Unguentum leniens (maść zmiękczająca)

Unguentum leniens jest tradycyjnym preparatem o długiej historii, sięgającej czasów starożytnych. Wykorzystywano ją m.in. w czasach Galena jako środek pielęgnacyjny dla skóry suchej i podrażnionej. Maść ta zaliczana jest do emulsji typu woda w oleju (w/o) i spotykana jest w literaturze również pod nazwami Unguentum refrigerans, Unguentum emoliens oraz angielskim określeniem cold cream. Jej charakterystyczne adekwatności, w tym odczuwalny efekt chłodzenia, wynikają z nietrwałości emulsji i wydzielania fazy wodnej podczas rozsmarowywania na skórze.

Skład

Unguentum leniens (FP IX):

Rp.
Cera alba 8,0 cz.
Cetylis palmitas 15,0 cz.
Rapae oleum raffinatum 62,0 cz.
Aqua purificata 15,0 cz.
Lavandulae aetheroleum 0,2 ml

Fazę lipofilową stanowi olej rzepakowy rafinowany, którego strukturę stabilizują wosk biały i palmitynian cetylu. W nowszych recepturach palmitynian cetylu zastąpił dawniej stosowany olbrot. Obecność fazy wodnej umożliwia utworzenie emulsji typu w/o, zapewniając jednocześnie adekwatności emolientowe i komfort stosowania.

Zobacz też: Powtórka z receptury – najważniejsze informacje o emulsjach

Technologia przygotowania

W pierwszym etapie wosk biały oraz palmitynian cetylu topi się na łaźni wodnej, a następnie łączy z ogrzanym olejem rzepakowym. Do powstałej masy stopniowo dodaje się porcje ciepłej wody, intensywnie mieszając aż do momentu zastygania preparatu. Po lekkim ochłodzeniu dodaje się olejek lawendowy, a całość dokładnie homogenizuje w celu uzyskania jednorodnej konsystencji.

Właściwości i zastosowanie

Maść zmiękczająca wykazuje działanie emolientowe, zmiękcza naskórek oraz ogranicza przeznaskórkową utratę wody. Efekt chłodzenia, charakterystyczny dla tej emulsji, poprawia komfort aplikacji, szczególnie na skórę suchą lub podrażnioną. Preparat przez cały czas bywa wykorzystywany jako podłoże do innych leków recepturowych, na przykład w maści z dermatolem.

Skład maści z dermatolem – Unguentum Dermatoli (FP XI):

Rp.
Bismuthi subgallas 20,0 cz.
Unguentum leniens 80,0 cz.

Maść z dermatolem jest preparatem trójfazowym, w którym zasadowy galusan bizmutu zawieszony jest w emulsji typu w/o. Preparat wykazuje działanie ściągające i słabo przeciwbakteryjne, stosowany jest w leczeniu stanów zapalnych skóry, owrzodzeń, egzemy i oparzeń.

Autor: mgr farm. Magdalena Kozdroń

Bibliografia:

1. Farmakopea Polska XII, 2020.
2. Jachowicz, R. (red.). Receptura Apteczna. Wydanie III. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015. ISBN 978-83-200-4894-0.
3. Sznitowska, M. (red). Farmacja Stosowana. Wydanie I. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017. 97-3-200-5371-5.