Wzdęcie to czynnościowe zaburzenie żołądkowo-jelitowe o wysokiej częstości występowania (15–20 proc. w ogólnej populacji) i znaczącym negatywnym wpływie na jakość życia. Częstość występowania wzdęcia jest często niedoszacowana, ponieważ współwystępuje z innymi zaburzeniami czynnościowymi przewodu pokarmowego. Ma to miejsce np. w IBS (zespole jelita nadwrażliwego), gdzie objaw ten dotyka od 66 proc. do 90 proc. pacjentów. Wzdęcie może być różnie opisywane przez pacjentów, jako uczucie pełności lub rozdęcie brzucha, i często wiąże się z innymi dolegliwościami, w tym z biegunką, niestrawnością, zaparciem, i ze skurczowym bólem brzucha. Potencjalne czynniki etiopatologiczne obejmują nadprodukcję gazów, zaburzenia i zmiany mikrobioty jelitowej, dysbiozę, SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim), nadwrażliwość trzewną, nieprawidłowy pasaż gazów jelitowych, upośledzoną ewakuację gazu z odbytnicy i fermentację w okrężnicy.
Rozrost bakterii jelita cienkiego i dysbioza jelitowa są dominującymi czynnikami etiopatologicznymi i wpływają na produkcję gazów przez bakterie, nadwrażliwość trzewną i nieprawidłowy pasaż gazów jelitowych, co uzasadnia zastosowanie eradykacji bakterii (antybiotyki działające miejscowo w jelicie) w leczeniu wzdęcia.
Rifaksymina-α – niewchłanialny eubiotyk – działa poprzez wiele różnych mechanizmów: hamuje syntezę bakteryjnego RNA, redukując w ten sposób rozrost bakterii, zmniejsza przyleganie bakterii do ściany jelita (adhezję bakterii) oraz zmniejsza zjadliwość bakteryjną, czyli wpływa korzystnie na mechanizmy redukujące translokację bakterii. Rifaksymina hamuje produkcję cytokin prozapalnych, co prowadzi do zmniejszenia przepuszczalności ściany jelita oraz przywrócenia szczelności bariery jelitowej. Sprzyja również namnażaniu korzystnych bakterii w jelitach.
Na podstawie amerykańskich badań rejestracyjnych rifaksymina-α została zarejestrowana do leczenia IBS postaci z biegunką w dawce 1650 mg/dobę przez 14 dni. Powyższa rejestracja nie wskazuje, na które objawy ukierunkowana jest terapia rifaksyminą, ponieważ IBS jest zespołem heterogenicznym pod względem klinicznym i rzadko ulega całkowitej remisji. SIBO często występuje w IBS, a rifaksymina-α skutecznie eliminuje SIBO choćby u 84 proc. pacjentów z IBS. W większości wytycznych rola rifaksyminy-α w leczeniu wzdęcia i rozdęcia brzucha nie została jeszcze w pełni określona, dlatego przeprowadzono systematyczny przegląd badań klinicznych RCT (randomizowanych kontrolowanych placebo) i metaanalizę w celu zbadania skuteczności rifaksyminy-α w leczeniu wzdęcia i rozdęcia brzucha u pacjentów z czynnościowymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi.
Zidentyfikowano badania RCT, w których zastosowano rifaksyminę-α w czynnościowych zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Z metaanalizy wykluczono badania obserwacyjne obejmujące pacjentów z organicznymi zaburzeniami jelit, takimi jak choroby zapalne jelit, lub te badania, w których rifaksyminę stosowano w innych wskazaniach, takich jak encefalopatia wątrobowa.
Do metaanalizy ostatecznie włączono 10 badań RCT z udziałem 3326 pacjentów.
Rifaksyminę-α podawano w dawkach od 400 mg do 1650 mg na dobę przez 1 do 2 tygodni.
Terapia rifaksyminą-α prowadziła do większego złagodzenia objawów wzdęcia w porównaniu z placebo (44,6 proc. vs 34,6 proc., RR 1,22, 95 proc. CI: 1,11–1.35; n = 2401 pacjentów), ale w dawce powyżej 1200 mg/dobę.
Analizując podgrupy dla dawek dobowych rifaksyminy-α stosowanych w badaniach RCT, autorzy stwierdzili, iż dawki ≤1200 mg/dobę nie osiągnęły istotności statystycznej (RR 1,16, 95 proc. CI 0,98–1,38, p = 0,09) w przeciwieństwie do dawki 1650 mg/dobę, która okazała się istotnie skuteczna w leczeniu wzdęcia (RR 1,25, 95 proc. CI 1,11–1,4, p <0,001).
Nasilenie wzdęcia oceniano w 7 z 10 badań uwzględnionych w metaanalizie, a leczenie rifaksyminą-α skutkowało istotnie większą redukcją wzdęcia w porównaniu z placebo (standaryzowana średnia różnica –0,3, 95 proc. CI 0,51–0,1, p = 0,04).
W leczeniu wzdęcia rekomenduje się unikanie produktów FODMAP w diecie, co pozwala na zmniejszenie objawów o 50–82 proc. Leki prokinetyczne (linaklotyd, prukalopryd i lubiproston) są mniej skuteczne pod względem redukcji objawów wzdęcia w porównaniu z rifaksyminą-α (jedynie 33 proc. pacjentów leczonych linaklotydem wykazało poprawę wzdęcia, w porównaniu z 44,6 proc. w przypadku rifaksyminy-α w omawianej metaanalizie).
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, zalecane w leczeniu ogólnych objawów IBS, nie wykazują poprawy w zakresie wzdęcia i mogą nasilać zaparcie związane z IBS ze względu na działanie antycholinergiczne tej grupy leków.
Terapia rifaksyminą-α wiąże się ze zmniejszeniem nasilenia subiektywnych objawów wzdęcia i zwiększonym prawdopodobieństwem poprawy w zakresie wzdęcia i rozdęcia, u pacjentów z czynnościowymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Zalecana dawka rifaksyminy-α w leczeniu wzdęcia to 1650 mg/dobę przez 14 dni terapii.
Jeśli chcesz ściągnąć artykuł, kliknij w: Arora et al; RFX in bloating and distention _J CLIN GASTROENTEROL 2023 pre-print.pdf.
