznym, z naciskiem na zespoły wielodyscyplinarne.
Wiele z proponowanych zmian można wprowadzić bez dużych nakładów finansowych, na przykład zapewniając pacjentom dostęp do informacji o jakości leczenia w ośrodkach medycznych.
Analiza prawna:
| Prawa pacjenta zawarte w Europejskim Kodeksie Opieki Onkologicznej | Polskie ustawodawstwo |
| Prawo do równego dostępu do możliwie najlepszej opieki onkologicznej, w tym prawo do drugiej opinii lekarskiej. | Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (UPP) z 6 listopada 2008 r. zapewnia dostęp do świadczeń zdrowotnych, jednak w praktyce dostęp do specjalistycznej opieki bywa ograniczony. Wyrównanie dostępu wymaga zatem dalszych działań. |
| Prawo do informacji na temat choroby i leczenia przekazanej przez opiekujący się pacjentem zespół medyczny oraz pochodzącej z innych wiarygodnych źródeł, w tym od specjalistycznych i organizacji pacjentów. | UPP zapewnia pacjentom prawo do informacji o stanie zdrowia, ale w niektórych przypadkach nie otrzymują oni pełnych informacji, co może utrudniać podejmowanie świadomych decyzji. |
| Prawo do informacji na temat jakości i bezpieczeństwa opieki, poziomu wiedzy i wyników leczenia w ośrodku, w którym pacjent się leczy. | UPP zapewnia prawo do informacji o rodzaju świadczeń zdrowotnych, ale brak rzetelnych danych na ten temat utrudnia pacjentom dokonanie świadomego wyboru. |
| Prawo do opieki sprawowanej przez wielodyscyplinarny zespół, najlepiej w ramach współpracujących ze sobą ośrodków onkologicznych. | To prawo nie jest bezpośrednio uregulowane w UPP, co może prowadzić do niewystarczającej kompleksowej opieki nad pacjentami onkologicznymi. Warto rozważyć ujęcie w UPP takiej regulacji oraz wzmocnienie już istniejących rozwiązań systemowych. |
| Prawo do udziału we wszystkich decyzjach na temat leczenia i opieki podejmowanych przez opiekujący się pacjentem zespół medyczny. | Choć pacjenci mają prawo do wyrażenia lub niewyrażenia zgody na leczenie, w praktyce nie są aktywnie angażowani w proces decyzyjny. |
| Prawo do informacji o istotnych dla pacjenta toczących się badaniach klinicznych oraz o tym, czy może w nich uczestniczyć. | To prawo nie jest w tej chwili uregulowane w polskim prawodawstwie, co ogranicza dostęp pacjentów do innowacyjnych metod leczenia będących przedmiotem badań klinicznych. |
| Prawo do omówienia z zespołem medycznym swoich priorytetów i preferencji, aby osiągnąć jak najlepszą jakość życia. | Brak formalnych regulacji w ramach UPP oznacza, iż pacjenci nie zawsze mogą wyrazić swoje oczekiwania dotyczące jakości życia podczas leczenia. |
| Prawo do optymalnego leczenia wspomagającego i paliatywnego w każdym momencie choroby pacjenta. | UPP zapewnia jedynie prawo do leczenia bólu, ale brakuje regulacji dotyczących ogólnie wsparcia paliatywnego, co ma najważniejsze znaczenie w zaawansowanych stadiach choroby. |
| Prawo do uzyskania przejrzystego, dobrze zorganizowanego i dającego się zrealizować planu wychodzenia z choroby i rehabilitacji oraz omówienia go ze swoim zespołem medycznym. | Brak regulacji w tym zakresie może utrudniać pacjentom pełną rehabilitację po zakończeniu terapii onkologicznej. |
| Prawo do pełnego powrotu do społeczeństwa i ochrony przed stygmatyzacją i dyskryminacją związaną z chorobą nowotworową oraz – w miarę możliwości – powrotu do normalnego życia. | Brak formalnych regulacji w tej dziedzinie może prowadzić do trudności w reintegracji pacjentów onkologicznych po zakończeniu leczenia. |
