Tożsamość sportowca

Dlaczego tożsamość sportowca jest istotna? Bądź co bądź, predyspozycje fizyczne, talent, umiejętności techniczne są ważne. Czy to recepta na sukces w sporcie? Bynajmniej. Są to najważniejsze elementy, ale nie jedyne, które mogą prowadzić do mistrzostwa. W tej drodze jest też miejsce na coaching.

Znasz powiedzenie: „jesteś tym, co jesz”? Analogicznie w sporcie: „zawodnik działa tak, jak myśli”. Jak te myśli mogą się przedkładać na sukces i ugruntowują tożsamość sportowca? I jaki trening mentalny należy wykonać w drodze do mistrzostwa?

Tożsamość sportowca – studium przypadku

Od niedawna pracuję ze sportowcem, który chciałby awansować o szczebel wyżej w rozgrywkach ligowych. Mianowicie dąży on do tego, by grać ekstraklasie, jednak miniony sezon uważa za najmniej udany w swojej sportowej karierze. Zaproponowałam mu, aby przyjrzał się sobie, jak funkcjonuje obecnie, żeby mógł dokonać analizy i zaprojektować swoją zmianę.

Dlaczego tożsamość jest tak ważna w sporcie?

To, kim jesteś, za kogo się uważasz, kreuje twoje funkcjonowanie w sporcie. Bez wątpienia, tożsamość nadaje kierunek Twoim myślom, przekonaniom, kształtowaniu nowych umiejętności, a także to, jak się na co dzień zachowujesz i w jakim środowisku przebywasz. prawdopodobnie spotkałeś się z obrazkiem krążącym w mediach społecznościowych, a przedstawiającym małego kotka, który przegląda się w lustrze? I co widzi? Wielkiego drapieżnika. Mimo iż jest małym kotkiem, postrzega siebie jako potężne, budzące respekt zwierzę. Widzi te wszystkie cechy, które budują jego poczucie własnej wartości. Brzmi znajomo?
W rzeczy samej, poczucie własnej wartości, pewność siebie, bycie zdecydowanym, umiejętność podejmowania gwałtownie decyzji itd… są niezwykle ważne i składają się na samoocenę, która jest niezmiernie istotna w sporcie. Jak o sobie myślisz – tak będziesz mówił i działał – z pewnością takie też rezultaty osiągniesz.

Kim jestem teraz? Jaka jest moja tożsamość? – Technika góry lodowej

Wracając do tematu, jako bazę do dalszej pracy, zaproponowałam mojemu klientowi „Technikę góry lodowej”. Zanim ją tutaj przybliżę, warto wspomnieć o Robercie Diltsie. Jest on amerykańskim trenerem umiejętności behawioralnych, coachem i konsultantem biznesowym. Należy do grona twórców NLP. Propaguje swój model poziomów neurologicznych, opisujący motywacyjny i kompetencyjny rozwój człowieka.
Poziomy neurologiczne w tym wypadku zostały ubrane w metaforę góry lodowej. Ta jej część, która wystaje nad lustrem wody jest niewielka, w stosunku do tej, która kryje się pod jej powierzchnią. Koncepcja poziomów logicznych została uzupełniona przez współczesne modele poznawcze, zaproponowane przez Kena Wilber’a, Paula Watslawick’a i Arnolda Mindell’a.
Metafora góry lodowej pokazuje na czubku widoczne aspekty, takie jak: zachowania i środowisko. Pod powierzchnią wody znajdują się głębokie aspekty, które pozostają niewidoczne, a dają największą siłę naszej wewnętrznej motywacji. W tym przypadku linia wody jest symbolem oddzielenia świadomego od nieświadomego. Żeby zmiana nastąpiła w sposób trwały, warto jej dokonać na głębszych warstwach, czyli w obszarach znajdujących się pod symboliczną linią wody.

Poziomy neurologiczne Diltsa „ubrane” w metaforę góry lodowej

Wróćmy do mojego klienta. Zadałam mu szereg pytań odpowiadających danemu poziomowi góry lodowej. Wszystko po to, żeby zobaczył, kim jest teraz, jakim jest sportowcem. Zaproponowałam rundkę powrotną, począwszy od wizji, a skończywszy na środowisku. Wówczas mój klient doszedł do wniosku, iż jego przekonania i zachowania nie przybliżają go do obranego celu. Bez wątpienia nie był to obraz gracza ekstraklasy.

Kim chcę być i jakie zmiany mogę wprowadzić, żeby osiągać swoje cele?

Zadałam mojemu klientowi dodatkowe pytanie:

Co chciałbyś zmienić, aby stworzyć nowy obraz siebie?

Tym samym ponownie włączyłam górę lodową. Mój klient zaczął od ustalenia nowej tożsamości. Wyobraził sobie siebie innego, nadał nową tożsamość, która nadawała kierunek nowym myślom, przywoływała nowe umiejętności, które przedkładały się na konkretne zachowania, a także na zmianę otoczenia. W związku z tym zastosowałam pomocne pytania do budowania nowego obrazu mojego klienta;

• Jakim od dzisiaj będziesz sportowcem?
• Jak będziesz budował swoją markę?
• Jak chcesz być postrzegany?
• Jaką osobą chcesz się czuć wewnątrz siebie?
• Jakie nowe umiejętności dzięki temu uzyskasz?
• Po czym poznasz, iż masz takie umiejętności?
• W jakim otoczeniu je wykorzystasz?
• Jakie narzędzia, gadżety, będą tobie służyły w tym otoczeniu?

Dzięki tej technice klient odkrył, co jest ważne, aby osiągnąć cel. Oprócz umiejętności fizycznych, potrzebne są też umiejętności mentalne, które wypływają z tego, jak postrzega siebie w roli i jak myśli o sobie i o innych. Mój klient wypracował bazę – plan do dalszego budowania motywacji w kierunku osiągania;

• Nowa tożsamość
• Nowe przekonania
• Nowe umiejętności mentalne

Na tej podstawie opisał efekt, który inni będą mogli zobaczyć:

• Nowe zachowanie
• Nowe środowisko

Rola coacha w kreowaniu nowej tożsamości sportowca

Coach może wesprzeć zawodnika i jego pracę nad nową tożsamością, wykorzystując w szczególności kompetencje:

Wynik na ukierunkowanie i działanie – będzie wspierał swojego klienta w osiągnięciu celu, pokazując mu obszary do pracy.

Wykorzystanie modeli i technik – posłuży mu w tym znajomość takich narzędzi jak podwójny model góry lodowej wraz z kluczowymi pytaniami w kierunku poszerzania perspektywy klienta.

Pomóż swojemu klientowi zobaczyć siebie w chwili obecnej. Niech dokładnie określi kim jest, po co pełni swoją rolę, jakie ma przekonania i wartości, co potrafi, jak się zachowuje i gdzie w swojej roli funkcjonuje. Kiedy już dokona takiej analizy, poddaj jego stan obecny refleksji. Możesz przy tym użyć pytania:

• Czy ten obraz ciebie pomaga ci osiągać cele, wygrywać, rywalizować, czuć się pewnie, osiągać poziom mistrzowski?
• Co musisz zmienić natychmiast?

Następnie zastosuj ponownie model góry lodowej, aby twój klient mógł zbudować nowy obraz siebie i zapytaj ponownie o odkrycia, wnioski, refleksje. W rezultacie, twój klient zobaczy zależności między warstwą świadomą a nieświadomą, a także dostrzeże miejsca, które mają najważniejszy wpływ na sukces. Jako przykład podam ci moje spostrzeżenie w pracy z klientem przy zastosowaniu tej techniki; W pracy nad obecną rolą sportowca, mój klient ujął umiejętności fizyczne sportowe m.in. kondycja, siła, umiejętności techniczne itd. Kiedy pracowaliśmy nad drugą wersją góry lodowej, wymienił już umiejętności mentalne, jak: pewność siebie, koncentrację, samomotywację.

Liczy się też duch walki

Znane są przypadki, kiedy to słabsza fizycznie drużyna wygrywała, bo pojawił się duch walki. Co nie znaczy, iż umiejętności fizyczne nie są ważne. Wręcz przeciwnie. W drodze do mistrzostwa ważne jest zastosowanie zarówno aspektów fizycznych, jak i mentalnych. Szeroko piszą o tym Bartosz Berendt, Remigiusz Kinas i Jagoda Smoleńska. Ich artykuł „Szybciej, wyżej, mocniej – o coachingu
sportowym na granicy możliwości” można znaleźć tutaj. Natomiast o tym, czego oczekuje najmłodsza generacja od swoich trenerów sportowych, piszę tutaj.

Podsumowując:

• Model podwójnej góry lodowej pozwoli na zaprojektowanie zmiany.
• Zmiana będzie trwała, jeżeli zostanie zaplanowana na poziomach znajdujących się pod symboliczną linią wody.
• Model stanowi bazę do dalszej pracy. Pokazuje kierunek i obszary, które wymagają zmiany.
• Głębokie, nieuświadomione elementy góry lodowej, wpływają na nasze zachowania.

Źródło: „Coaching. Zestaw Narzędzi„, M. Bennewicz i A. Prelewicz, Wyd. OnePress, Gliwice. Wydawnictwo HELION „Trening umysłu sportowca” Luter S. (2015). Łódź. E-book.