Test matryc progresywnych

Zdjęcie: Lekarze. Zdrowie i Medycyna

Nazwa zwyczajowa: Test inteligencji Ravena, Test Ravena, Test matryc

Uwaga!

Wszystkie przykłady, podane poniżej w opisie testu nie są z niego bezpośrednio zaczerpnięte, ujmują natomiast intencje twórcy testu i zasady badania.

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Test Ravena jest testem badającym procesy poznawcze – tzw. zdolność do edukcji, czyli do poprawnego, logicznego myślenia, możliwie niezależną od doświadczenia jednostki. Badanie jest sprawdzianem, w jakim stopniu osoba badana potrafi wychwycić relację między elementami wzoru (matrycy) i wskazać brakujący element wzoru. Dzięki temu uzyskuje się informacje o wartości u danej osoby tzw. czynnika g, ogólnego czynnika inteligencji, który wchodzi w skład poszczególnych zdolności specjalnych.
Wynik testu w małym stopniu zależy od wykształcenia osoby badanej oraz od innych czynników kulturowych (pochodzenia społecznego, statusu ekonomicznego).

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

Wynik testu informuje o inteligencji w rozumieniu podanym wyżej. Wynik ten jest jedynie wynikiem ogólnym, który mówi ile procent osób w wieku osoby badanej wykazuje ma inteligencję wyższą lub niższą od niej. Nie można więc uzyskać informacji o poszczególnych formach funkcjonowania poznawczego, jak w wypadku testu Wechslera.
Na podstawie wyniku testu matryc Ravena nie można przewidywać osiągnięć szkolnych, choćby w szkole podstawowej. Wynik stanowi raczej informację o potencjalnych możliwościach rozumowania logicznego; nie mówi nic o zdolnościach werbalnych, determinujących w znacznym stopniu osiągnięcia w szkole.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

• Życzenie danej osoby, która pragnie uzyskać informacje o swoich lub swojego dziecka możliwościach poznawczych (w zakresie, który bada test).
• Badanie przesiewowe w wielu szkołach celem wyłonienia dzieci wybitnych oraz takich, które z powodu upośledzeń wymagają objęcia opieką w szkołach specjalnych. Badanie to traktuje się jako badanie wstępne, w wyniku którego można zakwalifikować osobę do grupy o danym poziomie intelektualnym (np. osoby wybitne, upośledzone umysłowo). Po dokonaniu takiej wstępnej selekcji konieczne są dalsze badania (np. testem Wechslera) dla potwierdzenia hipotezy o upośledzeniu lub wybitnych zdolnościach.
• Badanie przesiewowe do wyłaniania osób bardzo zdolnych, pochodzących ze środowisk zaniedbujących edukację (test cechuje się brakiem silnych zależności kulturowych; niezależnością od wiedzy, którą uzyskuje się dzięki kontaktom z osobami o wysokiej inteligencji, zwłaszcza słownej).
• Konieczność wykonania diagnozy inteligencji (np. w celu wydania orzeczenia sądowego), gdy w ostatnich miesiącach dana osoba wykonywała próby z innego testu inteligencji. Test ten można powtarzać po stosunkowo krótkim czasie bez obawy o zniekształcenie wyniku.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza, psychologa lub pedagoga szkolnego.
Można poddać się badaniu na własne życzenie

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Nie ma specjalnych zaleceń. Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań. Diagnozę inteligencji Testem Ravena wykonuje się głównie na dzieciach od 7 do 15 roku życia. Używa się go także do badania osób dorosłych; bywa,, iż stosuje się go bez górnych ograniczeń wiekowych.
Testu nie używa się do badania osób z zaostrzonymi zaburzeniami typu psychotycznego; o niemożliwości wykonania decyduje psycholog w czasie kontaktu poprzedzającego ewentualne badanie. Nie używa się go również do badania osób niewidomych.

OPIS BADANIA

Badania można przeprowadzać indywidualnie lub grupowo. Wersja grupowa jest wersją bardziej ekonomiczną, stąd chętnie jest wykorzystywana – szczególnie, gdy występuje konieczność przeprowadzenia diagnozy w dużej grupie osób. Badani otrzymują 60 matryc – na każdej matrycy brak jest fragmentu rysunku – badany wybiera pasujący element z przedstawionych obok propozycji (Ryc.15-2) – oraz arkusz odpowiedzi. Przed rozpoczęciem badania psycholog przedstawia szczegółową instrukcję i przykład. Następnie badani oglądają kolejne tablice i dokonują wyboru brakującego elementu. Istnieją dwie wersje czasowe. W jednej badani mają nieograniczony czas na odpowiedzi, w drugiej – ograniczony (20, 30, 45 lub 60 minut).
W badaniu grupowym psycholog jest obecny na sali, a osoby badane samodzielnie wypełniają arkusze odpowiedzi. Następnie psycholog zbiera matryce oraz arkusze odpowiedzi i przystępuje do obliczania wyników. Uzyskany wynik (ilość poprawnie wybranych brakujących elementów) jest przeliczany przez psychologa według tzw. skali centylowej. Wynik testu pozwala na określenie, czy inteligencja badanego jest bardzo wysoka, wysoka, powyżej przeciętnej, przeciętna, poniżej przeciętnej lub czy osoba może być upośledzona umysłowo.
Badanie musi być przeprowadzane i interpretowane przez psychologa.
Osoby badane nie dostają na ogół żadnej informacji pisemnej o wynikach testu. Najczęściej udzielana jest ogólna informacja ustna o wynikach testu. Badany może zadać szczegółowe pytania i psycholog jest zobowiązany udzielić odpowiedzi do pewnego stopnia szczegółowości.
Psycholog sporządza opinię pisemną, którą udostępnić może lekarzowi psychiatrze lub innym psychologom (w wypadku, gdy badanie jest jednym z wielu badań przeprowadzanych w celu postawienia diagnozy). Poza nimi i osobą badaną nikt nie jest informowany o wynikach testu (wyjątek stanowić mogą ekspertyzy sądowe i consultingowe).

Badanie trwa poniżej 60 minut w wersji z ograniczonym czasem odpowiedzi i zwykle około 1 -1,5 godziny w wersji z nieograniczonym czasem odpowiedzi

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

• Poddanie się kiedykolwiek w przeszłości badaniu testem inteligencji.

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Nie ma specjalnych zaleceń.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Brak powikłań.

Opracowano na podstawie:
mgr psych. Aleksandra Łuszczyńska-Cieślak,
mgr psych. Roman Cieślak
Test Matryc Progresywnych
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996