Czym jest udar cieplny?
O udarze cieplnym mówimy, kiedy temperatura ciała w wyniku ekspozycji na ciepło osiąga 40 stopni Celsjusza i utrzymuje się na tym poziomie. Udarowi zawsze towarzyszą zaburzenia neurologiczne. Udar cieplny może być związany z wysiłkiem fizycznym, lub występować w wyniku następstwa ekspozycji na wysoką temperaturę.
Podczas trwania udaru organizm ludzki nie jest w stanie prawidłowo oddać ciepła i samodzielnie ochłodzić organizmu, przez co niezwykle ważne jest wdrożenie jak najszybszej pomocy specjalistów. Każdy epizod udaru cieplnego może skończyć się śmiercią.
Czym się różni udar cieplny od słonecznego?
Udar słoneczny to rodzaj udaru cieplnego, który następuje wskutek nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Często określenia te są używane zamiennie, niemniej jednak warto pamiętać, iż udar cieplny nie zawsze jest wywołany bezpośrednio przez słońce. Często występuje po ekstremalnym wysiłku fizycznym, przykładowo u zawodowych żołnierzy, lub po przebywaniu w nagrzanym pomieszczeniu bez wentylacji, co niestety przez cały czas zdarza się u dzieci i zwierząt pozostawionych w samochodach na parkingu.
Czym różni się udar cieplny od gorączki?
Oba stany charakteryzują się podwyższoną temperaturą ciała. Niemniej jednak w przypadku gorączki wysoka temperatura jest regulowana przez ośrodki termoregulacji i jest to naturalnie występujące zjawisko ludzkiego organizmu wywoływane pod wpływem czynnika pirogennego. Podczas gorączki rzadko obserwujemy wzrost temperatury ciała dochodzący do 41 stopni Celsjusza. Przy udarze cieplnym ośrodki termoregulacji są niewydolne, co oznacza, iż organizm nie jest w stanie samodzielnie obniżyć temperatury ciała, czego konsekwencją jest uszkodzenie komórek.
Jaki jest patomechanizm udaru cieplnego?
Jak już wcześniej wspomniano udar cieplny następuje w wyniku wzrostu temperatury ciała na skutek jej zwiększonego wytwarzania, lub braku możliwości oddania ciepła do otoczenia. Skutkiem podwyższenia temperatury do 41 stopni Celsjusza jest uraz termiczny, podczas którego białka organizmu ulegają denaturacji, a komórki apoptozie. Udar cieplny kończy się śmiercią już u 12% przypadków.
Jakie objawy ma udar cieplny?
U pacjenta z udarem cieplnym obserwujemy następujące objawy:
- suchość ust
- zaczerwienienie twarzy
- gorąca i sucha skóra w dotyku
- przyspieszony oddech
- przyspieszone tętno
- ból głowy
- dezorientacja
- zawroty głowy
- omdlenia
- splątanie
- majaczenie
- utrata przytomności
Aby stwierdzić udar cieplny, nie muszą występować wszystkie wymienione objawy. Najbardziej charakterystyczne jest odwodnienie, zaburzenia z ośrodkowego układu nerwowego oraz temperatura w okolicy 40 stopni Celsjusza.
Jak reagować w przypadku podejrzenia udaru cieplnego?
Głównym celem zapobiegawczym dalszemu rozwojowi uszkodzeń organizmu jest jak najszybsze obniżenie temperatury ciała. W pierwszym momencie powinno się zaprowadzić osobę z udarem cieplnym do chłodnego miejsca i jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. Można, o ile to możliwe, zastosować dodatkowe metody ochładzania takie jak kąpiel w chłodnej wodzie, czy chłodne okłady. jeżeli osoba jest przytomna, powinna napić się wody lub elektrolitów.
W warunkach szpitalnych pacjent zostaje poddany ocenie, czy nastąpił wstrząs i w jakim stopniu uszkodzone są narządy.
Jak zapobiec udarowi słonecznemu?
Udarowi słonecznemu możemy zapobiec, stosując się do następujących zasad:
- unikamy słońca w jego szczycie (12:00-15:00)
- stosujemy odzież ochronną dostosowaną do warunków zewnętrznych, np. czapka w słoneczne dni
- dbamy o odpowiednie nawodnienie
- nie ignorujemy pierwszych objawów udaru cieplnego, czyli osłabienia, zawrotów głowy, uczucia zmęczenia
W praktyce farmaceuty często spotkamy się z pacjentem kompletującym wakacyjną apteczkę, jest to idealny moment na edukację w kierunku zapobiegania udarowi cieplnemu. Zawsze powinniśmy zalecić zakup elektrolitów dla całej rodziny, które powinniśmy pić profilaktycznie już przed pierwszymi oznakami odwodnienia.
Autor: mgr farm. Martyna Piotrowska
Bibliografia:
- Choroba z przegrzania i udar cieplny. David S Jardine. Luty 2009, Vol. 13 Nr 1 Pediatria po Dyplomie.
