Triage, czyli segregacja poszkodowanych. Jak wygląda?

Zdjęcie: TRIAGE

Triage lub triaż jest procedurą medyczną, która pozwala na segregację poszkodowanych w zależności od ciężkości obrażeń. Oznaczenie pacjentów odpowiednimi kolorami pozwala ustalić kolejność ich przyjmowania. Jak działa system segregacji? Sprawdź!

Stan zdrowia i stopień obrażeń decydują o kolejności udzielania pomocy. Osoby, których życie nie jest zagrożone, mogą dłużej poczekać na przyjęcie. Początkowo segregację medyczną stosowano jedynie przy zdarzeniach drogowych i masowych wypadkach. Dziś system triage działa standardowo w każdym oddziale SOR. Sprawdź, jak narodził się pomysł i na czym dokładnie polega.

Segregacja poszkodowanych – historia systemu triage

W Polsce stosowany jest system START, inaczej S.T.A.R.T. (simple triage and rapid treatment), który opracowano w 1983 roku. Zasady zostały stworzone przez Departament Ochrony Przeciwpożarowej Newport Beach i Szpital Hoag w Newport Beach w Kalifornii. W Polsce funkcjonuje jeszcze jeden system Jump START, który dotyczy pacjentów pediatrycznych. Podział na pacjentów dorosłych i małoletnich jest konieczny z uwagi na znaczne różnice dotyczące parametrów życiowych w obu grupach wiekowych.

Ciekawostka

Początków systemu segregacji należy szukać w czasach wojen napoleońskich. Za pomysłodawcę uznaje się chirurgia z armii Napoleona, Jeana Dominique’a Larreya.

Do tej pory sposób segregowania pacjentów ulegał wielokrotnie modyfikacjom, udoskonaleniom. Na świecie stosuje się aż kilka różnych systemów dzielenia poszkodowanych i chorych w zależności od rodzaju przypadłości i rokowań. Określenie triage zaczerpnięto z języka francuskiego.

Triage – zasady segregacji medycznej

Ratunkowa segregacja medyczna triage ma być procedurą pozwalającą na jak najszybsze określenie, którzy pacjenci potrzebują natychmiastowej pomocy, a którym można udzielić jej w dalszej kolejności. Dlatego też przede wszystkim ocenia się jedynie podstawowe parametry życiowe. Na co zwraca się uwagę? Sprawdzane jest tętno, oddech, stan świadomości czy możliwość przemieszczania się. Ratownicy podejmują jedynie kilka niezbędnych działań:

• udrożnienie dróg oddechowych;
• tamowanie krwawień;
• ułożenie w pozycji bezpiecznej bocznej.

Dlaczego to tak ważne, aby ograniczyć ilość podejmowanych działań i czas poświęcony pacjentom? W przypadku działania na miejscu zdarzenia, gdzie wiele osób jest poszkodowanych i wymaga udzielenia pomocy, przeprowadzenie dokładnego badania u każdego pacjenta skutkowałoby nieudzieleniem wsparcia we właściwym momencie tym, którzy najbardziej go potrzebują.

Kolory stosowane w procedurze segregacji triage

W systemie START stosowanym w Polsce określone grupy ryzyka oznacza się odpowiednim kolorem:

• czarny – u osób poszkodowanych stwierdzono zgon lub uznaje się, iż nie przeżyją; wskazuje na to brak oddechu, rozległe obrażenia, krwotoki niedające się zahamować, obnażona tkanka mózgowa, zmiażdżenie kości czaszki. W przypadku małej dostępności pomocy medycznej pacjentów pozostawia się bez interwencji do czasu przybycia dodatkowej pomocy;
• czerwony – osoby wymagające natychmiastowej pomocy znajdujące się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia; w tym przypadku udzielenie pomocy daje nadzieję na przeżycie pacjenta; również w przypadku konieczności ewakuacji traktowani są priorytetowo;
• żółty – oznacza, iż pacjenci potrzebują pomocy, ale może ona być udzielona nieco później, ponieważ obrażenie nie stanowią zagrożenia dla życia; leczenie powinno się rozpocząć przed upływem 24 godzin od zdarzenia;
• zielony – przyznawany jest pacjentom, którzy przeżyją choćby bez udzielenia pomocy; do tej grupy zalicza się osoby z otarciami, płytkimi ranami.

W niektórych państwach w segregacji triage stosuje się także kolor niebieski, mający różne znaczenie. Jednym z przykładów może być używanie go w przypadku osób wymagających dekontaminacji, np. tych, których skóra została skażona szkodliwą substancją.

Zestaw do segregacji poszkodowanych

Zestaw triage zawiera przede wszystkim odblaskowe opaski różnego koloru – czarne, czerwone, żółte, zielone – latarkę, marker, nożyczki ratownicze, rękawiczki nitrylowe, opatrunek osobisty. W zestawie znajdują się również kamizelki odblaskowe oraz karty segregacyjne wykonane z wodoodpornego i nierozerwalnego materiału. Każda karta ma rewers i awers:

• rewers to strona opisowa, gdzie ratownik odnotowuje stan pacjenta, dane identyfikacyjne, rodzaj urazów;
• na awersie znajdują się rubryki, które zostaną uzupełnione podczas segregacji wtórnej.

Każda karta ma swój unikatowy numer, współczesne mają również kody paskowe umożliwiające identyfikację pacjenta. Karty zakłada się na szyje pacjentów, natomiast opaski na rękę.

Triage – co jeszcze warto wiedzieć o procedurze?

Ustalony schemat postępowania ma za zadanie umożliwić przeżycie jak największej liczbie osób z grona poszkodowanych. Dokonujący segregacji triage dzieli uczestników zdarzenia na cztery kategorie na podstawie błyskawicznej oceny stanu poszkodowanego. Ocenę należy przeprowadzić w ciągu 30 sekund. Ratownicy kierują się także zasadą tzw. platynowych minut, aby ofiary zdarzenia mogły trafić do szpitala w ciągu godziny od wypadku.

Triage jest stosowany przy wypadkach masowych oraz w katastrofach. Segregacja wtórna również jest przeprowadzana na podstawie kategorii pilności z zastosowaniem podziału na określone grupy. Polega ona na pełnym badaniu i ocenie szans na przeżycie, dokonywana jest przez najbardziej doświadczony personel medyczny. Chodzi o udzielenie pomocy jak największej liczbie poszkodowanych, ustalenie kolejności transportu oraz wybór środka transportu.

Triage a SOR

Nieco inaczej przebiega segregacja triage na SOR. Stan zdrowia analizują pielęgniarka, ratownik medyczny lub lekarz. Także i w tym przypadku chodzi o jak najszybsze ocenienie stanu osób, które muszą otrzymać pomoc medyczną. Osoby oznaczone kolorem czerwonym wymagają natychmiastowego kontaktu z lekarzem z powodu bezpośredniego zagrożenia życia, np.:

• zatrzymania akcji serca;
• ciężkiej niewydolności oddechowej;
• wstrząsu anafilaktycznego;
• bólu w klatce piersiowej;
• tachykardii lub bradykardii.

Kolor pomarańczowy oznacza, iż pacjent wymaga pilnej pomocy. Należy mu jej udzielić w ciągu najbliższych kilku minut. Do takich sytuacji zaliczyć można:

• objawy udaru mózgu;
• bardzo wysoka gorączka;
• ryzyko wystąpienia ostrego zespołu wieńcowego.

Żółty kolor oznacza konieczność udzielenie szybkiej pomocy, jednak wskazuje, iż choroba lub obrażenia nie są zagrożeniem dla życia. Kolor zielony wykorzystywany jest przy pacjentach stabilnych, ale wymagających opieki, np. przy złamaniach kończyn. Ostatnią kategorię triage stanowią osoby potrzebujące jedynie doraźnej pomocy (kolor niebieski).

Badania przeprowadzane na oddziale ratunkowym

Osoby zgłaszające się na SOR mają najczęściej sprawdzane tętno, ciśnienie tętnicze krwi, saturację, temperaturę ciała. W określonych przypadkach wykonuje się również EKG czy poziom cukru we krwi. Wszystkie wyniki zapisywane są w karcie segregacji medycznej.

System Jump START

System Jump START dotyczy dzieci do 8 lat i składa się również z 4 etapów. Oceniana jest zdolność do przemieszczania się, oddech, nawrót kapilarny oraz stan świadomości. Trzeba pamiętać, iż u bardzo małych dzieci trudno jest ocenić zdolność do chodzenia. Nawrót kapilarny oceniany jest na skórze czoła lub mostka. W ocenie stanu świadomości stosuje się specjalną skalę czterostopniową – przytomny, reagujący na głos, reagujący na ból, nieprzytomny.

Celem przeprowadzania segregacji triage jest odpowiednie zakwalifikowanie pacjentów i udzielanie im pomocy w zależności od potrzeb i rokowań. System najczęściej stosowany jest przez ratowników w sytuacji wypadków, katastrof. Wykorzystywany bywa w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych.