Najczęściej występujący nowotwór u kobiet
Jak podkreśla Narodowy Fundusz Zdrowia, rak szyjki macicy rozwija się bezobjawowo i początkowo nie daje żadnych dolegliwości, a niewykryty i nieleczony, może prowadzić choćby do śmierci. Jest jednym z najczęstszych nowotworów występujących u kobiet. Zaznaczył, iż nowotwór szyjki macicy może rozwinąć się w każdym wieku. W 2022 r. taką diagnozę usłyszało prawie 3 tys. Polek.
Rak szyjki macicy to nowotwór, który rozwija się w komórkach szyjki macicy. Główną jego przyczyną jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), zwłaszcza niektórymi jego szczepami. W początkowej fazie rozwoju raka szyjki macicy mogą wystąpić niewielkie zmiany w komórkach szyjki. Pojawienie się wyraźnych objawów wskazuje zwykle na zaawansowane stadium, trudne lub niemożliwe do wyleczenia. Podstawą dobrego zdrowia jest profilaktyka.
Wraz z rozwojem choroby kobiety zauważają zwykle jeden lub kilka z takich objawów jak: krwawienie z pochwy po stosunku, krwawienie międzymiesiączkowe, obfite upławy, ból podczas stosunku, bóle w podbrzuszu i okolicy lędźwiowej, krwawienia pomenopauzalne (po okresie przekwitania).
- To właśnie brak objawów przez długi czas jest główną przyczyną zbyt późnego wykrycia raka szyjki macicy, a tym samym złego rokowania. Podkreślam, iż rak szyjki macicy wykryty we wczesnym stadium jest uleczalny z bardzo wysoką skutecznością, dlatego badanie powinno być wykonywane regularnie. Tylko badanie cytologiczne jest w stanie wykryć zmiany na wczesnym etapie. Trwa zaledwie kilka minut, a może uratować nam życie — zaznaczyła cytowana przez NFZ prof. Grażyna Iwanowicz-Palus, położna, specjalistka w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego i pielęgniarstwa rodzinnego oraz w dziedzinie zdrowia publicznego.
Cytologia skutecznym narzędziem diagnostycznym
Według danych NFZ spośród kobiet, które nie wykonywały cytologii, jedynie 75 proc. przeżywało 1 rok od diagnozy, a niespełna 50 proc. - 5 lat.
Cytologia jest bezbolesną i szybką metodą diagnostyczną. Polega na pobraniu materiału z szyjki macicy dzięki specjalnej szczoteczki. Tak pobrany wymaz umieszcza się na szkiełku, a następnie odsyła do laboratorium, gdzie jest badany. Dzięki temu można wykryć choćby najmniejsze nieprawidłowości.
NFZ przypomniał o bezpłatnej cytologii w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy. Skierowany jest on dla kobiet w wieku 25-64 lata, które nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich trzech lat lub są obciążone czynnikami ryzyka (zakażenie wirusem HIV, przyjmowanie leków immunosupresyjnych, zakażenie HPV — typem wysokiego ryzyka), które nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Kobiety, które były leczone z powodu nowotworu złośliwego szyjki macicy, po zakończeniu kontroli onkologicznej ponownie zostają objęte programem NFZ.
Program realizuje każda poradnia położniczo-ginekologiczna, która ma podpisaną umowę z NFZ oraz wybrane poradnie POZ, które podpisały umowę na świadczenia położnej POZ w programie profilaktyki raka szyjki macicy.
Profilaktyka
Jednym z działań profilaktycznych jest też szczepienie przeciwko HPV. Zaleca się podanie szczepionki przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, co dotyczy zarówno dziewczynek, jak i chłopców. W Polsce dostępny jest bezpłatny program szczepień przeciwko HPV dla dzieci w wieku 9-18 lat.
Bezpłatne szczepienia przeciwko HPV dla 12- i 13-latków, zarówno dziewcząt, jak i chłopców, ruszyły 1 czerwca 2023 r. Na rynku dostępne są dwie szczepionki: Cervarix i Gardasil. Od 2 września 2023 r. szczepionka 2-walentna Cervarix przeciw HPV jest bezpłatna dla wszystkich dzieci od 9 do 18. roku życia. Dzieci w innym wieku niż objęte programem (czyli w wieku 9–11 lat oraz 14–17) mogą zostać bezpłatnie zaszczepione przeciw HPV, jeżeli lekarz wystawi e-receptę na 2-walentny Cervarix. Wówczas rodzic realizuje e-receptę w aptece, umawia dziecko na szczepienie bezpośrednio w przychodni POZ i przynosi szczepionkę.
Szczepionka 2-walentna to szczepionka przeciwko dwóm typom wirusa HPV: 16 i 18. Zapobiega wystąpieniu zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu oraz rakowi szyjki macicy i rakowi odbytu, związanych z onkogennymi typami HPV.
Natomiast szczepionka 9-walentna to szczepionka przeciwko dziewięciu typom wirusa brodawczaka ludzkiego, a mianowicie: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58. Szczepionka chroni przed zmianami przednowotworowymi narządów płciowych i odbytu, rakiem szyjki macicy, rakiem odbytu oraz dodatkowo chroni przed wystąpieniem brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych) związanych przyczynowo z zakażeniem określonymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego.
W krajach, które wprowadziły szczepienia przeciw HPV, liczba zakażeń spadła choćby do 90%. Szczepiąc się, kobieta zmniejsza o 70 proc. ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy.
