Uzależnienie od kropli do nosa, czyli nietypowe podejście do typowego problemu

Do apteki przychodzi mężczyzna w średnim wieku i prosi o kilka opakowań najtańszych kropli do nosa z ksylometazoliną. Na informację o maksymalnym czasie trwania kuracji macha ręką i ze zdenerwowaniem odpowiada, iż tyle razy już to słyszał, ale jakoś nikt jeszcze nie zaproponował jak inaczej radzić sobie z zatkanym nosem. Pacjent jest wyraźnie poirytowany słowami farmaceutki, chce gwałtownie kupić krople i nie oczekuje żadnego pouczenia.

Problem lekowy: uzależnienie od ksylometazoliny

Występowanie: rzeczywisty

Uzależnienie od kropli do nosa – jaką podjąć interwencję?

Pacjent został zaproszony do pokoju opieki farmaceutycznej w celu przeanalizowania problemu i przedstawienia możliwości wyjścia z uzależnienia. Zaskoczony propozycją farmaceutki zgodził się i, pomimo deklarowanego wcześniej pośpiechu, skorzystał z zaproszenia na konsultację farmaceutyczną.

Konsultację farmaceutyczną rozpoczęto od przedstawienia pacjentowi jej przebiegu. Zapytano również pacjenta, jakie są jego oczekiwania wobec farmaceutki. Pacjent powiedział, iż doszedł już do takiego momentu, w którym sam czuje, iż potrzebuje pomocy, jednak do tej pory za każdym razem słyszał w każdej aptece, iż powinien krople z ksylometazoliną stosować maksymalnie 5-7 dni, ale ani nikt nie wytłumaczył mu dlaczego, ani nie podjął z nim głębszej rozmowy. Pacjent nie do końca rozumie o co chodzi z tymi 5-7 dniami i skąd ten długotrwały katar. Jest zdezorientowany. Jednocześnie żali się, iż stał się bardziej nerwowy, bo przewlekły katar wpływa znacząco na jakość jego życia.

Wywiad

Przeprowadzono wywiad i zadano pacjentowi następujące pytania:

• Od kiedy stosuje krople z ksylometazoliną?
• Czy podejmował już próby odstawienia kropli do nosa?
• Jakie objawy najbardziej mu dokuczają?
• Czy stosuje leki na nadciśnienie?

Otrzymano następujące odpowiedzi:

• Pacjent stosuje krople z ksylometazoliną od kilku miesięcy. Rozpoczęło się od zwykłej infekcji i kataru.
• Pacjent nie próbował odstawić kropli, stosuje je, bo katar nie ustępuje, a krople przynoszą mu gwałtownie chwilową ulgę.
• Pacjentowi dokucza uczucie zatkanego nosa, które nasila się wieczorem i uniemożliwia swobodne oddychanie w czasie snu.
• Pacjent nie leczy się na nadciśnienie i deklaruje, iż ma dobre ciśnienie.

Uzależenienie kropli do nosa – jak omówić ten problem z pacjentem?

Pacjentowi przekazano, iż objawy, które opisuje są typowe dla polekowego nieżytu nosa, który z kolei wynika z długotrwałego stosowania popularnych kropli do nosa. Krople te, według różnych danych literaturowych i charakterystyk produktu leczniczego, powinno się stosować maksymalnie do 5-7, a choćby 3-5 dni – tak naprawdę im krócej, tym lepiej.[1,2]

Stosowanie kropli z ksylo- i oksymetazoliną z pozoru przynosi ulgę, jednak w dłuższej perspektywie nasila objawy i prowadzi do zmian w śluzówce nosa, które niosą za sobą poważne konsekwencje:

• osłabienie ruchu rzęsek, a w konsekwencji choćby nieodwracalne zmniejszenie częstotliwości ruchu rzęsek – taki stan prowadzi do zwiększonego ryzyka infekcji poprzez osłabienie naturalnych mechanizmów obronnych organizmu, [3]
• przewlekłe zapalenie zatok, [4]
• zmiany destrukcyjne przegrody nosa, które mogą prowadzić choćby do perforacji. [4]

Przedstawienie metody wyjścia z uzależnienia od kropli do nosa

Pacjentowi przekazano, iż w jego przypadku powodzenie terapii jest wysoce prawdopodobne z uwagi na stosunkowo niedługi czas stosowania kropli z ksylometazoliną. Brakuje wytycznych, którymi można się kierować odstawiając krople z alfa-adrenomimetykami, jednak w praktyce wykorzystuje się różne metody.

Przedstawiono zatem możliwe sposoby odstawienia kropli oraz omówiono ich wady i zalety:

• radykalne (z dnia na dzień) zaprzestanie stosowania kropli – skuteczne, jednak z uwagi na nasilenie objawów, bardzo trudne do wykonania,
• stosowanie kropli z ksylometazoliną do jednej dziurki, a kolejno zupełne odstawienie leku – możliwy jest wariant ze stosowaniem do „odstawianej” dziurki innych, bezpiecznych kropli udrażniających, dzięki czemu zachowuje się drożność nosa przy jednoczesnym odstawianiu kropli,
• stosowanie coraz mniejszych stężeń ksylometazoliny aż do zupełnego zaprzestania stosowania – wymaga dużego zaangażowania pacjenta i silnej woli,
• odstawienie kropli do nosa i rozpoczęcie stosowania tabletek z pseudoefedryną – obarczone jest ryzykiem ogólnoustrojowych działań niepożądanych, ponadto nie każdy pacjent może stosować leki z pseudoefedryną.

Pacjentowi najbardziej spodobał się pomysł z odstawieniem leku po jednej dziurce, zatem farmaceutka zaproponowała doraźne używanie do leczonej dziurki spray’u Sinulan Express Forte.

Ponadto pacjentowi przekazano kompletną informację na temat preparatu Sinulan Express Forte, który wyróżnia się następującymi cechami:

• nie tylko pomaga pacjentowi odetkać zatkany nos i w naturalny sposób pozbyć się zalegającej wydzieliny, ale przede wszystkim działa na przyczynę nieżytu nosa (usuwa wirusy, które są głównym czynnikiem powstania kataru, jak rhinowirusy, coronawirusy i adenowirusy, usuwa także bakterie)
• jest bezpieczny i nie uzależnia, ponieważ zawiera 100% naturalne składniki aktywne
• nie powoduje przekrwienia śluzówki nosa i jej nie wysusza
• szybko udrażnia nos (początek działania już po 10-15 minutach)
• oczyszcza zatoki z zalegającej wydzieliny
• dzięki zawartości glicerolu nawilża błonę śluzową nosa, co dodatkowo łagodzi skutki długotrwałego stosowania preparatów z ksylo- i oksymetazoliną.

Zakończenie konsultacji

Pacjenta poinformowano, żeby uzbroił się w cierpliwość, bo odstawienie kropli z ksylometazoliną będzie trwało kilka tygodni. Zaproszono na ponowną konsultację za miesiąc, aby omówić przebieg terapii. Przekazano pacjentowi, iż dostępne są również inne metody wyjścia z uzależnienia (w tym m.in. stosowanie sterydów donosowych, czy leków przeciwhistaminowych), ale to już po konsultacji z lekarzem. Ponadto zalecono wizytę u laryngologa w celu oceny stanu śluzówki nosa.

Przekazano również, iż powtarzające się krótkotrwałe stosowanie donosowych leków obkurczających błonę śluzową nosa choćby po roku od zaprzestania ich stosowania może spowodować nawrót problemu.[5] W związku z tym przy okazji kolejnej infekcji kataralnej zaleca się, aby od razu sięgnąć po inne bezpieczne preparaty udrażniające nos, do których należy Sinulan Express Forte. Produkt ten, oprócz tego, iż w naturalny sposób udrażnia nos, oczyszcza jamę nosową z zanieczyszczeń i wirusów, przez co powstrzymuje rozwój infekcji. Stwierdzono, iż neutralizacja wirusów odpowiedzialnych za wywołanie powierzchniowych infekcji (nos, gardło) to najlepsza metoda poradzenia sobie z infekcją. Skuteczność zawartego w preparacie Sinulan Express Forte filmogenu, czyli aktywnego kompleksu wysoce osmotycznego, została potwierdzona w badaniach klinicznych. Wykazano również 5x silniejsze działanie Filmogenu w porównaniu do równie często stosowanych wód morskich. [6,7,8]

Korzystając z okazji pacjentowi zmierzono ciśnienie tętnicze krwi i uzyskano wynik 125/85 mmHg, co mieści się w zakresie wartości prawidłowych.

Pacjent podziękował za poświęcony czas i wszystkie cenne porady. W końcu zrozumiał swój problem i wreszcie wie, jak może sobie z nim poradzić. Jest zaskoczony podejściem farmaceutki do jego przypadku, a także możliwością odbycia konsultacji farmaceutycznej w aptece.

Podsumowanie

Problem uzależnienia od alfa-adrenomimetyków jest w środowisku farmaceutycznym bardzo dobrze znany i choć nam, farmaceutom, wydaje się, iż wszyscy już o tym wiedzą, to jednak są pacjenci, którzy nie dość, iż stosują długotrwale krople z ksylometazoliną, to nie zdają sobie sprawy z konsekwencji takiego postępowania. Dlatego nasza w tym rola, aby realnie pomóc takiemu pacjentowi – nie tylko rzucić zdawkową informacją o maksymalnym czasie trwania kuracji, ale przede wszystkim wytłumaczyć jakie niesie za sobą ryzyko taka długotrwała kuracja i co może pacjent zrobić, aby skutecznie odstawić krople.

Piśmiennictwo

1. (bd). ChPL Xylometazolin Fortis 1 mg/ml

2. (2013) ChPL Xylometazolin WZF 0,1%

3. Mickenhagen, A., Siefer, O., Neugebauer, P., & Stennert, E. (2008). Der Einfluss verschiedener alpha-Sympathomimetika und Benzalkoniumchlorid auf die Zilienschlagfrequenz humaner Flimmerzellen in vitro [The influence of different alpha-sympathomimetic drugs and benzalkoniumchlorid on the ciliary beat frequency of in vitro cultured human nasal mucosa cells]. Laryngo- rhino- otologie, 87(1), 30–38. https://doi.org/10.1055/s-2007-966891

4. Wahid, N. W. B., & Shermetaro , C. (2023). Rhinitis Medicamentosa. In StatPearls. StatPearls Publishing.

5. Graf, P., & Hallén, H. (1997). One-week use of oxymetazoline nasal spray in patients with rhinitis medicamentosa 1 year after treatment. ORL; journal for oto-rhino-laryngology and its related specialties, 59(1), 39–44. https://doi.org/10.1159/000276903

6. Rousse, M. i in. (2014). Innovative scientific concept of topical virus glycoprotein inhibitors incorporated in hyperosmotic glycerol revolutionizes future prospects in the treatment of viral and bacterial throat infections”. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Drug Research, vol. 6, no. 1, Jan. 2014, pp. 01-11, https://ijpsdronline.com/index.php/journal/article/view/286.

7. Shrivastava, R. (2015). A Pilot Clinical Trial to Evaluate the Efficacy of a Topical Antiviral Osmotically Active Hypertonic Solution for the Treatment of Influenza Virus Induced Sore Throat. Journal of clinical trials, 1, 1-7.

8. Shrivastava, R., Deshmukh, S., & Rousse, M. (2013). Comparison of a Hypertonic Tannin-rich Solution vs 3% NaCl Solution as Treatment for Rhinosinusitis.