Psychoedukacja – klucz do lepszego zrozumienia zaburzeń ze spektrum autyzmu
Spektrum autyzmu (ASD) to niezmiernie złożone zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na sposób, w jaki jednostka postrzega świat i komunikuje się z innymi ludźmi. Nie jest to zatem tylko diagnoza medyczna, ale również sposób bycia, myślenia i doświadczania świata. Dla osób z ASD codzienność może być pełna wyzwań związanych z komunikacją, zrozumieniem emocji i nawiązywaniem relacji społecznych. Osoby ze spektrum autyzmu spotykają się z różnymi wyzwaniami w codziennym funkcjonowaniu, ale istnieją strategie, które mogą im pomóc w zrozumieniu siebie i otaczającego ich świata. W miarę jak społeczeństwo staje się coraz bardziej świadome neuroróżnorodności, zwiększa się także zapotrzebowanie na odpowiednie formy wsparcia dla osób ze spektrum autyzmu oraz ich rodzin. Jednym z kluczowych narzędzi w tym obszarze jest psychoedukacja, która nie tylko dostarcza wiedzy na temat autyzmu, ale również uczy konkretnych umiejętności radzenia sobie z jego wyzwaniami.
Czym jest psychoedukacja?
Psychoedukacja to „zespół zaplanowanych, ustrukturalizowanych działań mających na celu rozwój zasobów osobistych, np. w sferze emocjonalno-motywacyjnej czy poznawczej, a także umiejętności mobilizowania i wykorzystywania ich w procesie radzenia sobie w sytuacjach trudnych, przede wszystkim zaś zwiększania poczucia dobrostanu, w efekcie czego osiągany jest wyższy poziom jakości życia” (Majewicz, 2017). Innymi słowy: psychoedukacja skupia się głównie na osiąganiu celów takich jak rozwijanie lub nabywanie umiejętności, w tym poszerzanie wiedzy lub zdobywanie nowych doświadczeń. Działania psychoedukacyjne wykorzystują zasoby i mocne strony jednostki, skupiając się na teraźniejszości. Kładą nacisk na rozwijanie umiejętności psychologicznych, sposobów radzenia sobie, współpracy oraz poczucia własnej wartości.
Wspieranie procesów terapeutycznych poprzez programy psychoedukacyjne jest w tej chwili integralną częścią holistycznego podejścia do kwestii rozwoju i wychowania osób z różnymi zaburzeniami. Psychoedukacja jako metoda wsparcia, która znalazła zastosowanie we współpracy z różnymi grupami osób, ich rodzinami, przyjaciółmi oraz opiekunami i terapeutami.
Opinie osób z ASD na temat psychoedukacji
Dobrze dobrana pomoc dla osób ze spektrum autyzmu przynosi realne korzyści. adekwatnie przeprowadzone interwencje psychoedukacyjne mogą poszerzyć zrozumienie samego siebie u osób w spektrum autyzmu. Badania (Kanar, 2022) prowadzone wśród osób z ASD korzystających z psychoedukacji sugerują, iż dzięki działaniom edukacyjno-terapeutycznym osoby te nie tylko zwiększyły swoją samoświadomość, ale także nauczyły się regulować swoje emocje oraz zachowania, zwłaszcza te związane z różnicami w profilu sensorycznym. Większa samoświadomość często prowadzi do większej autonomii. Osoby z ASD, które otrzymały odpowiednie wsparcie, są lepiej przygotowane do podejmowania decyzji i samodzielnego zarządzania swoim życiem. Przedstawione opinie stanowią przykład pozytywnego wpływu psychoedukacji na samopoznanie dorosłych osób ze spektrum autyzmu:
„Tam [podczas psychoedukacji] się uczyłam różnych rzeczy, różnych zachowań i po takich spotkaniach zawsze mi było trochę łatwiej, o ile chodzi o rozumienie drugiej osoby i wykonywanie różnych czynności. Bo tam się tego uczyłam”.
„Wiedząc np. iż w jakiś określony sposób wyraża się emocje, można podjąć decyzję. Czy w środowisku np. osób o typowym rozwoju, o ile będzie to kłopotliwe, to można się powstrzymać, ale można również podjąć decyzję, iż nie, ja nie muszę się powstrzymywać, ja mogę poinformować innych ludzi o tym, iż coś okazuję, czy coś prezentuję w taki, a nie inny sposób”. (Kanar, 2022).
Psychoedukacja także dla rodzin i najbliższych osób z ASD
Jednym z głównych aspektów psychoedukacji jest także edukacja rodzinna. Rezolucja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, 2014) w sprawie zaburzeń ze spektrum autyzmu podkreśliła znaczenie psychoedukacji dla rodziców i opiekunów dzieci z ASD. Badania wykazują, iż rodzice dzieci ze spektrum autyzmu często doświadczają wysokiego poziomu stresu i lęku związanych z diagnozą i codziennym funkcjonowaniem (Hayes i in., 2013; Knott i in., 2006). Dlatego ważne jest, aby zapewnić im odpowiednie narzędzia i wsparcie, aby mogli skutecznie wspierać swoje dzieci. Poprzez uczestnictwo w programach psychoedukacyjnych rodzice mogą poznać strategie zarządzania zachowaniami ich dzieci, sposoby komunikacji oraz techniki redukcji stresu, co przekłada się na poprawę jakości życia całej rodziny.
Podsumowanie
Wnioski płynące z badań nad psychoedukacją osób ze spektrum autyzmu i ich rodzin są obiecujące. Wykazują one, iż uczestnictwo w tego typu programach może prowadzić do poprawy funkcjonowania społecznego, redukcji stresu oraz zwiększenia poczucia kompetencji zarówno u osób z ASD, jak i ich rodzin.
W dzisiejszym społeczeństwie, w którym różnorodność jest coraz bardziej akceptowana i doceniana, istnieje rosnące zapotrzebowanie na programy edukacyjne, które pomagają zrozumieć i wspierać osoby ze spektrum autyzmu. Psychoedukacja wydaje się kluczowym narzędziem w budowaniu bardziej świadomej, akceptującej i wspierającej społeczności dla wszystkich.
W naszym Centrum realizujemy:
- diagnozę spektrum autyzmu u dzieci i młodzieży
- diagnozę spektrum autyzmu u dorosłych
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapia
- Trening Zastępowania Agresji
- Trening Umiejętności Wychowawczych
- psychoedukację dla pacjentów i rodzin z diagnozą spektrum
autor: Karolina Szczepańska
bibliografia:
- Hayes, S. A., & Watson, S. L. (2013). The impact of parenting stress: A meta-analysis of studies comparing the experience of parenting stress in parents of children with and without autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(3), 629-642.
- Kanar, M. (2022). Oddziaływania psychoedukacyjne a wiedza o sobie dorosłych osób ze spektrum autyzmu. Rocznik Lubuski, 48(2), 173-184.
- Knott, F., Dunlop, A. W., & Mackay, T. (2006). Living with ASD: How do children and their parents assess their difficulties with social interaction and understanding?. Autism, 10(6), 609-617.
- Majewicz, P. (2017). Psychoedukacja w procesie rehabilitacji osób z niepełnosprawnością i chorobą przewlekłą. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 36(2).
- World Health Organization. (2014). Comprehensive and coordinated efforts for the management of autism spectrum disorders.
