Trombofilia – znaczenie diagnostyki genetycznej w ocenie ryzyka zakrzepicy

Trombofilia (nadkrzepliwość) to stan zwiększonej skłonności do powstawania zakrzepów w naczyniach krwionośnych, wynikający z zaburzeń układu hemostazy. Sama trombofilia zwykle nie manifestuje się klinicznie – objawy pojawiają się dopiero w obecności czynnika inicjującego, prowadząc do powstania zakrzepów ograniczających lub blokujących przepływ krwi. Może to skutkować poważnymi powikłaniami, takimi jak zakrzepica żylna, zatorowość płucna czy nawracające poronienia.

Ze względu na etiologię wyróżnia się:

• Trombofilię wrodzoną – wynikającą z mutacji genetycznych wpływających na mechanizmy krzepnięcia krwi.
• Trombofilię nabytą – rozwijającą się pod wpływem czynników środowiskowych lub współistniejących schorzeń.

Trombofilia wrodzona – charakterystyka

Trombofilia wrodzona to genetycznie uwarunkowane zaburzenie hemostazy, które zwiększa ryzyko incydentów zakrzepowo-zatorowych. Diagnostyka wrodzonych form nadkrzepliwości jest kluczowa w identyfikacji osób z podwyższonym ryzykiem żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ) i pozwala na wdrożenie odpowiednich strategii profilaktycznych i terapeutycznych.

Powikłania trombofilii wrodzonej

Do najczęstszych konsekwencji trombofilii wrodzonej należą:

• Zakrzepica żylna – najczęstsza manifestacja kliniczna, objawiająca się bólem, obrzękiem i zaczerwienieniem kończyn, głównie dolnych. Może prowadzić do zespołu pozakrzepowego.
• Zatorowość płucna – stan zagrożenia życia, objawiający się nagłą dusznością, bólem w klatce piersiowej, przyspieszonym tętnem oraz kaszlem, niekiedy z domieszką krwi.
• Nawracające poronienia – szczególnie przed 10. tygodniem ciąży. W tym okresie zakrzepy mogą zakłócać implantację zarodka lub prowadzić do niedostatecznego ukrwienia rozwijającego się łożyska, co skutkuje utratą ciąży.
• Stan przedrzucawkowy i rzucawka – powikłania ciążowe obejmujące nadciśnienie tętnicze, białkomocz i obrzęki, stanowiące zagrożenie dla matki i płodu.
• Martwicze zapalenie skóry – rzadkie powikłanie zakrzepicy małych naczyń w skórze, prowadzące do owrzodzeń i martwicy tkanek.
• Zawał serca i udar mózgu w młodym wieku – osoby z trombofilią mogą być bardziej narażone na incydenty sercowo-naczyniowe, zwłaszcza w obecności czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu, hipercholesterolemia czy otyłość.

Diagnostyka genetyczna w ocenie ryzyka zakrzepicy

Trombofilia wrodzona wiąże się z obecnością mutacji w genach regulujących procesy krzepnięcia. Do najczęściej występujących należą:

• Mutacja czynnika V Leiden (1691G>A) – powoduje oporność czynnika V na inaktywację przez białko C, co zwiększa ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Osoby homozygotyczne są szczególnie narażone na incydenty zakrzepowo-zatorowe. W przypadku heterozygotycznej postaci mutacji ryzyko zakrzepicy jest niższe, jednak przez cały czas wyższe niż u osób bez tej zmiany genetycznej.
• Mutacja genu protrombiny (20210G>A) – prowadzi do zwiększonej produkcji protrombiny, co nasila aktywność układu krzepnięcia i predysponuje do powikłań zakrzepowych. U kobiet może być przyczyną nawracających poronień.
• Mutacje w genie MTHFR (C677T i A1298C) – powodują obniżoną aktywność enzymu MTHFR i mogą prowadzić do hiperhomocysteinemii, która wiąże się z wyższym ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych oraz ciążowych.
• Mutacja genu PAI-1 – skutkuje zwiększoną ekspresją inhibitora aktywatora plazminogenu, co zaburza proces fibrynolizy i może utrudniać implantację zarodka, zwiększając ryzyko poronień, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży.
• Mutacja w genie czynnika VIII – wysoki poziom czynnika VIII sprzyja rozwojowi zakrzepicy żylnej, zwłaszcza zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej.
• Mutacja w genie czynnika XIII – podwyższona aktywność czynnika XIII może prowadzić do zwiększonej stabilności skrzepu, co utrudnia jego rozpuszczenie, pogłębiając stan nadkrzepliwości.

Znaczenie badań genetycznych w ocenie ryzyka zakrzepicy

Wykrycie powyższych mutacji jest najważniejsze w ocenie ryzyka zakrzepicy. Diagnostyka genetyczna pozwala na identyfikację osób predysponowanych do nadkrzepliwości, umożliwiając wdrożenie odpowiednich działań profilaktycznych i terapeutycznych.

Szczególnie istotne jest to u:

• osób z obciążonym wywiadem rodzinnym,
• kobiet planujących ciążę lub stosujących antykoncepcję hormonalną,
• osób unieruchomionych (np. po operacjach, urazach, w trakcie długotrwałego leczenia szpitalnego),
• pacjentów po przebytych incydentach zakrzepowych.

W przypadku rozpoznania trombofilii u jednego z członków rodziny zaleca się przeprowadzenie badań genetycznych u krewnych, zwłaszcza pierwszego stopnia.

Oferta GeneProof – diagnostyka molekularna trombofilii wrodzonej

EUROIMMUN POLSKA, oficjalny dystrybutor testów diagnostycznych firmy GeneProof, oferuje zestawy testowe umożliwiające identyfikację mutacji związanych z trombofilią wrodzoną.

Testy GeneProof cechują się:

• doskonałą czułością i specyficznością,
• możliwością jednoczesnej analizy wielu mutacji w jednym cyklu PCR (One Workflow),
• gotowym do użycia roztworem Master Mix (zawiera wszystkie niezbędne komponenty),
• kompatybilnością z różnymi urządzeniami PCR w czasie rzeczywistym (real-time PCR).

W ofercie dostępne są testy:

• GeneProof Factor II Prothrombin PCR Kit,
• GeneProof Factor V Leiden PCR Kit,
• GeneProof Factor XIII V34L PCR Kit,
• GeneProof MTHFR C677T PCR Kit,
• GeneProof MTHFR A1298C PCR Kit,
• GeneProof PAI-1 Genotyping PCR Kit.

Podsumowanie

Wczesna diagnostyka genetyczna trombofilii wrodzonej może mieć istotne znaczenie w profilaktyce i leczeniu zakrzepicy, zwłaszcza u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym lub przebytymi incydentami zakrzepowo-zatorowymi. Nowoczesne testy molekularne, które produkuje firma GeneProof, umożliwiają precyzyjną identyfikację mutacji zwiększających ryzyko nadkrzepliwości, co pozwala na wdrożenie odpowiednich strategii terapeutycznych i znacząco poprawia rokowanie pacjentów.

Chcesz porozmawiać o testach i urządzeniach firmy GeneProof?

Piśmiennictwo

1. Undas A., Windyga J., Podolak-Dawidziak M., Klukowska A., Zdziarska A., Trombofilie wrodzone – charakterystyka, diagnostyka i postępowanie u dorosłych. Zalecenia Grupy ds. Hemostazy Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów – 2022, Varia Medica 2022, t. 6, nr 1, s. 81–92.
2. https://laboratorium.info.pl/genetyka/zakrzepica-trombofilia/.
3. https://www.euroimmundna.pl/product/pakiet-fv-fii-mthfr-c677t-a1298c-pai-1-r2-czynnika-v/.
4. https://www.geneproof.com/.

Agata Witkowska

Koordynator Laboratorium, Diagnosta Laboratoryjny nr PWZDL 12570

71 75 66 027/028, kom. 511 710 286

[email protected]

Masz pytanie dotyczące tego tematu?