Tu się oddycha na Śląsku. Stary Las Murckowski to leśna oaza zdrowia w aglomeracji

Zdjęcie: INTERIA.PL


Katowice kojarzone są głównie z przemysłem, a sam Śląsk - z krajobrazem hałd i zanieczyszczeniem środowiska. A tymczasem serce aglomeracji śląskiej jest zielone. Jakie tajemnice skrywa wyjątkowy rezerwat w Katowicach i jak jego klimat może wpływać na zdrowie? Sprawdzamy w letnim cyklu "Polska na własne oczy".


Las Murckowski - leśna oaza aglomeracji śląskiej


Kiedy Polak myśli o aglomeracji śląskiej widzi krajobraz miejsko-przemysłowy. Do dziś też panuje przekonanie, iż kopalnie i huty w tym regionie nieodwracalnie wyniszczyły środowisko. Dlatego w kontekście zdrowotnych adekwatności, ten region Polski nie jest zupełnie brany pod uwagę. To nie do końca prawda, bo choćby tu można znaleźć miejsca, w których oddycha się pełną piersią.
Rezerwat leśny w Katowicach w okolicach nieistniejącej już kopalni KWK Murcki to pozostałość po Puszczy Śląskiej. Las Murckowski początkowo obejmował ok. 7 ha, ale dziś - po rozszerzeniach w 1989 i 2022 roku - zajmuje aż 141,56 ha objętych ochroną czynną, otoczonych otuliną o powierzchni 256 ha. Znajduje się na południowych obrzeżach Katowic - ta lokalizacja jest wyjątkowa - w samym sercu miejskiego krajobrazu kryje się raj dla miłośników ciszy między drzewami.Reklama


Las Murckowski przecinają piesze i rowerowe trasy prowadzące przez bukowy drzewostan liczący ok. 150 lat. Dzięki wieloletniej pracy leśników i botaników udało się tutaj utrzymać unikalne gatunki roślin charakterystyczne dla dawnej Puszczy Śląskiej. W rezerwacie rośnie 210 gatunków roślin naczyniowych, w tym trzy objęte ścisłą ochroną (np. kruszczyk szerokolistny, bluszcz pospolity, barwinek pospolity), oraz 42 gatunki mchów, 6 wątrobowców i 3 roślin epifitycznych. Faunę reprezentują lisy, kuny leśne, dziki i sarny. Spacer umila śpiew ptaków - mieszkają tu kowaliki, pełzacze, świergotek drzewny, kos, drozd śpiewak, a także muchołówki szara i żałobna, grubodziób oraz różne gatunki siko.
Las Murckowski to zielony filtr aglomeracji, mimo położenia w rejonie z wysokim poziomem zanieczyszczeń, większość próbek glebowych nie wykazuje przekroczeń dopuszczalnych poziomów metali ciężkich. Dla mieszkańców aglomeracji śląskiej wizyty w tym miejscu stanowią realną "zieloną terapię". To oaza w granicach miasta, gdzie można uciec od codziennego zgiełku i poczuć bliskość przyrody. Jak w pełni wykorzystać jego naturalne adekwatności?


Proste jak spacer po lesie


Silnie uprzemysłowiony Śląsk potrzebował miejsc, w których mieszkańcy mogli swobodnie oddychać. Dziś zanieczyszczenie powietrza jest tu niższe niż pół wieku temu, również dzięki dbałości o tereny zielone. W dobie powszechnego przemęczenia, stresu i przebodźcowania miejsca takie jak Las Murckowski zyskują funkcję terapeutyczną. Można tu praktykować tzw. lasoterapię - czyli kąpiele leśne (z japońskiego - shinrin yoku). To świadoma, uważna forma obcowania z naturą, w której nie chodzi o sport ani pokonywanie kilometrów, ale o zanurzenie się w lesie wszystkimi zmysłami.
Już 20 minut powolnego spaceru wśród buków, sosen i świerków Lasu Murckowskiego wystarcza, by uspokoić układ nerwowy, obniżyć poziom kortyzolu (hormonu stresu), poprawić koncentrację i wyregulować ciśnienie krwi. Dzięki wysokiemu stężeniu naturalnych olejków eterycznych - fitoncydów - las działa jak inhalatorium: wspiera odporność, działa przeciwwirusowo i przeciwzapalnie, a choćby zwiększa aktywność komórek NK, odpowiedzialnych za niszczenie komórek nowotworowych.
Praktyka kąpieli leśnych w Murckach może być niezwykle prosta - wystarczy odnaleźć zaciszny fragment rezerwatu, zostawić telefon w kieszeni, i ruszyć w spokojny spacer bez celu. Istotne jest, by świadomie chłonąć zapachy ściółki i igliwia, dotykać kory drzew, słuchać śpiewu ptaków i szumu liści, a czasem po prostu usiąść i oddychać głęboko.


Dla kogo zalecane są kąpiele leśne i spacery?


Pogłębiony i świadomy kontakt z przyrodą wpływa korzystnie nie tylko na ciało - łagodzi także stany depresyjne, pomaga w walce z lękami i wypaleniem zawodowym, ułatwia zasypianie. Coraz więcej badań wskazuje, iż regularne wizyty w lesie wspomagają rekonwalescencję po chorobach serca, infekcjach dróg oddechowych, a choćby operacjach onkologicznych. Murcki las z jego ciszą, różnorodną florą, chłodnym cieniem i czystym powietrzem to idealne środowisko do praktykowania tego typu naturalnej terapii - samodzielnie lub w ramach prowadzonych sesji grupowych.
Na tym nie koniec, kontakt z leśnym mikrobiomem - np. przez dotykanie mchu, siadanie na ziemi, czy przytulanie się do pnia - zwiększa różnorodność mikroorganizmów skóry, co pozytywnie wpływa na odporność i zmniejsza skłonność do alergii. Takie "zanurzenie sensoryczne" może trwać od kilkunastu minut do kilku godzin - choćby jedna sesja tygodniowo przynosi wymierne korzyści fizjologiczne i psychiczne, udowodnione naukowo. Las Murckowski to zatem nie tylko miejsce do spacerów, ale pełnoprawna, dostępna bez recepty "klinika natury", w której masz szansę odzyskać równowagę, ciszę i siły witalne.


Tak zmieniały się Katowice na przestrzeni lat - czy dziś są dobrym miejscem do życia?


W ostatnich dekadach Katowice przeszły interesującą transformację. To górniczo - hutnicze miasto stało się jedną z najbardziej zielonych Polskich metropolii. Dla porównania - jeszcze kilka dekad temu ten teren był w 81-procentach przemysłowy. Dziś ponad 50 proc. miasta zajmują tereny zielone. Rozległe lasy na południu miasta (w dzielnicy Murcki zajmują 86 proc. powierzchni!), Katowicki Park Leśny i Dolina Trzech Stawów, nie zapominajmy również o zrewitalizowanym Parku Śląskim, który znajduje się na granicy z Chorzowem.
Katowice mają nie tylko lasy i parki, ale też zielone przystanki - oczekiwanie na autobus w takim małym "ogródku" jest z pewnością korzystniejsze dla zdrowia niż spędzanie czasu wśród betonu i szkła. Miasto regularnie prowadzi nasadzenia - pojawia się tu choćby kilkaset nowych drzew rocznie.
To wszystko przekłada się na systematyczną poprawę jakości powietrza. Rok 2023 przyniósł rekordowo niski średni poziom PM10 (~24 µg/mł) - to o ponad 20 proc. mniej niż w 2022 roku i o ponad 40 proc, mniej niż w 2013-2014 roku, kiedy wartości przekraczały 40 - 50 µg/mł; katowiccy urzędnicy wskazują, iż działania takie jak wymiana kotłów grzewczych (blisko 8 000 od 2015 do 2022 roku) realnie redukują smog. Choć w okresie grzewczym wciąż zdarzają się epizody gorszej jakości powietrza - stacje notują czasem wartości PM2.5 powyżej 110 µg/mł, czyli poziom "bardzo zły" - w tej chwili takie sytuacje stanowią niewielką część roku.
Katowice w 2025 roku jawią się jako miasto, które z postindustrialnej "pustyni" zmienia się w zielone płuca regionu. W kontekście rozwoju kulturalnego też możemy zauważyć ogromny progres. Katowice to miasto, w którym zarówno górnicy emeryci jak i młodzi ludzie czują się świetnie. jeżeli nie miałeś ostatnio okazji odwiedzić Śląska to pora na weekendową wycieczkę do Katowic. Będziesz zdziwiony, jak to miasto wymknęło się stereotypom.


Las Murckowski - jak dojechać? Informacje praktyczne


Rezerwat znajduje się ok. 10 km na południe od centrum Katowic w dzielnicy Murcki. Najbliższy punkt do zaparkowania to parking Leśny przy ul. Bielskiej lub przy ul. Pawła Kołodzieja, skąd spacer do rezerwatu zajmuje maksymalnie około 1 - 2 km. Inny punkt postojowy to Plac przy Parku Murckowskim przy ul. Żubrów Murckowskich. Najbliższe przystanki autobusowe: Murcki Wzgórze Wandy (linie 1, 4, 689, 695) lub Murcki Kołodzieja (linia 673).
Wstęp do Rezerwatu Lasu Murckowskiego jest bezpłatny. Prowadzą ty znakowane szlaki piesze i rowerowe: zielony i czarny PTTK, a także lokalne ścieżki rowerowe. Drogi w terenie są mieszanką asfaltu i dróg leśnych - trasa jest łatwa choćby dla rodzin z dziećmi i rowerów miejskich. Ścieżka spacerowa wewnątrz rezerwatu ma około 2,2 km długości i prowadzi przez fragmenty ok. 150-letniego lasu bukowego. Przejście jej zajmuje ok. 45 - 60 minut - jest równo i stabilnie, dlatego można się tam wybrać na spacer z maluchem w wózku.


Pamiętaj, iż jest to rezerwat przyrody, dlatego spaceruj tylko po wyznaczonych ścieżkach. Nie wolno tu również rozbijać namiotów czy organizować pikników czy rozpalać ogniska. W pobliskiej Dolince Murckowskiej znajdują się stawy i polanki idealne na piknik - bez uporządkowanej infrastruktury, ale z ciszą i kontaktem z naturą.
Jeśli chcesz podziwiać panoramę lasu udaj się na Wzgórze Wandy - najwyżej położony punkt Katowic (ok. 352 m n.p.m.), z wieżą obserwacyjną/przeciwpożarową (można z niej skorzystać po uprzednim uzgodnieniu z Nadleśnictwem). Drugim punktem widokowym jest Hałda Murcki, to pozostałość górnicza a zarazem pierwszy w Polsce szlak turystyczny prowadzacy na hałdę. Przy dobrej pogodzie rozciągają się tu widonie nie tylko na tereny kopalni, ale widać choćby panoramy na Beskidy i Tatry.
CZYTAJ TAKŻE: