W polskiej diabetologii nastąpiła rewolucja

W ostatnich latach w leczeniu cukrzycy nastąpiła prawdziwa rewolucja. Dzięki nowym lekom i nowoczesnym technologiom monitorowania glikemii jakość życia chorych znacząco się poprawiła – tak zgodnie oceniali uczestnicy debaty „Diabetologia – stan obecny i perspektywy rozwoju w Polsce na tle Unii Europejskiej”. Podczas debaty zorganizowanej przez Instytut Rozwoju Spraw Społecznych po raz pierwszy zostały upublicznione dane ZUS pokazujące zależność pomiędzy nowymi metodami leczenia i monitorowania cukrzycy a wydatkami na świadczenia społeczne.

„Dzięki współpracy konsultantów z ministrem zdrowia w tej chwili znajdujemy się w innej rzeczywistości, jeżeli chodzi o opiekę nad dziećmi z cukrzycą” – mówił prof. Mieczysław Walczak, konsultant krajowy w dziedzinie endokrynologii i diabetologii dziecięcej. Polskie dzieci z cukrzycą typu 1 należą do najlepiej „wyrównanych” w Europie, a może choćby na świecie. „Polska jest w tej dziedzinie liderem także dlatego, iż mamy możliwość korzystania z najnowszych insulin oraz systemów monitorowania glikemii. Konsultacja telemedyczna w przypadku cukrzycy powinna być jedną z podstawowych porad, która może przyczynić się do zmniejszenia konieczności dojazdu chorych dzieci do poradni oraz zdecydowanie poprawić możliwość skutecznej opieki nad najmłodszymi pacjentami” – podsumował prof. Walczak.

Do przełomów w leczeniu cukrzycy można zaliczyć refundację indywidualnych pomp insulinowych w ramach Świadczenia Odrębnie Kontraktowanego, refundację ultraszybko działającego analogu insuliny, częściową refundację sensorów do ciągłego monitorowania glikemii w czasie rzeczywistym (CGM – RT) dla dzieci i młodzieży do 26. roku życia z cukrzycą typu 1 i 3 oraz częściową refundację sensorów do ciągłego monitorowania glikemii metodą Flash (FGM) dla dzieci i młodzieży od 4. do 18. roku życia z cukrzycą typu 1 i 3. Od stycznia 2024 r. wszystkie ciężarne kobiety z cukrzycą uzyskają dostęp do systemów ciągłego monitorowania glikemii. Jest to stosunkowo niewielka grupa chorych, jednak obarczona możliwością powikłań.

W dyskusji eksperci podkreślali istotną rolę dietetyka oraz wsparcia psychologicznego w leczeniu cukrzycy. „Połowa dzieci wymaga opieki psychologicznej. Kluczową kwestią jest również przywrócenie poradni młodzieżowych, gdzie przyjmują diabetolodzy zajmujący się osobami dorosłymi i dziećmi, jak i endokrynolodzy” – mówiła prof. Małgorzata Myśliwiec.

Zdaniem prof. Walczaka przez cały czas brakuje rejestru chorych na cukrzycę, który pozwoliłby na ocenę, w jaki sposób kształtuje się populacja chorych w poszczególnych województwach. Niepokojący wzrost zachorowań na cukrzycę można zaobserwować wśród najmłodszych dzieci – w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. „Zdiagnozowanie cukrzycy typu 1 przed 10. rokiem życia skutkuje skróceniem życia o około 17 lat u kobiet oraz 14 lat u mężczyzn” – mówiła prof. Małgorzata Myśliwiec.

Obecnie 80 proc. pacjentów z cukrzycą ma dostęp do pomp insulinowych, a do systemu monitorowania glikemii – 60 proc. chorych. Polskie zalecenia są zgodne z europejskimi. „Rozszerzenie możliwości refundacji systemów ciągłego monitorowania glikemii w różnych wariantach od stycznia 2023 r. – to wielki przełom, lepsza jakość terapii, samoopieki pacjenta z cukrzycą. Systemy monitorowania poziomu glikemii zintegrowane z pompami insulinowymi pozwalają lepiej kontrolować cukrzycę i bezpiecznie leczyć” – mówiła prof. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz, kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii UM w Poznaniu.

Zdaniem dr. Piotra Winciunasa, naczelnego lekarza Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzenie przez Ministerstwo Zdrowia refundacji na leki w cukrzycy insulinozależnej było opłacalne – „Wydatki łączne na świadczenia z ZUS uzależnione od niezdolności do pracy rosną, ale w cukrzycy insulinozależnej trend jest odmienny. W 2020 r. ZUS wydał na ten cel 164 mln zł, a już w 2022 r. kwota wyniosła 139 mln zł. Przekłada się to również na ilość dni absencji chorobowej. W 2020 r. zanotowano ponad 300 tys. dni absencji wśród osób z cukrzycą typu 1, a w ubiegłym roku liczba ta wyniosła 229 tys. Dane wyraźnie pokazują, iż wprowadzenie nowoczesnych systemów monitorowania poziomu glikemii daje pozytywne efekty”.

W opinii prof. Leszka Czupryniaka, kierownika Kliniki Diabetologii i Chorób Wewnętrznych WUM, w Polsce ostatnie cztery lata stanowiło ogromny przełom w leczeniu cukrzycy, gdyż mamy zrefundowane prawie wszystkie terapie w leczeniu cukrzycy – „Niewątpliwie należy zrefundować analogi długodziałające od początku stosowania w cukrzycy typu 2 oraz poprawić dostęp do systemów ciągłego monitorowania glikemii dla wszystkich pacjentów leczonych przewlekle insuliną, dla pacjentów z nowo rozpoznaną cukrzycą (przez 2 miesiące) oraz okresowo dla pacjentów z przewlekle niewyrównaną glikemią (przez 2 miesiące w roku)”.

Nadal dużym problemem pacjentów cierpiących na cukrzycę jest długi czas oczekiwania na pierwszą wizytę u diabetologa. Jakub Gołąb z Biura Rzecznika Praw Pacjenta odniósł się do kwestii pilotażu opieki koordynowanej w stopie cukrzycowej, który budzi nadzieję i powinien być upowszechniony w całym kraju. Zwracał też uwagę na potrzebę zapewnienia opieki nad dziećmi z cukrzycą w placówkach oświatowych, które wymagają podania insuliny lub pomiaru poziomu glikemii. Odczuwalny jest brak pielęgniarek szkolnych, dlatego też rzecznik apeluje o wprowadzenie asystenta dziecka z cukrzycą.

„Cukrzyca jest jednym z elementów badań klinicznych” – mówił Rafał Staszewski, zastępca prezesa Agencji Badań Medycznych – „Na badania realizowane ze środków Agencji, które dotyczą nowych, czy to generycznych leków w obszarze cukrzycy, realizujemy w tej chwili projekty na kwotę ponad 100 mln zł”. Ogłoszony konkurs epidemiologiczny, który ma tworzyć duże kohorty w zakresie chorób cywilizacyjnych, przerósł oczekiwania Agencji. W konkursie złożone zostały 64 wnioski na kwotę ponad 1,5 mld zł. To pokazuje, jak ważne są badania nie tylko w obszarze lekowym, ale również w epidemiologii. Innowacyjny potencjał firm farmaceutycznych w Polsce jest ogromny. Zdaniem wiceprezesa ABM, posiadamy dobre regulacje w zakresie farmakoterapii, a w tej chwili należy skupić się na badaniach epidemiologicznych, rejestrach oraz weryfikacji skuteczności konkretnych terapii.

Wiceminister Maciej Miłkowski odniósł się do kwestii hospitalizacji u dzieci z cukrzycą typu 1, której zakres dzięki wykorzystaniu nowoczesnych systemów monitorowania glikemii drastycznie spadł. „W tym kierunku trzeba podążać, należy usprawniać system, aby coraz lepiej wykorzystywać informację oraz przetwarzać ją na ścieżki leczenia pacjenta. Zastanawiamy się również nad przedłużeniem pilotażu kompleksowej opieki nad pacjentem z otyłością oraz nad dołączeniem farmakoterapii, czy choćby stworzeniem drugiej ścieżki farmakoterapeutycznej z monitorowaniem i przewidywalnym okresem leczenia w programie lekowym. W przypadku otyłości występuje wielochorobowość, dlatego lekarz powinien mieć pełną wiedzę na temat wystawionych recept. Dzięki informatyzacji można zacząć myśleć o nowym modelu leczenia i dalszego jego monitorowania” – powiedział Maciej Miłkowski.

Eksperci byli zgodni co do faktu, iż edukacja pacjentów odgrywa kluczową rolę w skutecznym leczeniu różnych chorób. Wpływa zarówno na jakość życia osób z cukrzycą, jak i efektywność terapii. Umożliwia dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta oraz samodzielne zarządzanie swoją chorobą.