Parlament Europejski podejmuje, wspólnie z innymi organami UE Działania na rzecz aktywizacji i poprawy jakości życia osób z niepełnosprawnościami. W tym celu wsłuchuje się w głos samych zainteresowanych.
Od 2 do 6 grudnia 2024 roku Parlament Europejski po raz drugi obchodził Tydzień Praw Osób Niepełnosprawnych, organizując liczne wydarzenia poświęcone różnorodnym tematom związanym z integracją i wsparciem osób z niepełnosprawnościami. Podczas intensywnych dyskusji członkowie Parlamentu Europejskiego oraz przedstawiciele organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych poruszali najważniejsze kwestie, takie jak niezależne życie, sztuczna inteligencja, równouprawnienie kobiet oraz dostępność transportu i usług publicznych.
Europejska Strategia Niepełnosprawności 2021–2030 w centrum uwagi Komisji Petycji
Dyskusja na temat przyszłości Europejskiej Strategii Niepełnosprawności miała miejsce 2 grudnia, kiedy to Nadia Hadad, członkini Komitetu Wykonawczego European Disability Forum (EDF), podkreśliła najważniejsze problemy, z jakimi borykają się osoby niepełnosprawne w UE.
Wskazała na rosnący kryzys instytucjonalizacji, który w tej chwili dotyka 1,4 mln osób segregowanych w ośrodkach mieszkalnych. Wskazała również na narastające ubóstwo i bezrobocie, które uderzają szczególnie mocno w tę grupę społeczną.
Emily O’Reilly, Europejska Rzecznik Praw Obywatelskich, wyraziła swoje zaniepokojenie barierami, jakie napotykają osoby niepełnosprawne w procesie zapewnienia sobie odpowiedniego mieszkania.
Z kolei europosłanki Ezcurra Almansa skupiła się na problemach, które dotyczą niepełnosprawnych kobiet i dziewcząt, natomiast Miranda Paz podkreśliła znaczenie wsparcia finansowego dla organizacji społecznych zajmujących się problemami niepełnosprawności.
Deinstytucjonalizacja i niezależne życie
Komisja Zatrudnienia, która zajmowała się tym tematem, zwróciła uwagę na potrzebę transformacji systemowej i przejścia od instytucjonalnych form wsparcia do modelu niezależnego życia w społeczności. Wskazano jednak na brak danych dotyczących liczby osób przebywających w instytucjach oraz niewystarczające finansowanie tej zmiany.
Podczas przesłuchania przedstawiciele EDF, w tym Europejska Sieć Niezależnego Życia oraz Inclusion Europe, podkreślili konieczność monitorowania sytuacji osób niepełnosprawnych w instytucjach. Pomimo działań prowadzonych przez ostatnie lata, liczba osób niepełnosprawnych zamieszkałych w ośrodkach wzrosła w 13 państwach członkowskich UE.
Sztuczna inteligencja, cyfryzacja i prawa osób niepełnosprawnych
Temat wykorzystania sztucznej inteligencji (AI) i jej wpływu na osoby niepełnosprawne został omówiony 3 grudnia podczas wymiany poglądów w Komisji Rynku Wewnętrznego.
Kave Noori, specjalista ds. polityki AI w EDF, wskazał na ryzyko, jakie niesie zastosowanie sztucznej inteligencji w wykrywaniu oszustw w systemach ochrony socjalnej. Systemy te, oparte na rozumowaniu statystycznym, często faworyzują osoby niemarginalizowane, co prowadzi do wykluczenia społeczeństw już zmarginalizowanych, takich jak osoby niepełnosprawne.
Europoseł Marc Angel, zauważył, iż sztuczna inteligencja może jednocześnie wspierać dostępność i prowadzić do dyskryminacji. Wyraził nadzieję, iż nowe przepisy zawarte w ustawie o sztucznej inteligencji nałożą na firmy obowiązek ograniczania uprzedzeń algorytmicznych oraz monitorowania ich wpływu na prawa podstawowe. Europosłanka Kim Van Sparrentak ostrzegła natomiast przed nieodpowiednim wykorzystaniem filtrów treści w mediach społecznościowych, które mogą fałszywie klasyfikować obrazy związane z osobami niepełnosprawnymi jako nieodpowiednie.
Cyfryzacja może być narzędziem wsparcia osób z niepełnosprawnościami, pod warunkiem iż technologie będą odpowiednio zaprojektowane i dostępne. Alejandro Moledo, zastępca dyrektora EDF, zaznaczył, iż zanik alternatywnych, tradycyjnych sposobów dostępu do usług publicznych, takich jak kontakt osobisty, może stanowić istotną barierę. EDF wezwało do przyjęcia przepisów, które zapewnią zarówno cyfrowe, jak i tradycyjne formy dostępu do usług publicznych.
Sander Smit (europoseł) podkreślił, iż cyfryzacja nie powinna być pretekstem do zamykania fizycznych punktów usługowych, natomiast de la Pisa Carrion (europoseł) wskazała na szczególne trudności osób starszych w radzeniu sobie z nowymi technologiami.
Wsparcie zatrudnienia osób niepełnosprawnych
Jednym z kluczowych tematów poruszanych w trakcie tygodnia było wspieranie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami. Podczas spotkania Komisji Zatrudnienia Ana Peláez Narváez, sekretarz generalna EDF, zwróciła uwagę na szczególne trudności, jakie napotykają kobiety niepełnosprawne na rynku pracy. Problemem jest nie tylko niska dostępność miejsc pracy, ale także groźba utraty świadczeń i wsparcia społecznego po podjęciu zatrudnienia, co często prowadzi do ubóstwa.
Europoseł Alex Agius Saliba wezwał do wprowadzenia wiążących przepisów, które zagwarantują osobom niepełnosprawnym odpowiednie warunki pracy i rozsądne udogodnienia. Jednocześnie Rosa Estaràs Ferragut (europosłanka) zwróciła uwagę na wysoką liczbę dzieci niepełnosprawnych rezygnujących z edukacji, co utrudnia ich późniejsze wejście na rynek pracy.
Problemy w transporcie osób niepełnosprawnych
Komisja Transportu omówiła istniejące bariery w dostępie do transportu, szczególnie w kontekście kolei. Wskazano na dobre praktyki, takie jak brak konieczności wcześniejszego powiadomienia o potrzebie pomocy czy dostosowanie informacji do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Jednak przez cały czas istnieje wiele wyzwań, w tym brak ujednoliconych standardów dostępności.
Tilly Metz, poseł do PE z Luksemburga, zaznaczyła, iż dostępność to fundamentalne prawo człowieka, a UE musi podjąć dalsze działania, aby wyeliminować takie ograniczenia, jak obowiązek wcześniejszego zgłaszania pomocy w podróży.
Kobiety z niepełnosprawnościami w centrum debaty
Podczas sesji Komisji Praw Kobiet i Równości Płci Ana Peláez Narváez wskazała na niewystarczające uwzględnienie kobiet z niepełnosprawnościami w unijnych politykach dotyczących równości płci i praw człowieka. Wezwała UE do uznania przymusowej sterylizacji za przestępstwo oraz do zapewnienia specjalistycznych usług wsparcia dla kobiet z niepełnosprawnościami, które padły ofiarą przemocy.
Pirkko Mahlamäki, przewodnicząca Komitetu Kobiet EDF, zaapelowała o wdrożenie postulatów trzeciego manifestu EDF dotyczącego praw kobiet z niepełnosprawnościami. W trakcie debaty europosłanka Katrin Langensiepen przypomniała o niewystarczających działaniach UE w zakresie kryminalizacji przymusowych sterylizacji i aborcji.
Podsumowanie działań podczas tygodnia
Tydzień Praw Osób Niepełnosprawnych pokazał, iż choć istnieje wiele inicjatyw mających na celu poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Europie, przez cały czas istnieje ogromna potrzeba dalszych działań legislacyjnych, finansowych i społecznych. Wspólne prace Parlamentu Europejskiego i organizacji pozarządowych są najważniejsze dla zapewnienia, iż prawa osób niepełnosprawnych nie pozostaną tylko na papierze
