🌊 Wakacyjne emocje: Jak rozpoznać i nazwać to, co czuję?

Zajęcia rozpoznawania i nazywania emocji przez ilustracje i opowieści wakacyjne

Lato to czas intensywnych przeżyć – zarówno radości, jak i napięć związanych ze zmianą rytmu dnia, wyjazdami czy nowymi miejscami. Dla dzieci ze spektrum autyzmu oraz uczniów z trudnościami emocjonalnymi to okres, w którym świat może stać się bardziej chaotyczny… i bardziej emocjonalny. Dlatego wakacyjne zajęcia rewalidacyjne powinny nie tylko relaksować, ale też pomagać rozpoznawać, nazywać i rozumieć emocje, które dzieci przeżywają.

🌞 Emocje w rytmie wakacji – dlaczego warto?

Dzieci z ASD, ADHD czy z wyzwaniami w zakresie integracji sensorycznej często odczuwają emocje bardzo intensywnie, ale nie potrafią ich adekwatnie nazwać ani wyrazić. Nierozpoznane emocje mogą prowadzić do frustracji, wybuchów lub wycofania się z kontaktu.

Jak pisze Daniel Siegel, twórca koncepcji „mózgu w stanie równowagi”:

„Nazwij to, aby oswoić” (name it to tame it) – nazywanie emocji pomaga dziecku zintegrować doświadczenie emocjonalne i odzyskać poczucie bezpieczeństwa.

Lato stwarza ku temu wiele okazji – wystarczy sięgnąć po ilustracje, opowieści i obrazy związane z wakacjami.

📚 Scenariusz zajęć: „Wakacyjne emocje” – opowieści i obrazy

🎯 Cel zajęć:

• Rozpoznawanie i nazywanie emocji związanych z letnimi doświadczeniami.
• Rozwijanie słownika emocjonalnego dziecka.
• Ćwiczenie opowiadania o własnych przeżyciach.
• Redukcja napięcia poprzez rozmowę i twórczą ekspresję.

🧰 Potrzebne materiały:

• Karty pracy z ilustracjami dzieci w różnych wakacyjnych sytuacjach (plaża, burza, rozstanie, zabawa z przyjaciółmi).
• Kolorowe buźki z emocjami (radość, złość, strach, smutek, zaskoczenie, zmęczenie).
• Karteczki do zapisania „co czuję, kiedy…”
• Kredki, flamastry, papier.
• Krótkie opowiadania terapeutyczne (do czytania lub słuchania).

🧭 Przebieg zajęć krok po kroku:

1. Wprowadzenie – emocjonalny termometr

Pytania na początek:

• Jak się dziś czujesz?
• Czy Twoje emocje są jak fale – małe czy duże?

Dziecko wybiera buźkę z emocją i umieszcza ją na kartce z obrazem morza (termometr emocji).

2. Ilustracje wakacyjne i pytania do rozmowy

Przykładowe ilustracje:

• Dziecko gubi się na plaży.
• Dziecko bawi się z psem w ogrodzie.
• Dziecko dostaje loda i cieszy się.
• Dziecko wsiada do pociągu i żegna się z babcią.

Pytania do każdej ilustracji:

• Co czuje to dziecko?
• Jak to widać na jego twarzy?
• Czy Ty kiedyś czułeś coś podobnego?

3. Opowieść terapeutyczna: „Fala emocji”

Czytamy krótką bajkę o fali, która czasem jest spokojna (radość), a czasem burzliwa (złość, strach). Dziecko dopowiada, co czuje fala w różnych sytuacjach.

„Czasem fala złości przychodzi nagle – kiedy wiatr wieje zbyt mocno. Ale fale zawsze wracają do spokoju. Tak jak Ty.”

🌊 Opowieść terapeutyczna: „Fala emocji”

Na skraju cichej, piaszczystej plaży mieszkała mała fala. Nazywała się Emi. Codziennie budziła się o świcie i biegła po piasku, muskając go delikatnie swoimi wodnymi palcami.

Czasem Emi była spokojna jak kotek – mruczała cicho i bawiła się z muszlami. To były dni, kiedy czuła radość – bo świeciło słońce, mewy śpiewały nad głową, a dzieci śmiały się w oddali.

Ale zdarzały się też inne dni.

Czasem wiatr był silny, niebo pochmurne, a fale wokół niej szarpały się w złości. Wtedy Emi stawała się burzliwa – rozlewała się gwałtownie i rozpychała przestrzeń. Czuła złość, bo coś ją denerwowało – może inna fala popchnęła ją za mocno? Może niebo nie pozwoliło jej zatańczyć w słońcu?

Bywało, iż Emi nagle stawała się malutka i prawie niewidoczna. Chowała się w piasku i szeptała tylko cichutko:
– Boję się…
To była fala strachu. Wtedy potrzebowała spokoju. Lubiła, gdy ktoś szeptał do niej łagodnie: „Już dobrze, Emi. Jestem przy tobie.”

Kiedyś Emi spotkała muszlę, która powiedziała:
– Wszystkie twoje fale są potrzebne. Każda coś mówi. euforia mówi: „To lubię!” Złość: „To mi nie pasuje!” A strach? On woła: „Potrzebuję bezpieczeństwa.”

Emi bardzo się zdziwiła.
– Czy to znaczy, iż wszystkie moje emocje są dobre?

– Są ważne, nie dobre ani złe – uśmiechnęła się muszla. – Ty jesteś falą. A fale zawsze się zmieniają.

Od tego dnia Emi już się nie wstydziła żadnej swojej fali. Kiedy była szczęśliwa – tańczyła po piasku. Gdy była zła – mówiła: „Potrzebuję przestrzeni.” A kiedy się bała – wołała o pomoc i przytulenie.

Bo fala emocji nie musi być idealna – wystarczy, iż jest prawdziwa.

✨ Pytania po opowieści (do rozmowy z dzieckiem):

• Kiedy Emi była szczęśliwa, co robiła?
• Jak zachowywała się, gdy czuła złość?
• A co robiła, kiedy się bała?
• Czy Ty też czasem jesteś jak fala?
• Jaką falą jesteś dziś?

🧭 Instrukcja do karty pracy: „Fala emocji – Moja fala dnia”

🎯 Cel:

Pomóc dziecku:

• rozpoznawać swoje aktualne emocje,
• nazwać je,
• wyrazić w formie graficznej lub symbolicznej,
• nauczyć się, iż emocje przychodzą i odchodzą jak fale – wszystkie są ważne i naturalne.

📝 Krok po kroku:

🔹 1. Rozmowa wprowadzająca – „Jaką dziś jesteś falą?”

Zacznij od krótkiej rozmowy:

– Wiesz, emocje to jak fale na morzu. Czasem są małe i spokojne, a czasem duże i burzliwe.
– Każda fala coś mówi – na przykład: „Jestem wesoła!”, „Jestem zła!” albo „Jestem zmęczona”.

Pokaż dziecku uśmiechniętą falę Emi na ilustracji. Zapytaj:

– A Ty? Jaką jesteś dzisiaj falą?
– Co mówi Twoja fala?

🔹 2. Wypełnienie karty: „Moja fala dnia”

Dziecko może:

✅ Narysować swoją falę emocji – np.:

• spokojna, miękka fala = radość, spokój, zadowolenie, senność
• duża, z kropelkami = złość, nadmiar energii, frustracja
• maleńka przy brzegu = smutek, zmęczenie, tęsknota
• fala z błyskawicą = strach lub napięcie

✅ Dorysować twarz do fali – mina fali wyraża emocję.

✅ Dopisać jedno zdanie (w zależności od możliwości dziecka):

„Dziś czuję się…”,
„Moja fala mówi…”,
„Jestem jak fala, bo…”

👉 Dla dzieci niemówiących – możliwa praca z buźkami emocji do wklejenia, naklejkami, obrazkowymi symbolami (np. PCS).

🔹 3. Rozmowa podsumowująca

Po wypełnieniu zapytaj:

• Co się wydarzyło, iż masz dzisiaj taką falę?
• Czy Twoja fala coś Ci mówi?
• Czego potrzebuje Twoja fala? Ciszy? Zabawy? Kogoś bliskiego?

💡 Wskazówki:

• Nie oceniaj rysunku ani emocji dziecka – każda fala jest w porządku.
• Zachęcaj do nazwania, ale nie zmuszaj – jeżeli dziecko nie chce mówić, samo rysowanie już działa terapeutycznie.
• Zbieraj fale dnia w teczce – po kilku tygodniach możecie wspólnie zauważyć zmiany i wzorce emocji.

4. Karta pracy: „Moje wakacyjne emocje”

Na kartce dziecko:

• Rysuje scenkę wakacyjną.
• Wybiera emocje, które towarzyszyły mu w tej chwili.
• Przykleja buźki lub wpisuje: „Wtedy czułem…”

5. Zabawa kończąca: „Wiatr, fala i słońce”

Dziecko porusza się jak:

• wiatr – kiedy czuje napięcie,
• fala – kiedy emocje są silne,
• słońce – kiedy czuje euforia i spokój.

Dzięki temu uczy się utożsamiać stan emocjonalny z ruchem ciała – to ćwiczenie z zakresu mindfulness i integracji sensorycznej.

🧩 Karty pracy – propozycje do wykonania:

1. Emocje na urlopie – dopasuj emocję do sytuacji
   – Obrazki: dziecko w kolejce po lody, dziecko w samochodzie, burza nad morzem.
2. Dokończ zdanie:
   • „Czułem radość, kiedy…”
   • „Było mi smutno, bo…”
   • „Bałem się, gdy…”
3. Mój słoń emocji
   – Dziecko koloruje każdą część ciała słonia innym kolorem emocji.
4. Wakacyjna książeczka emocji
   – Składana książeczka z emocjami: każda strona to inne wspomnienie i uczucie.

💬 Podsumowanie: Emocje są jak lato – zmienne, ale potrzebne

Rozpoznawanie i nazywanie emocji to jeden z filarów inteligencji emocjonalnej – najważniejszy dla samoregulacji, empatii i relacji społecznych. Wakacyjne zajęcia mogą być nie tylko miłe, ale też terapeutyczne – jeżeli pomogą dzieciom odnaleźć się w emocjonalnym świecie.

Jak mówił dr Stuart Shanker:

„Kiedy dziecko uczy się rozpoznawać swoje emocje, zaczyna też nad nimi panować – to pierwszy krok do samoregulacji.”

❓Najczęściej zadawane pytania

Czy takie zajęcia są dobre także dla dzieci niemówiących?
Tak, szczególnie jeżeli wykorzystujemy ilustracje, gesty, piktogramy i mimikę.

Ile razy warto je powtarzać?
Najlepiej cyklicznie – raz w tygodniu w formie „emocjonalnego przystanku wakacyjnego”.

Czy można je robić w plenerze?
Zdecydowanie! Rozpoznawanie emocji podczas spacerów, zabaw na trawie czy pikników daje dodatkowe bodźce sensoryczne.