– Korzyści ze stosowania tramadolu w leczeniu bólu przewlekłego mogą nie przeważać nad ryzykiem – wynika z badania opublikowanego przez naukowców z Centrum Badań Interwencji Klinicznej w Rigshospitalet w Kopenhadze w Danii.
Powszechnie stosowany lek w bólu przewlekłym
Tramadol jest najczęściej przepisywanym i zalecanym lekiem opioidowym, wskazanym w leczeniu bólu przewlekłego o nasileniu umiarkowanym do silnego. Wprowadzony do terapii w 1995 roku, działa poprzez wielokierunkowy mechanizm. Obejmuje on pobudzanie receptorów opioidowych μ, δ i κ, ze szczególnym powinowactwem do receptora μ. Dodatkowo hamuje zwrotny wychwyt noradrenaliny oraz zwiększa uwalnianie serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym, co potęguje efekt przeciwbólowy. Ten szczególny mechanizm działania odróżnia go od innych opioidów.
Tramadol początkowo klasyfikowano jako substancję niekontrolowaną. Oznacza to, iż na początku wprowadzania tego leku do obrotu nie był on objęty szczególnymi przepisami prawnymi regulującymi kontrolę substancji psychoaktywnych i narkotycznych. W praktyce początkowo tramadol traktowano jako lek o niskim ryzyku nadużywania. Wraz ze wzrostem powszechności jego przepisywania i informacji o działaniach niepożądanych oraz ryzyku uzależnienia, w wielu krajach wprowadzono kontrolę. Chciano w ten sposób ograniczyć niewłaściwe stosowanie i chronić zdrowie pacjentów.
W ostatnich latach jego użycie znacznie wzrosło, a w latach 1990–2009 na całym świecie zanotowano 11 758 milionów zdefiniowanych dawek dobowych (DDD) tramadolu (1 DDD = 300 mg). Dla przypomnienia zdefiniowana dawka dobowa (ang. defined daily dose, DDD) to wskaźnik opracowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) służący do monitorowania i porównywania zużycia leków.
Uzależnienie silniejsze niż przy innych opioidach?
– Wzrost stosowania tramadolu wynika z postrzeganych korzyści oraz powszechnego przekonania, iż jest on bezpieczniejszy i mniej uzależniający niż inne krótkodziałające opioidy – stwierdzili naukowcy w nowym artykule. – Jednak dowody wskazują, iż tramadol niesie ze sobą porównywalne, a choćby większe ryzyko przejścia z krótkotrwałego na przedłużone stosowanie w porównaniu z innymi krótko działającymi opioidami.
Naukowcy przeprowadzili systematyczny przegląd i metaanalizę randomizowanych badań klinicznych, aby ocenić skuteczność i bezpieczeństwo tramadolu w leczeniu bólu przewlekłego. Przegląd przeprowadzono zgodnie z wytycznymi GRADE (Grading of Recommendations Assessent, Development and Evaluation). Co to oznacza w praktyce?
- Czytaj również: Farmaceuta wystawił 395 recept na tramadol. Poddał się karze…
Metodyka GRADE (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) to przejrzyste i uporządkowane podejście do oceny jakości dowodów naukowych oraz siły zaleceń klinicznych. Stosuje się ją do przygotowywania przeglądów systematycznych i wytycznych praktyki klinicznej.
W ramach GRADE oceniana jest pewność dowodów na podstawie kilku kryteriów, takich jak jakość badań, spójność wyników, precyzyjność, ryzyko błędu czy możliwość przeniesienia wyników na praktykę kliniczną. Według ekspertów, dzięki temu narzędziu decyzje kliniczne oraz wytyczne są oparte na solidnych, naukowo zweryfikowanych dowodach, co podnosi jakość i skuteczność opieki zdrowotnej.
Znaczący wzrost ryzyka efektów ubocznych i niewielka skuteczność
Analiza objęła 19 randomizowanych badań klinicznych z udziałem 6506 uczestników. Wykazała, iż tramadol zapewniał statystycznie istotną, ale niewielką poprawę w leczeniu przewlekłego bólu. Naukowcy sugerują, ze efekt był na tyle niewielki, iż wielu pacjentów mogło nie odczuwać realnej ulgi.
Dodatkowo, wyniki badania wskazują na znaczący wzrost ryzyka poważnych działań niepożądanych u osób przyjmujących tramadol. Najczęściej zgłaszane poważne skutki uboczne obejmowały incydenty kardiologiczne oraz nowotwory. Ponadto, tramadol wiązał się z istotnym zwiększeniem ryzyka wystąpienia łagodniejszych działań niepożądanych. Takich jak nudności, zawroty głowy, zaparcia i nadmierna sedacja.
Ostrożność i jeszcze raz ostrożność
Badacze podkreślają, iż tramadol przynosi ograniczone korzyści w łagodzeniu bólu, podczas gdy ryzyko związane z jego stosowaniem jest wysokie. Dlatego zaleca się ostrożne przepisywanie tramadolu, z preferencją dla bezpieczniejszych alternatyw oraz koniecznością prowadzenia dalszych, wysokiej jakości badań, które pozwolą lepiej określić profil ryzyka i korzyści ze stosowania tego leku.
– Tramadol może nieznacznie zmniejszać przewlekły ból jednocześnie zwiększając ryzyko wystąpienia zarówno poważnych jak i łagodniejszych działań niepożądanych – napisali autorzy badania. Potencjalne szkody związane z tramadolem prawdopodobnie przeważają nad jego ograniczonymi korzyściami – dodają.
Wyniki tego badania zwiększają ilość dowodów podważających skuteczność tramadolu w leczeniu bólu przewlekłego. Chociaż często postrzegany jest jako „łagodniejszy” opioid, badania wykazały, iż redukcja bólu jest niewielka. Podczas gdy ryzyko poważnych działań niepożądanych, takich jak incydenty kardiologiczne i nowotwory, jest znaczące.
Źródła:
- https://www.pharmacytimes.com/view/study-highlights-safety-concerns-with-tramadol-calls-for-careful-prescribing
- Barakji JA, Maagaard M, Petersen JJ, Barakji YA, Ipsen EØ, Gluud C, Mathiesen O, Jakobsen JC. Tramadol versus placebo for chronic pain: a systematic review with meta-analysis and trial sequential analysis. BMJ Evid Based Med. 2025 Oct 7:bmjebm-2025-114101. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/41057269/
©MGR.FARM
