Istnieje wiele metod wspomagających upłynnianie, odrywanie i usuwanie nagromadzonej plwociny u pacjentów z niewydolnością oddechową lub chorobami płuc. Należy je dobierać w zależności od potrzeb i stanu pacjenta.
Swobodny oddech to zdrowy oddech
U osób z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, jak również z zaawansowanymi chorobami neurologicznymi i osłabionymi mięśniami oddechowymi często występują zaburzenia efektywnego kaszlu lub choćby całkowite zniesienie odruchu kaszlowego. Prowadzi to do gromadzenia się większej ilości wydzieliny oskrzelowej. A także jej zagęszczenia i zalegań, które trudno usunąć. Zalegająca wydzielina, inaczej plwocina, jest bezpośrednim źródłem zakażenia, ponieważ namnażają się w niej drobnoustroje powodujące infekcje. Ponadto utrudnia oddychanie, więc stwarza zagrożenie dla komfortu – a w skrajnych przypadkach życia – pacjenta. Ważne jest więc skuteczne jej odkrztuszanie i ewakuowanie z dróg oddechowych. Istnieją różne metody wspomagające ten proces, które (po odpowiednim przeszkoleniu) można stosować w domu.
Rozrzedzanie
Nebulizacje
W celu upłynniania zagęszczonej wydzieliny, można stosować inhalacje z leków mukolitycznych, nawilżających oraz rozkurczających pęcherzyki płucne (rozkurczające powinny być aplikowane zawsze na początku zabiegu, przed podłączeniem inhalacji z pozostałymi lekami). Dzięki temu wydzielina rozrzedza się, a także łatwiej odkleja od ścian oskrzeli i pęcherzyków.
Leki mukolityczne (rozrzedzające)
Mukolityki mogą być stosowane również doustnie. W zależności od zaleceń lekarza i tego, co bardziej służy osobie chorej. Czasem konieczne jest połączenie nebulizacji z terapią doustną.
Rozgrzewanie
W rozrzedzaniu plwociny pomocne może być również picie ciepłych płynów oraz ogrzewanie klatki piersiowej i pleców okładami z ciepłego kompresu żelowego, termoforu z ciepłą wodą, a także ciepłym prysznicem, jeżeli możliwe jest jego wykonanie u pacjenta.
Oklepywanie
Trzy – cztery (w zależności od potrzeb) kilkuminutowe serie oklepywania pomagają w odrywaniu się wydzieliny, która przylega do ścian oskrzeli. Można oklepywać z tyłu – plecy pacjenta, a także z przodu – klatkę piersiową. Zawsze w kierunku od dołu do góry. Przed rozpoczęciem zabiegu dobrze jest posmarować oklepywane miejsce spirytusem lub innym płynem rozgrzewającym. W przerwach między seriami oklepywania, chory powinien próbować kaszleć i odkrztuszać wydzielinę. jeżeli to nie jest możliwe, należy wykonać zabieg odsysania dzięki cewnika oskrzelowego, który niejako zastępuje efektywny kaszel.
Pozycje wspomagające odrywanie
Drenaż oskrzeli
Polega na przyjmowaniu przez pacjenta pozycji, dzięki którym wydzielina swobodnie spływa oskrzelem do tchawicy, wykorzystując siłę grawitacji. Szczególnie skuteczna w uzyskiwaniu takiego efektu jest pozycja Trendelenburga. Chory leży na plecach, a głowa, górna część klatki piersiowej i tułów znajdują się poniżej poziomu kończyn dolnych. Pozycję taką najwygodniej i najłatwiej osiągnąć z wykorzystaniem specjalnych łóżek drenażowych z funkcją regulacji pozycji pacjenta. Podobne możliwości posiadają również niektóre łóżka pionizujące. jeżeli jednak nie ma się do nich dostępu, zbliżoną pozycję chory przyjmie, kiedy pod jego biodra podłoży się sztywny wałek lub przy zastosowaniu podkładki pod tylne nogi standardowego łóżka.
Pozycja woźnicy
Jeśli ogólny stan pacjenta umożliwia mu samodzielne siedzenie, oddychanie i podejmowanie prób odkrztuszania z wykorzystaniem dostępnej siły mięśniowej, pomocne może okazać się przyjmowanie pozycji, w której chory, siedząc na krześle, opiera łokcie o uda lub wspiera się na oparciu krzesła – co przypomina pozycję woźnicy. Pozwala to pacjentowi uruchomić dodatkowe mięśnie oddechowe, mięśnie obręczy barkowej, co zmniejsza uczucie duszności. W tej pozycji ważne jest wykonywanie krótkich wdechów przez nos i dłuższych wydechów przez przymknięte usta.
Częste zmiany pozycji
Przy zalegającej wydzielinie i dużej sile jej przylegania do ścian oskrzeli, istotne są częste zmiany pozycji ciała. jeżeli zalegania już występują, ułożenie powinno się zmieniać, aby ułatwić ich odkrztuszenie, a także rutynowo w ciągu każdego dnia, aby im zapobiec.
W przypadku bardziej sprawnych, mobilnych pacjentów nie sprawia to większej trudności. Jednak trzeba tego przestrzegać również u osób leżących. Przebywanie przez cały dzień w takiej samej pozycji może prowadzić nie tylko do odleżyn na skórze, ale także przyklejenia wydzieliny do ścian oskrzeli, zaklejenia pęcherzyków płucnych, a w konsekwencji do duszności i stanów zapalnych dróg oddechowych. U osób lezących przez większość czasu plwocina przemieszcza się podczas obracania na boki.
Co ważne, w przypadku osłabienia mięśni szkieletowych u chorego może występować skolioza kręgosłupa, a wtedy w miejscach skrzywienia wydzielina zalega jeszcze bardziej, blokując prawidłowe ich dotlenienie. Wówczas pomaga obracanie pacjenta na bok przeciwległy do powstałej skoliozy. Czyli jeżeli skolioza jest prawostronna, chory powinien częściej leżeć na lewym boku, prostując i podnosząc do góry prawą rękę. Dzięki temu wydzielina spływa na drugą stronę, uwalniając miejsca, z których ją trudniej ewakuować.
Masaż i poprawa krążenia
Masaż manualny
Odpowiedni – relaksacyjny masaż pleców, kręgosłupa i klatki piersiowej rozluźnia napięcie mięśniowe, rozgrzewa, poprawia krążenie i doprowadza do łatwiejszego odklejania wydzieliny od ścian oskrzeli.
Masaż szczotką na sucho
Poprawia krążenie i rozgrzewa szczotkowane miejsca. W przypadku wykonania masażu na plecach, wydzielina przemieszcza się, rozrzedza i odrywa.
Mechaniczne wspomaganie odruchu kaszlowego
Zdarza się, iż odsysanie, oklepywanie, pozycje drenażowe czy pozostałe manualne metody są nie najlepiej tolerowane przez pacjentów silnie niewydolnych oddechowo lub posiadających ku temu przeciwwskazania. Alternatywnymi rozwiązaniami są urządzenia, które umożliwiają mechaniczne wspomaganie odkrztuszania zalegającej, zagęszczonej wydzieliny.
Koflator – asystor kaszlu
To urządzenie, które, wykorzystując wibracje oscylacyjne oraz wytwarzając odpowiednie ciśnienie dodatnie i ujemne w drogach oddechowych, poniekąd zastępuje oklepywanie, wspomaga odrywanie, przemieszczanie i transport wydzieliny do góry. Koflator może być stosowany w połączeniu z maseczką, ustnikiem, rurką tracheostomijną oraz dotchawiczą.
Kamizelka oscylacyjna
Jest urządzeniem, które poprzez ruchy wibracyjne rozrzedza wydzielinę oskrzelową i umożliwia jej łatwiejszą ewakuację z dróg oddechowych, jednocześnie poprawiając ukrwienie w płucach.
Toaleta drzewa oskrzelowego – najważniejsza rano
Toaletę drzewa oskrzelowego powinno się wykonywać kilka razy dziennie, jednak zdecydowanie najważniejsza jest toaleta poranna. Po nocy wydzielina jest zwykle zaschnięta, zagęszczona i znacznie trudniej ją ewakuować niż w ciągu dnia.
Istnieje wiele metod wspomagających upłynnianie, odrywanie i usuwanie nagromadzonej plwociny u pacjentów z niewydolnością oddechową lub chorobami płuc. Należy je dobierać w zależności od potrzeb i stanu pacjenta. Przy zastosowaniu każdej metody, trzeba skonsultować się z lekarzem, a także kierować się odczuciami i skutecznością dla chorego, ponieważ dla rożnych osób mogą być odpowiednie różne metody.
Justyna Kędzia
Tekst powstał we współpracy z:
Dziękujemy, iż przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. o ile Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook,
