Uniwersalny przelicznik masy leku na objętość

Przepisywanie leków recepturowych w czasach e-recept stanowi nie lada wyzwanie, o czym mamy okazję niejednokrotnie się przekonywać podczas codziennej pracy. Szablon do wystawiania recept nie zawsze pozwala w intuicyjny sposób na wprowadzenie niezbędnych elementów (np. umieszczenie łącznej ilości fenobarbitalu w recepcie), tym samym poprawienie takiego przepisu nie jest łatwe.

Receptura w dobie e-recepty

W praktyce, jeżeli istnieje konieczność poprawy zapisu, spotkałam się z sytuacjami, iż lekarz wolał wypisać receptę w formie klasycznej – papierowej, aniżeli korygować taki błąd w systemie. realizowane są też rozważania, czy można wykonać większą ilość leku recepturowego, w przypadku o ile pod przepisem mamy zapis „wykonaj w liczbie: 2 op”. Innym aspektem jest też dawkowanie podawane w jednostkach objętości, kiedy przepisane substancje i łączną ilość leku zwyczajowo podaje się w jednostkach masy. Doskonałym przykładem obrazującym oba przedstawione problemy, będzie poniższa recepta.

Rp.

• Kalii bromidi 12,0
• Natrii bromidi 6,0
• Tincturae Crataegi
• Tinctuare Polemonii aa 6,0
• Aephenali natrii 0,5
• (pięćset miligramów)
• Aquae destillatae 50,0
• Neospasmini ad 250,0
• M.f.mixt.
• D.s. 3 x 10 ml
• Wykonaj w liczbie: 2 op.

Podane składniki podano w ilości niezbędnej do wykonania 250 g mikstury, natomiast niżej zalecono wykonanie 2 opakowań leku, co sugerowałoby wykonanie łącznie 500 g mieszanki. W praktyce apteki z reguły wykonują tę podwójną ilość leku. Najlepiej jednak, jeżeli poszczególne ilości składników podane były od razu na całość leku i z taką interpretacją również się spotkałam. W tej konkretnej recepcie dodatkowo dochodzi aspekt sposobu przepisywania substancji psychotropowej grupy P-IV, jaką jest fenobarbital sodowy. Wydanie (a tym samym wykonanie) leku ze związkiem zaliczanym do omawianej grupy wymaga powtórzenia łącznej ilości substancji (nie koniecznie słownie), w recepcie mamy podaną i potwierdzoną ilość 500 mg, w związku z tym podwójnej ilości omawianego leku nie można wykonać.

Kontrola dawek

Substancje wchodzące w skład leku recepturowego przepisuje się w gramach i nie ma konieczności umieszczania skrótu „g”, gdyż jest to zgodne ze sztuką wypisywania recept i jednoznaczne dla wszystkich farmaceuty. Dawkowanie natomiast podano w ml, co w przypadku e-recept zdarza się relatywnie często. W aspekcie kontroli dawek i stężeń substancji czynnych taki zapis stanowi problem, ponieważ nie jest znana całkowita objętość leku. Każdorazowa analiza recepty aby tą objętość poznać jest pracochłonna. Dlatego zdecydowałam się opracować uniwersalny wzór oparty na znanej każdemu tabeli miar domowych, którą znajdziemy w Ćwiczeniach do receptury (patrz: tabela 1 poniżej).

Efekt tego typu obliczeń co prawda będzie nieco mniej dokładny niż tok rozważań podany w poprzednich artykułach, jednak znacznie skróci i ujednolici obliczenia niezależnie od rodzaju i ilości przepisanych substancji. Warto też dodać, iż obliczenia w przypadku dawkowania w miarach domowych, np. łyżkach stołowych, również są orientacyjne, natomiast wystarczające do przeprowadzenia koniecznej kontroli dawek i używane od lat w praktyce recepturowej.