Demencja – wiodąca przyczyna niepełnosprawności w starszym wieku
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), otępienie plasuje się w tej chwili na siódmym miejscu pośród najczęstszych przyczyn zgonów i jest jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności oraz zależności osób starszych. W Polsce cierpi na nią około 400 tysięcy osób, a na świecie liczba chorych szacowana jest na około 55 milionów. Wraz z rosnącym starzeniem się społeczeństw, liczba przypadków demencji gwałtownie wzrasta każdego roku.
Czym adekwatnie jest demencja?
Demencja to grupa schorzeń neurodegeneracyjnych prowadzących do stopniowego pogorszenia funkcji poznawczych, takich jak pamięć, zdolności mowy czy logicznego rozumowania. Do najczęstszych jednostek chorobowych należą choroba Alzheimera, otępienie naczyniowe, otępienie z ciałami Lewy’ego oraz otępienie czołowo-skroniowe. Ministerstwo Zdrowia wskazuje kilka symptomów, które powinny budzić niepokój bliskich osoby starszej i skłonić do konsultacji z lekarzem:
- kłopoty z zapamiętywaniem niedawnych wydarzeń oraz orientacją w czasie,
- problemy z koncentracją i podejmowaniem decyzji,
- powtarzanie tych samych pytań w krótkich odstępach czasu,
- trudności z doborem odpowiednich słów,
- odkładanie przedmiotów w nietypowe miejsca,
- dezorientacja w przestrzeni i czasie,
- problemy z liczeniem, na przykład podczas płacenia,
- nagłe zmiany nastroju.
Jak chód może ujawnić wczesne objawy demencji?
Neurochirurg dr Arun L. Naik z AIIMS w New Delhi podkreśla, iż pierwsze oznaki otępienia mogą najpierw ujawnić się właśnie w sposobie poruszania się. Zwraca uwagę, iż zmiany w chodzie potrafią wystąpić choćby na kilka lat przed diagnozą choroby. Zachęca do bacznej obserwacji wszelkich drobnych różnic i spowolnień w chodzie u osób starszych.
Regularne spacery mają również działanie profilaktyczne. Podczas nich zwiększa się produkcja czynnika neurotroficznego pochodzenia mózgowego (BDNF), naturalnie wspomagającego wzrost oraz przeżywalność komórek nerwowych. BDNF bywa określany jako „nawóz dla mózgu”, a jego wyższy poziom poprawia pamięć i zdolności intelektualne na przestrzeni lat.
Wielu badaczy potwierdza związek między tempem i stylem chodzenia a degeneracją mózgu.
Przełomowe badania mówiące o związku chodu z demencją
Zespół pod kierownictwem dr Ruth Hackett z University College London analizował dane z badań populacyjnych z lat 2002–2015, obejmujących osoby ponad 60. roku życia. Uczestnicy dwukrotnie oceniali tempo chodu (w latach 2002-2005), a następnie monitorowano ich stan zdrowia w kierunku rozwoju demencji.
Wyniki okazały się jednoznaczne: osoby poruszające się szybciej (średnio 0,87 m/s) były aż o 75% mniej narażone na rozwój demencji w porównaniu do tych, których tempo chodu było wolniejsze (0,78 m/s). Co więcej, wyraźne spowolnienie w chodzie przez okres dwóch lat znacząco zwiększało ryzyko wystąpienia otępienia.
To odkrycie potwierdza rolę aktywności fizycznej w przeciwdziałaniu postępowi zmian neurodegeneracyjnych i pogorszeniu funkcji poznawczych u osób starszych.
Charakterystyka chodu u osób z chorobą Alzheimera
Badania prowadzone przez Ríonę McArdle z Uniwersytetu w Newcastle, obejmujące 110 osób powyżej 60. roku życia, również zwracają uwagę na typowe cechy chodu u różnych postaci demencji. W grupie znajdują się osoby z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi, we wczesnym stadium choroby Alzheimera oraz z demencją z ciałami Lewy’ego.
Uczestnicy badania chodzili po specjalnej macie wyposażonej w czujniki mierzące długość i czas stawianych kroków. Analiza wykazała różnice w rytmie i regularności chodu pomiędzy grupami. Pacjenci z chorobą Alzheimera prezentowali bardziej równomierny chód, natomiast osoby z otępieniem z ciałami Lewy’ego cechowały się chodzeniem asymetrycznym z wahaniami długości i tempa kroków, co może tłumaczyć częstsze upadki w tej grupie.
Co ciekawe, na podstawie analizy wzorca chodu badacze przewidzieli z 60% skutecznością konkretny typ demencji, co jest przełomowym osiągnięciem w diagnostyce chorób neurodegeneracyjnych.
